استفراغ خلطی نوزاد آیا طبیعی است و چه موقع رخ می دهد؟

آیا استفراغ خلطی نوزادان طبیعی است؟

پرتاب شیر یا مخاط توسط كودك به هیچ وجه امری غیرمعمول نیست. بسیاری از والدین در دوران نوزادی شاهد این مسئله بوده اند اما تکرار آن می تواند کمی نگران کننده باشد.  وجود خون در استفراغ یا حالت بدن نوزاد که نشان دهنده درد باشد، نیازمند بررسی فوری است.

استفراغ خلطی نوزاد چه موقع رخ می دهد؟

چنین پدیده ای معمولاً در دوران نوزادی و به دلیل عدم رشد کافی دستگاه گوارش رخ می دهد. از گلو تا معده مهمترین قسمت دستگاه گوارش است، این قسمت باید در مدت زمان کافی به رشد مناسب و کامل برسد تا بتواند مواد غذایی را در بدن نگه دارد. تمام آب دهان و شیری که نوزاد می بلعد، در صورت رشد ناکافی دستگاه گوارش به معده باز می گردد و به صورت زردآب خارج می شود.

اکثر نوزادان زیر دوسال اگر به حالت ایستاده نگه داشته شوند یا بنشینند، کمتر دچار استفراغ یا برگشت شیر می شوند. اگرچه بسیاری از نوزادان تا 7-8 ماهگی استفراغ می کنند ولی در برخی از آنها حتی تا بعد از یک سالگی این مشکل باقی می ماند.

دلایل اصلی استفراغ خلطی در نوزادان زیر دو سال چیست؟

استفراغ نوزاد به صورت پرشی به دلایل مختلف از جمله بیماری و پرخوری رخ می دهد.

• عفونت یا بیماری

از آنجا که سیستم ایمنی بدن نوزادان در ماه های اولیه پس از تولد هنوز در حال رشد است، می تواند هدف خوبی برای انواع مختلف باکتری ها و ویروس ها باشد که عفونت یا بیماری به همراه دارد. معمولاً این باکتری ها سیستم تنفسی را تحت تأثیر قرار می دهند و سرفه شدید و در پی آن استفراغ خلطی نوزاد را ایجاد می کنند. به همین ترتیب، باکتری های خاص بر دستگاه گوارش یا روده ها تأثیر می گذارند و منجر به سوء هاضمه و اسهال و استفراغ می شوند.

• تنگی پیلور

استفراغ خلطی نوزاد تازه متولد شده ممکن است به دلیل تنگی پیلور باشد. استفراغ همراه با زور که در آن شیر به صورت پرشی خارج می شود، از نشانه های تنگی پیلور است. این مشکل در میان نوزادان به ندرت مشاهده می شود ولی معمولاً در هفته های اول بعد از تولد شاهد آن هستیم. در این بیماری، عضله ای که روده را به معده متصل می کند، متورم و ضخیم شده و از عبور هر نوع ماده غذایی جلوگیری می کند. این وضعیت بسیار نادر است.

• وجود انسداد دیگری در مسیر روده

در عین حال که تنگی پیلور به دلیل وجود آنرمالی عضلانی رخ می دهد، ممکن است انسداد دیگری نیز در مسیر روده وجود داشته باشد. در بعضی مواقع، ممکن است بخشی از روده به سمت دیگر بلغزد و مانع ایجاد کند. برخی موارد نیز مشاهده شده است که روده ها به هم می پیچند و باعث می شوند غذا در مسیر گیر کند. در این شرایط نوزاد با زور استفراغ می کند.

• بلع ماده سمی

در سطح بیولوژیک، استفراغ زمانی رخ می دهد که بدن می خواهد خود را از یک عنصر نامطلوب در معده یا دستگاه گوارش خلاص کند. بنابراین ممکن است استفراغ در نتیجه بلع یک غذای سمی یا ناسالم باشد. چنانچه در اثر بلع غذای سمی اتفاق بیفتد، برخی از داروها به جای درمان استفراغ، باعث استفراغ می شوند.

• بیماری حرکت یا ماشین گرفتگی

بیماری حرکت که به آن ماشین گرفتگی هم می گویند هم در بزرگسالان و هم در نوزادان مشاهده می شود. این حالت معمولاً زمانی پیش می آید که مغز نمی تواند بین سیگنال های دیداری و شنیداری دریافت شده، ارتباط برقرار کند. اگر چشم و بدن به طور یکسان حرکت را تجربه نکنند، بیماری حرکت و در پی آن استفراغ خلطی نوزاد ایجاد می شود.  

• گریه های شدید طولانی مدت

گریه تنها راه ارتباطی است که نوزادان می شناسند، بنابراین ممکن است برای نشان دادن گرسنگی، ترس، درد یا حتی یک تحریک ساده گریه سر بدهند. اگر نوزاد به مدت طولانی شدیداً گریه کند، باعث رفلکس حلقی در گلو و سرفه های شدید و حتی استفراغ پرشی می شود.   

