سبک زندگی، مفهوم رایجی است که این روزها مورد توجه رسانه‌ها و مردم قرار گرفته است. شاید پیدایش و حذف برخی از موارد از زندگی روزمره افراد، سبب شده تا توجه خاصی نسبت به این موضوع وجود داشته باشد.
در این نوشتار با اشاره به این که سبک زندگی چیست، نگاهی کوتاه به نحوه تغییر سبک زندگی در جامعه ایران، در طول سه دهه اخیر می‌پردازیم.
سبک زندگی چیست؟
مبحثی به نام سبک زندگی رایج، همان آدابی است که در روایات به صورت تفصیلی به آن پرداخته شده است. «Lifestyle» نظریاتی پیرامون زندگی انسان‌ها است که غرب با تکیه بر مطالعات دانشمندان خود مدتی است بدان مشغول است. اما به نظر می‌رسد که بخش اعظمی از این مطالعات به گونه‌ای است که به نوعی به رواج سبک زندگی غربی در میان مردم دنیا منجر می‌شود. این مسأله را به خوبی در فیلم‌ها، کارتون‌ها و بازی‌های رایانه‌ای غربی می‌توان مشاهده کرد که دیگر در پی سرگرمی و یا آموزش نیستند بلکه بیشتر، چگونه زندگی کردن را تلقین می‌کنند.
اگر از تعاریف خاص و علمی این مفهوم بگذریم، به طور کلی می‌توان این طور گفت که منظور از سبک زندگی این است که یک فرد، یک خانواده و کسانی که در یک جامعه حضور دارند، چگونه زندگی می‌کنند. اما در نحوه چگونه زندگی کردن، تنها یک صفت یا رفتاری خاص، مورد نظر نیست. مثل این که رفتار خاصی را به طبقه یا قومیت خاصی نسبت دهیم.
سبک زندگی را می‌توان مجموعه‌ای از رفتار،گفتار، نحوه زندگی، نگرش و تفکرات افراد نامید. چگونه زندگی کردن، گزاره‌ای توصیفی است که پاسخ آن همان سبک زندگی است و در این سبک زندگی موارد بسیاری دخیل هستند. اعتقادات، رسوم، جغرافیا، اقلیم آب و هوایی، سلیقه‌های اجتماعی، رسانه‌ها و ده‌ها مسأله دیگر.(۱)
آنچه مشخص است این که ما در شرایطی قرار داریم که می‌توانیم با بهره‌گیری از متون دینی و آسمانی خود، از منابع غنی و تضمین شده‌ای بهره ببریم که بهترین سبک زندگی را به ما ارائه می‌دهند. نوعی از سبک زندگی که به همه چیز اهمیت می‌دهد و تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی را مد نظر دارد.
تغییر سبک زندگی در جامعه
با توجه به مطالب مذکور، قصد داریم تا در این نوشتار، اشاره‌ای مختصر به تغییر سبک زندگی در جامعه ایرانی داشته باشیم. محدوده این تغییرات را از زمانی نگاه می‌کنیم که انقلاب اسلامی در جامعه ایران رخ داد و به تبع این رویداد مهم، تغییرات بسیاری در زندگی فردی و اجتماعی افراد به وقوع پیوست.
بسیاری از اسناد و شواهد تاریخی و گفته‌های اطرافیانی که روزها و سال‌های ابتدایی وقوع انقلاب اسلامی ایران را به خاطر دارند، بیانگر رواج سبک خاصی از زندگی در میان افراد است که بخشی از این تفکرات ناشی از رنگ و بوی دین و مذهب و تاثیرات وقوع یک انقلاب مذهبی دارد.
آنچه مشخص است این که هر رویداد اجتماعی و سیاسی، بر تمامی ابعاد زندگی افراد تاثیرگذار است و این تاثیرگذاری بر سیستم فکری، فرهنگی و نگرش افراد صورت می‌گیرد. چنانچه با وقوع انقلاب اسلامی، نگرش‌های ضدغربی در میان مردم رواج پیدا کرد و در برهه‌ای از زمان به اوج رسید؛ به طوری که مثلا، استفاده از وسایل لوکس و تزئینی خارجی، به مظهری از زندگی غربی بدل شد و همین امر منجر شد تا اغلب مردم، وسایل و لباس‌های لوکس و مجلل خود را به نفع امور خیر بخشش کنند و فضای ساده‌زیستی را در زندگی خود جاری کنند. این روند ادامه پیدا کرد و با وقوع جنگ تحمیلی، شدت بیشتری به خود گرفت. سبک زندگی در آن زمان به این صورت بود که برپایی مجلس عروسی در مساجد و حسینیه‌ها، امری عجیب نبود و حتی ارزش نیز شمرده می‌شد. در خانه افراد، داشتن مبلمان هم مظهری از تجمل محسوب می‌شد و همین امر موجب شده بود تا اغلب خانواده‌ها، خانه‌های خود را با چند فرش ساده و پشتی، چیدمان کنند. اما این روند دوام چندانی نداشت و تقریبا بعد از گذشت یک دهه و با اتمام جنگ تحمیلی، باز هم تغییراتی در سبک زندگی افراد به وجود آمد و شکل و شمایل دیگری به سبک زندگی مردم بخشید.
