استفتائات - آموزش پزشکی

آموزش پزشکی

س 1308: دانشجویان دانشگاه پزشکی (دختر یا پسر) برای آموزش چاره‏ای جز معاینه فرد اجنبی از طریق لمس و نظر ندارند و چون این معاینات جزء برنامه درسی است و برای کارآموزی و آمادگی آنان برای معالجه بیماران در آینده مورد نیاز است و عدم انجام آن باعث می‏شود از تشخیص بیماری افراد مریض عاجز باشند و این امر منجر به طولانی شدن دوران بیماری افراد بیمار و گاهی فوت آنان می‏شود، بنا بر این آیا این معاینات جایز است یا خیر؟

ج: اگر از موارد ضروری برای کسب تجربه و آگاهی از نحوه درمان بيماران و نجات جان آنان باشد، اشکال ندارد.

س 1309: در صورتی که هنگام ضرورت، معاینه بیمارانی که محرم نیستند، توسط دانشجویان رشته پزشکی جایز باشد، مرجع تشخیص این ضرورت چه کسی است؟

ج: تشخيص ضرورت موکول به نظر دانشجو با ملاحظه شرايط است.

س 1310: گاهی در هنگام آموزش با مسأله معاینه غیرمحارم مواجه می‏شویم و نمی‏دانیم این کار برای آینده ضرورت دارد یا خیر؟ ولی بهر حال جزئی از روش درسی دانشگاهها و وظیفه دانشجویی رشته پزشکی و یا حتّی تکلیفی از طرف استاد است با توجه به این مطالب آیا انجام معاینات مزبور برای ما جایز است؟

ج: مجّرد اين که معاينه پزشکی، از برنامه‏های آموزشی و يا از تکاليف استاد به دانشجو است، مجوّز شرعی برای ارتکاب امر خلاف شرع محسوب نمی‏شود بلکه ملاک دراين زمينه فقط نياز آموزشی برای نجات جان انسان و يا اقتضاء ضرورت می‏باشد.

س 1311: آیا در معاینه نامحرم که به‌خاطر ضرورت آموزش پزشکی وکسب تجربه و مهارت صورت می‏گیرد، بین معاینه اعضای تناسلی و سایر اعضای بدن تفاوت وجود دارد؟ بعضی از دانشجویان که بعد از اتمام تحصیل برای معالجه بیماران به روستاها و نقاط دوردست می‏روند، گاهی مجبور به زایمان زن و یا درمان آثار آن از قبیل خونریزی شدید می‏شوند، این کار چه حکمی دارد؟ بدیهی است که اگر این خونریزی و بیماریهای دیگر بسرعت درمان نشود حیات زنی که تازه زایمان کرده، در خطر خواهد بود، با علم به اینکه شناخت راههای معالجه این بیماریها مستلزم کارآموزی در هنگام تحصیل علم پزشکی می‏باشد؟

ج: هنگام ضرورت فرقی، بين حکم معاينه اعضای تناسلی و غير آنها نيست و ملاک کلی، احتياج به تمرين و فراگيری علم پزشکی برای نجات جان انسان می‏باشد و در اين موارد بايد به مقدار ضرورت اکتفا شود.

س 1312: غالباً در معاینه اعضای تناسلی اعم از اینکه توسط فرد مماثل صورت بگیرد یا خیر، احکام شرعی مانند نگاه‌کردن پزشک یا دانشجو از طریق آینه، رعایت نمی‏شود و چون ما برای فراگیری چگونگی تشخیص بیماریها از آنان تبعیت می‏کنیم، وظیفه ما چیست؟

ج: تحصيل و فراگيری علم پزشکی از طريق معايناتی که فی‌نفسه حرام هستند، در مواردی که يادگرفتن اين علم و شناخت راههای درمان بيماريها متوقف بر آن باشد، اشکال ندارد، مشروط بر اينکه دانشجو اطمينان داشته باشد که توانايی نجات جان انسانها در آينده متوقف بر اطلاعاتی است که از اين طريق بدست می‏آيد و همچنين مطمئن باشد که در آينده درمعرض مراجعه بيماران بوده و مسئوليت نجات جان آنان را بر عهده خواهد داشت.

س 1313: آیا نگاه‌کردن به عکس مردان و زنان غیرمسلمان که در کتابهای اختصاصی رشته درسی ما به‌صورت نیمه عریان وجود دارد جایز است؟

ج: اگر به قصد ريبه نباشد و خوف ترتّب مفسده هم در آن وجود نداشته باشد، اشکال ندارد.

س 1314: دانشجویان رشته پزشکی در خلال تحصیل، عکسها و فیلم‏های مختلفی را از اعضای تناسلی بدن به قصد آموزش می‏بینند، آیا این عمل جایز است یا خیر؟ دیدن عورت غیر مماثل چه حکمی دارد؟

ج: نگاه‌کردن به فيلم‏ها و تصاوير فی‏نفسه اشکال ندارد به شرط اينکه به قصد لذت نبوده و خوف ارتکاب حرام هم وجود نداشته باشد. آنچه حرام است نگاه به بدن غير مماثل و لمس آن است و نگاه به فيلم يا عکس عورت ديگران هم خالی از اشکال نيست.