• وجود عفونت در گلو یا معده

وجود ویروسها یا باکتریهایی که معده یا گلو را عفونی می کنند، منجر به استفراغ خلطی نوزادان می شوند. عفونت گلو معمولاً سرماخوردگی و سرفه ایجاد می کند که تحریک رفلکس حلق و استفراغ به همراه دارد. هرگونه عفونت در دستگاه گوارش، به دلیل ضعف ظرفیت معده و روده می تواند بدن را وادار به دفع مکرر مواد غذایی نماید.   

• واکنش آلرژیک

همانطور که استفراغ یک واکنش بیولوژیک برای بیرون راندن هر ماده سمی از بدن است، می تواند واکنشی به حساسیت نیز باشد. آلرژی یا حساسیت در واقع پاسخ سیستم ایمنی بدن به یک ماده حساسیت زا از آجیل گرفته تا شیر، ماهی و غیره است. چنین شرایطی معمولاً در صورتی اتفاق می افتد که اخیراً نوزاد برای نخستین بار غذایی را مصرف کرده باشد.    

• جریان سریع شیر

در برخی موارد مقدار شیر مادر بیشتر از حد معمول و یا سوراخ سر بطری شیر بیش از اندازه بزرگ است. به این ترتیب جریان شیر با سرعت و مقداری بیشتر از توانایی نوزاد، بلعیده می شود. از آنجا که معده نوزاد هنوز در مرحله رشد است نمی تواند این مقدار را بپذیرد و لذا در واکنش طبیعی، استفراغ می کند.  

• وجود نفخ

نفخ به ندرت به دلیل سوء هاضمه رخ می دهد بلکه بیشتر به دلیل بلع هوا هنگام تغذیه است. در نوزادانی که پستانک یا شیشه خالی شیر را می مکند، شکم از هوا پر شده و باعث رفلاکس و استفراغ می شود.

• پرخوری

دستگاه گوارش نوزاد برای رشد کامل به زمان نیاز دارد. دریچه مری به معده یکی از مهمترین قسمتهایی است که باید به رشد کامل برسد.  پرخوری فشار ناخواسته ای به آن دریچه وارد کرده و کار آن را مختل می کند و باعث برگشت شیر و استفراغ می شود.

چگونه می توان به جلوگیری از استفراغ خلطی نوزادان کمک کرد

خوشبختانه، حتی اگر نوزاد زردآب یا شیر استفراغ کند، روشهایی وجود دارد که می توان از تکرار آن جلوگیری کرد. به احتمال زیاد استفراغ در نوزادان چیز مهمی نیست.

• آروغ زدن

در عین حال که معمولاً نوزادان بعد از شیر خوردن، آروغ می زنند اما برای نوزادی که استفراغ می کند باید به شیوه ای دیگر عمل کرد. این دسته از نوزادان باید در هر وعده شیر خوردن، چند بار آروغ بزنند تا خطر استفراغ در آنها کاهش یابد.  

• جریان شیر را کم نکنید

اگر نوزاد شما از شیشه شیر تغذیه می کند، لازم است سوراخ سر پستانک را چک کنید تا بیش از حد بزرگ نباشد و شیر به مقدار زیاد از آن خارج نشود. به این ترتیب می توان جریان شیر را کنترل کرد تا مقدار شیر متناسب با توانایی نوزاد وارد دهان شود. هنگام تغذیه با شیر مادر نیز، ابتدا مقداری شیر از پستان خارج کنید تا شیر به صورت ناگهانی به مقدار زیاد خارج نشود.  

• شیر نوزاد را عوض کنید

اگر نوزاد بعد از خوردن شیرگاو استفراغ پرشی دارد، ممکن است تحمل لاکتوز نداشته باشد. بنابراین بهتر است شیر سویا به او بدهید و ببینید آیا تغییری در وضعیت وی ایجاد می شود. در موارد نادر، ممکن است نوزاد به شیر طبیعی حساسیت داشته باشد و شیر خشک مخصوص برای او تجویز شود.

• مقدار شیر نوزاد باید در هر وعده کم و تعداد وعده ها بیشتر باشد

ممکن است به دلیل ضعف دریچه معده، نوزاد نتواند شیر را نگه دارد بنابراین، همیشه به مقدار کم و محدود به او شیر بدهید اما دفعات تغذیه را زیاد کنید. این مقدار شیر در معده جای می گیرد و درست هضم می شود.

• رژیم غذایی خود را تغییر دهید.

