چهار در عهد قدیم، عددی نمادین است. مثل چهار رودخانه بهشت كه صلیبی شكل هستند، چهار بخش زمین و غیره. از دورترین اعصار، حتی اعصار نزدیك به پیش از تاریخ...
اسرار زیگورات چغازنبیل؛ تبلور معماری مقدس
بناهای مقدس بر مبنای فلسفه ای كه از اعتقاد آدمیان برمی‌خیزد، ساخته می‌شوند. زیگورات چغازنبیل از همین دست بناهای مقدس است كه عناصر تفكر آمیخته با تقدس در آن دیده می شوند.
نمایی از زیگورات چغازنبیل
زیگورات چغازنبیل بنایی است چندطبقه و به صورت مربع كه طبقه اول آن از طبقات بالایی بزرگتر و وسیعتر است.
زیگورات چغازنبیل شوش
اطراف این بنای مربع شكل، حصارهای دایرهای وجود دارند كه تداعی كننده تركیب مربع و دایره در وجود این بنای مقدسند. از این لحاظ، زیگورات چغازنبیل شبیه به خانه كعبه است. خانه كعبه بنایی سیاه و مربع (مكعب) شكل است كه مسلمانان با لباس سفید احرام به دور آن دایره وار می‌چرخند.
معماری زیگورات چغازنبیل
بنای زیگورات ها، اهرام، استوپاها، پاگوداها و بناهای «ماندالا» شكل كه همگی از بناهای مقدس به شمار می‌روند، از یك فلسفه همانند پیروی می‌كنند. در همه این بناها، ساختمان هایی بلند از زمین به سوی آسمان و از فرش به سوی عرش می‌روند كه به نوعی تداعی گر كوه هستند و همه آن ها فضای مقدسی هستند كه تصور می‌شده در مركز عالم قرار گرفته اند.
عکس چغازنبیل
بنا به اعتقادات اسلامی، در «مجمع التواریخ و القصص» و مأخذهای دیگر آمده است كه سنگ های خانه كعبه را فرشتگان از پنج كوه مقدس و حجرالاسود را از بهشت آورده‌اند. از آن پنج كوه نام طور سینا، طور زیتا (زیتون)، كوه جودی و كوه حرا مشخصا آمده است. این كوه ها از آن جهت مقدس شمرده شده‌اند كه نظركرده خداوند بودند و پای پیغمبران به آنها رسیده بود: موسی و طور سینا، نوح و كوه جودی، عیسی و كوه زیتا، محمد و كوه حرا. در قاره آسیا و در نزدیكی اولان‌باتور، پایتخت مغولستان كوهی هست كه مغول‌ها آن را «بوگدوال» نام گذارده‌اند: به معنای «كوه خدا».
نمای کلی زیگورات چغازنبیل
در واقع زیگورات ها، اهرام، مقابر و بناهای برجی شكل، گنبدها و معابد چندین طبقه بلند، پاگوداها و استوپاها، در همه جا نمادی از كوه و آسمان بودند. این موضوع در سرزمین‌هایی كه به طور طبیعی فاقد كوه بودند، بیشتر مشهود است، همانند: بین‌النهرین، مصرسفلی، جنگل‌های مكزیك و پرو.
زیگورات چغازنبیل شوش در شب
معماری زیگورات چغازنبیل
بنای زیگورات چغازنبیل، مربعی شكل است كه حصارهای دایرهای به دور آن دیده می‌شوند. عدد چهار به عنوان عددی مقدس در معماری: چهار نشان دهنده چهار جهت اصلی، چهار فصل سال، اضلاع مربع، بازوان صلیب، چهار عنصر، چهار ستون عالم، چهار منزل قمر، چهار مزاج، چهار بهشت و... است.
چهار در عهد قدیم، عددی نمادین است. مثل چهار رودخانه بهشت كه صلیبی شكل هستند، چهار بخش زمین و غیره. از دورترین اعصار، حتی اعصار نزدیك به پیش از تاریخ، از چهار برای نشان دادن آنچه مستحكم، ملموس و محسوس است، استفاده می‌شد. چهار به گونه‌ای، رقمی الهی است. در بسیاری از موارد، هاله دور سر حضرت عیسی، چهار پرتو دارد یا به چهار بخش شده است. وجود عدد چهار در معماری مذهبی بسیار مشاهده می‌شود. طرح‌هایی كه از بهشت كشیده شده، مربع (مستطیل) شكل و دارای چهار درب هستند. مساجد ایرانی ـ اسلامی گاه چهار ایوانی (در چهار ضلع) هستند. زیگورات معبد چغازنبیل هم دارای چهار درب ورودی است.