این تغییرات با ورود زنان به عرصه اجتماع و بازار کار، شکل دیگری به خود گرفت. به طور کلی، ورود برخی از مبانی فکری و فرهنگی در کنار تغییر شرایط اجتماعی منجر به وقوع تغییرات تدریجی در سبک زندگی افراد شد. تغییراتی که بعضا، اثرات مثبت و منفی را به دنبال داشتند. اثراتی که موجب شد تا سبک زندگی در شرایط کنونی به گونه‌ای کاملا متفاوت با دو یا سه دهه قبل باشد.
مثلا می‌توان نمایی از یک سبک زندگی ساده ایرانی و اسلامی را این گونه تعریف کرد:
یک خانواده که سحرخیز هستند و یا به دلیل التزام به نماز صبح یا ساعت کاری و مدرسه فرزندانشان، زود از خواب برمی‌خیزند. نوع صبحانه‌ای که می‌خورد به دلیل سطح درآمد یا روایاتی که در این باره وجود دارد و یا تبلیغات خاص تلویزیون، اشکال مختلفی دارد. اعضای این خانواده به کنار هم بودن سر سفره به هر دلیلی، اهمیت می‌دهند. به این که با هم سخن بگویند و از احوال هم مطلع باشند. اما به نظر می‌رسد که این سبک زندگی، تا حدودی تغییر یافته. مثلا امروزه، اشتغال کامل پدر خانواده به کار، به دلیل احتیاج مالی یا نحوه نگرشی که به زندگی دنیایی دارد، سر کار رفتن مادر خانواده و تأثیر آن در تربیت کودکان منجر به شکل‌گیری روابط و مناسبات تازه‌ای میان زن و شوهر و فرزندان شده که بیشتر به سبک زندگی غربی شباهت دارد تا زندگی ایرانی-اسلامی. از طرف دیگر رواج تفکر انسان‌مداری و فرهنگ مصرفی در میان مردم به حدی است که بر سبک زندگی افراد تاثیر گذاشته و این سبک با شیوه زندگی بر پایه اعتقادات مذهبی متفاوت است.
آنچه مشخص است این که ما در شرایطی قرار داریم که می‌توانیم با بهره‌گیری از متون دینی و آسمانی خود، از منابع غنی و تضمین شده‌ای بهره ببریم که بهترین سبک زندگی را به ما ارائه می‌دهند. نوعی از سبک زندگی که به همه چیز اهمیت می‌دهد و تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی را مد نظر دارد. سبکی که به همه ارکان زندگی اهمیت می‌دهد. از نحوه خوردن و پوشیدن گرفته تا نحوه برخورد با همسر، فرزند، خانواده و دوستان. شیوه‌ای که با آموزه‌های مختلف سعی دارد تا انسان را در جهت رشد و تعالی سوق دهد.
مطالعه سبک زندگی به ما یاری می‌دهد واقعیت زندگی اجتماعی مردم را دریابیم و اشکالات آن را بفهمیم و سبک صحیح زندگی را به دست آورده و آن را ترویج کنیم. آنچه مشخص است این که ما گرفتار سبک ناقص و نادرستی در زندگی هستیم که باید آن را ریشه‌یابی کرده و با ترسیم سبک زندگی صحیح و ارایه روش‌های درست ترویج آن، کمک کنیم که سبک زندگی صحیح، فراگیر شود. شایسته است تا به دنبال زمینه‌سازی و تلاش برای تحقق و مبناسازی سبک زندگی مسلمانی یا مۆمنانه باشیم.
باری چنین است که با مراجعه به قرآن کریم، می‌توان ابعاد سبک زندگی شایسته را یافت و ارایه کرد هر چند این اقدام تخصص خویش را می‌طلبد. مهم این است که نسبت به دستیابی به همان تعبیری باشیم که در کتاب آسمانی ما به آن اشاره شده، بی‌تردید این بهترین سبک از زندگی است. سبکی که با تعبیر «حیات طیبه» از آن نام برده شده؛ یعنی زندگی پاکیزه!
پی‌نوشت
۱-خبرگزاری رسا؛ حامد عبداللهی
منبع: فاطمه ناظم‌زاده بخش خانواده ایرانی تبیان