وجود مواد آلرژیک در رژیم غذایی مادر به شیر می رسد و نوزاد را تحت تأثیر قرار دهد. اگر به تازگی غذایی را به برنامه خود افزوده اید یا تغییراتی در رژیم غذایی ایجاد کرده اید، آن را حذف کنید و نتیجه را ببینید. این آزمایش و خطا را با تغییر رژیم خود ادامه دهید تا عامل اصلی استفراغ نوزاد را در رژیم غذایی خود پیدا کنید. 

• سرعت شیر خوردن نوزاد را تنظیم کنید

هرگز نباید با عجله به نوزاد شیر بدهید. به مکانی آرام بروید و اجازه دهید با سرعت دلخواه خودش آرام آرام غذا بخورد. بعد از اتمام تغذیه او را راحت بگذارید تا کم کم آروغ بزند. بعد از آروغ زدن بهتر است نیم ساعت به حالت مایل دراز بکشد.

آیا ممکن است استفراغ خلطی نوزاد در حالت خواب باعث خفگی نوزاد شود؟

وقتی فرزند شما عادت به استفراغ دارد، نگرانی شما از اینکه مبادا در خواب به دلیل استفراغ خفه شود، طبیعی است. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که اگر نوزاد را همانطور که توصیه می شود، به پشت بخوابانید، شرایطی پیش نمی آید که راه هوا مسدود گردد، بنابراین خطر خفگی ناشی از استفراغ او  را تهدید نمی کند.

استفراغ خلطی نوزادان چه موقع جای نگرانی دارد

همانطور که قبلاً ذکر شد، استفراغ معمولاً در اثر تغذیه نامناسب یا بلع عناصر خارجی اتفاق می افتد. اگر به این مسئله توجه داشته باشید، در بسیاری موارد استفراغ برطرف می شود. اما بروز هر یک از موارد زیر نشانه یک مشکل است و باید مورد بررسی قرار گیرد.

• اگر مخاط استفراغ شده قوام شیر را داشته باشند، می توان گفت خیلی  غلیظ است. این مخاط اگر به ریه ها برسد، جان نوزاد را به خطر می اندازد و منجر به مشکل تنفس و عوارض بعدی می گردد بنابراین باید به کمک آسپیراتور یا مکنده هوا از ریه خارج شود.  می توان از قطره های سالین برای رقیق شدن مخاط استفاده کرد.
•  بعضی مواقع، ممکن است آثار خون در استفراغ نوزاد مشاهده شود یا مقدار خون قابل توجه باشد. علت این خون می تواند به زخم ها یا جراحت هایی که در اثر استفراغ در دهان یا گلو ایجاد می شود، مربوط باشد. در موارد محدود، استفراغ با زور یا مکرر منجر به التهاب بافت مری و خونریزی داخلی آن خواهد شد. در صورتی که رنگ خون  قهوه ای تیره باشد، ممکن است پزشک نمونه ای از آن را برای آزمایش بفرستد. اگر مشخص شود استفراغ نوزاد حاوی صفرا است، به معنی انسداد روده بوده و به مراقبت های پزشکی مناسب نیاز دارد.
• اکثر نوزادان شیر استفراغ می کنند و بعد از استفراغ آرام می شوند یا بی تفاوت هستند. اما اگر فرزند شما به طور غیرقابل کنترل گریه کرد، نشان می دهد بعد از استفراغ درد دارد و باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. درد شدید پس از استفراغ نشان دهنده انسداد روده یا سایر مشکلات مربوط به روده است که باید سریع و اورژانسی تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرد.
• در برخی موارد، ممکن است شکم نوزاد برآمده شده و ورم کرده باشد. حتی ممکن است بعد از اینکه به شکم او دست می زنید، درد یا تندرنس داشته باشد. تندرنس حالتی است که در آن بعد از دست زدن به یک ناحیه بیمار به صورت ناگهانی احساس درد می کند. این وضعیت نیز شبیه نفخ است اما می تواند نشان دهنده انسداد روده یا سایر مشکلات دستگاه گوارش باشد. در هر صورت  بهتر است این مورد توسط پزشک معاینه شود.
• اگر فرزند شما سابقه استفراغ یا حداقل استفراغ مکرر ندارد، اما در اثر اصابت چیزی به سر یا زمین خوردن یا صدمه ای که ظاهرا ناچیز بوده، استفراغ می کند، باید وضعیت را جدی بگیرید. ممکن است ضربه مغزی جزئی یا شدید رخ داده باشد و بدن به صورت استفراغ به آن واکنش نشان می دهد. اگر استفراغ غیرقابل کنترل و مکرر است، به دلیل سانحه ای که پشت سر گذاشته است، او را به بیمارستان منتقل کنید.

آگاهی از علت استفراغ خلطی نوزاد به اندازه دانستن راه حل آن اهمیت دارد. از آنجا این مشکل کاملاً طبیعی است، خونسردی خود را حفظ کنید و دلیل آن را جویا شوید. بهتر است برای حل سریعتر مشکل به پزشک مراجعه کنید.