س 1315: زن در هنگام وضع حمل چه تکلیفی دارد؟ و زنان پرستار که به زنهای دیگر در هنگام وضع حمل کمک می‏کنند، نسبت به کشف عورت و نگاه‌کردن به آن چه تکلیفی دارند؟

ج: جايز نيست زنان پرستار عمداً و بدون اضطرار، به عورت زنان در هنگام وضع حمل نگاه کنند و همچنين پزشک هم بايد از نگاه‌کردن و لمس بدن زنی که بيمار است، تا زمانی که اضطرار پيدا نکرده، خودداری کند و بر زنان واجب است که در صورت توجه و توانايی، بدن خود را بپوشانند و يا از کس ديگری بخواهند اين کار را انجام دهد.

س 1316: در خلال تحصیلات دانشگاهی، برای آموزش از دستگاههای تناسلی مصنوعی که از مواد پلاستیکی ساخته شده‏اند استفاده می‏کنند، نگاه‌کردن و لمس آنها چه حکمی دارد؟

ج: آلت و عورت مصنوعی حکم عورت واقعی را ندارد و نگاه‌کردن و لمس آنها اشکال ندارد مگر آنکه به قصد ريبه بوده و يا موجب تحريک شهوت گردد.

س 1317: مباحث من راجع به تحقیقاتی است که در محافل علمی غرب راجع به تسکین درد از طریق معالجه با موسیقی، معالجه با لمس، معالجه با رقص، معالجه با دارو و معالجه از طریق الکتریسیته مطرح است و مباحث آنان در این زمینه نتیجه هم داده است، آیا شرعاً مبادرت به این تحقیقات جایز است؟

ج: تحقيق راجع به امور مذکور و آزمايش مقدار تأثير آنها در درمان بيماريها شرعاً اشکال ندارد به شرطی که مستلزم ارتکاب اعمالی که شرعاً حرام هستند نباشد.

س 1318: آیا در صورتی که آموزش اقتضا کند، جایز است زنان پرستار به عورت زن دیگر نگاه کنند؟

ج: اگر درمان بيماريها و يا نجات نفس محترمی متوقف بر درسی باشد که ياد گرفتن آن مستلزم نگاه به عورت ديگران است، اشکال ندارد.

آموزش پزشکی

س: اگر آزمايشات طبى روى حيوانات انجام شود و در پايان، حيوانات از بين بروند، صرف نظر از ضمان، آيا چنين کارى براى پيشرفت پزشکى جايز است؟

ج)‏ فى نفسه منعى ندارد لکن بايد طورى عمل شود که موجب اذيت و آزار حيوان نشود.

س: با توجه به مراجعه زنان به برخى پزشکان مرد و آثار مترتب بر آن، آيا بر زنانى که استعداد يادگيرى علوم پزشکى مربوط به زنان را دارند، واجب است که اين علوم را ياد بگيرند؟

ج)‏ يادگيرى درحد رفع نيازهاى ضرورى، واجب كفائى است

س: اگر فايده آزمايشها به سود تمامى افراد بشر باشد، آيا مى‌‌تواند خود را در معرض چنين آزمايشهايى قرار دهد، با فرض اينکه علم به ضرر يا احتمال ضرر و يا عدم علم به ضرر داشته باشد؟

ج) جايز نيست مگر ضرورت پزشکى و مصلحت اهم اقتضا نمايد و تأمين اين ضرورت از راههاى ديگر و بى‌‌خطر و يا کم‌خطرتر امکان‌پذير نباشد.

س: در صورتى که آزمايش خاص پزشكى براى پيشرفت علم هيچگونه ضررى براى بيمار نداشته باشد، آيا پزشک بدون اطلاع به بيمار و بدون کسب اجازه او مى‌‌تواند چنين اقدامى نمايد؟

ج) جايز نيست.

س: آيا جهت امر آموزش بالينى دانشجويان و انترنها و رزيدنتها مجاز هستيم شرح حال مريض و بعضاً اسرار وى را در جمع پزشکان مطرح کنيم يا خير؟

ج) اگر اين امر به مصلحت بيمار بوده و يا براى آموزش دانشجويان مفيد باشد مانعى ندارد.

س: انجام دادن تحقيق و پژوهش در مورد حجامت و فصد (و ساير موضوعات پزشکى مشابه که در روايات موجود است)، مطابق با استانداردهاى علمى بين المللى و بررسى آمارى نتايج حاصل از آن، از نظر شرعى چه وجهى دارد؟

ج)‏ با رعايت اصول و موازين پزشکى روز بلامانع مى‌باشد.

س: با توجه به مصيبت‌بار بودن بيمارى ايدز، آيا آموزش گروههاى مختلف سنى را در مورد راههاى انتقال و نحوه پيشگيرى از بيمارى ايدز، جايز مى‌دانيد؟

ج)‏ فى ‌‌نفسه منعى ندارد مگر آنكه مستلزم مفسده بوده و نتايج سوئى داشته باشد.

س: نگاه به عکس‌هاى عريان که در کتب پزشکى هست، اگر به قصد آموزش باشد جايز است يا خير؟ آيا بايد قدر ضرورت اکتفا نمود؟ اگر ريبه‌آور باشد، ولو براى آموزش، جايز است يا خير؟ اگر ريبه‌آور نباشد، آيا بدون قصد آموزش هم جايز است يا خير؟

ج: نگاه به عکس‌هاى مذکور اگر همراه با لذت نبوده و مستلزم مفسده هم نباشد مانعى ندارد. در غير اينصورت جايز نيست مگر آنکه ضرورتى مثل آموزش لازم در کار باشد.

س: آيا در صورتى که شخصى نداند جسدى را که تشريح مى‌کند مسلمان است يا نه و اگر مسلمان است غسل داده شده يا نه و آن را لمس کند غسل دارد؟

ج) غسل واجب است.