زیگورات چغازنبیل
زیگورات چیست
تشبیه معابد به كوه های كیهانی در فرهنگ بابلیان جایگاه خاصی دارد و این ویژگی را در قالب فرم زیگورات‌های آنان می‌توان دید كه صعود از آن را رسیدن به قله عالم می‌دانستند. کلمه زیگورات یا زیقورات از فعل آکدی «زقارو» (Zegharoo) به معنای بلند و برافراشته ساختن، گرفته شده است. زیگورات بنایی چند طبقه است که مساحت هر طبقه از طبقه پایینی کوچکتر است؛ بنابراین، نمای هر طرف آن به شکل یک پلکان است. این زیگورات ها محل نگهداری مجسمه خدایان و انجام مراسم مذهبی بوده‌اند.
بررسی زیگورات چغازنبیل
فلسفه زیگورات چغازنبیل
اكنون با توضیحاتی كه داده شد و مطالبی كه در زیر ارایه می‌شود، درخواهیم یافت كه معماری و بنای زیگورات چغازنبیل بر پایه تفكری مقدس شكل گرفته است. مهمترین معبد شهر باستانی دوراونتاش، زیگوراتی است که در مرکز شهر قرار دارد. این زیگورات وقف خدایان «اینشوشیناک» و «ناپیراشا» (گال) شده است. «گیرشمن» بر پایه تجربیات خود و شواهد موجود معتقد بود که این زیگورات در زمان آبادانی پنج طبقه داشته و ارتفاع آن حدود 52 متر بوده که تنها 5/2 طبقه از آن با ارتفاع 23 تا 24 متر پابرجاست.
زیگورات چغازنبیل
برخلاف زیگورات‌های بین‌النهرین که هر طبقه را روی طبقه قبلی می‌ساختند، در این زیگورات ساخت هر طبقه از سطح زمین آغاز شده است. طبقه اول این زیگورات مربعی شکل و طول هر ضلع آن برابر با 2/102 متر یعنی تقریباً برابر طول یک زمین فوتبال است. جهات گوشه‌‌های زیگورات منطبق با چهار جهت اصلی یعنی شمال، جنوب، شرق و غرب است.
تصاویر زیگورات چغازنبیل
معبد اعلی که در بالاترین طبقه زیگورات یعنی طبقه پنجم بوده اكنون از بین رفته است، اما به نظر می‌رسد مجسمه خدایان ناپیراشا و اینشوشیناک در این معبد نگهداری می‌شده. در هنگام خاکبرداری از زیگورات هفتاد آجر نبشته‌دار پیدا شد که روی آنها به زبان ایلامی و اکدی مطالبی بوده که نشان می‌دهد این معبد جایگاه خدایان ناپیراشا و اینشوشیناک بوده است. در وسط هر یک از چهار ضلع زیگورات پلکانی وجود دارد و هر یک از آنها با دروازه‌ای مسدود می‌شده است. این پله‌ها راه صعود به طبقات بالاتر بوده‌اند.
زیگورات چغازنبیل خوزستان
یکی از راه‌های محاسبه تعداد طبقات زیگورات در نظر گرفتن شیب همین پله‌ها است. بدین معنی که اگر پله‌ها با همین شیب به سمت بالا ادامه پیدا کنند، در طبقه پنجم به نزدیکی مرکز زیگورات، یا ورودی معبد اعلی می‌رسد. در بدنه زیگورات چغازنبیل، پس از هر ده ردیف آجر ساده یک ردیف آجر نبشته‌دار به کار برده شده است. تا سال 1965 در شهر دورانتاش 5275 آجر نبشته و خشت نبشته به زبان‌های ایلامی و آکدی کشف شده است. 659 عدد از این آجرها بر بدنه زیگورات باقی مانده‌اند. این نوشته‌ها از وجود ادبیاتی بسیار قوی در 3250 سال پیش در سرزمین ایلام حکایت می‌کند.
زیگورات شوش
زیگورات چغازنبیل درون حصارهای دایرهای شكل قرار گرفته است. حصار، دیوار و حلقه سنگ‌چین كه مكان‌های مقدس را در بر می‌گیرند، جزو كهن‌ترین ساختارهای معماری حرم‌ها به شمار می‌روند.
