دیدنی های سوادکوه، سرزمین غارها و قلعه‌ها

سوادکوه از استان مازندارن، در طول تاریخ همواره تحت تاثیر عوامل طبیعی، اقتصادی و سیاسی محدوده خاصی نداشته و به همین علت تغییرات بسیاری را به خود دیده است. جاهای دیدنی سوادکوه از عوامل جذب گردشگر به استان مازندران است که می‌توان از آن‌ها بازدید کرد. کشفیات باستان‌شناسی حاکی از آن است که قدمت این منطقه به نواحی کهن طبرستان می‌رسد. در شاهنامه فردوسی نیز این منطقه نام برده شده است. همین قدمت تاریخی منجر شده تا آثار باستانی بسیاری همچون قلعه‌های فراوان در این منطقه خودنمایی کنند. قلعه‌هایی تاریخی که در میان خطه سرسبز شمال واقع شده‌اند. سوادکوه در  یک دره وسیع طولانی و در دامنه‌های شمالی رشته‌کوه‌های البرز مرکزی قرار دارد که این موقعیت جغرافیایی ویژه، منطقه‌ای سرسبز و خوش آب و هوا را ایجاد کرده است. آبادی‌های فراوانی در میان ارتفاعات سرسبز این منطقه وجود دارد. غارها، رودخانه‌ها و جنگل‌های بسیاری نیز در این منطقه دیده می‌شود.

قلعه کنگلو

_{عکس: نگاه نرگس}

قلعه کنگلو بر بالای صخره‌ای عظیم واقع شده است که به عقاب مازندران شهرت دارد. این قلعه که در حال ویرانی است در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. نمای خارجی قلعه را یک باروی عظیم سنگی تشکیل می‌دهد که در قسمت میانی و اطراف آن، برج‌های دیده‌بانی تشکیل شده‌ است. فضای داخلی این قلعه نیز مدور و در دو طبقه ساخته شده است. ارتفاع قلعه از سطح دریا یک هزار و ۸۱۱ متر است. در کنگلو نشانه‌هایی با علایم میتراییسمی یافت شده که نشان می‌دهد این مکان نیایشگاه مهر بوده‌ است. این قلعه همچنین کاربرد تدافعی و نظامی دربرابر دشمنان داشته است. قدمت دقیق قلعه مشخص نیست؛ اما احتمالا به قرون اولیه اسلام می‌رسد.

قلعه خاجمه کوه

قلعه خاجمه کوه یک دروازه دارد و پلان آن مدور است. به دلیل موقعیت جغرافیایی این قلعه احتمال داده می‌شود سنگ‌های بنا توسط دست جابه جا شده است.

قلعه حسن بور

قلعه حسن بور یا سرخکلا در میان جنگل‌های شاه‌کوه قرار دارد و تا قرن هفتم مورد استفاده بوده است. در برخی منابع تاریخی در تاریخ طبرستان از این قلعه با نام کسلیان نام برده شده که به معنای کیه (خانه یا قلعه) و سلیان (نامی ساسانی) بوده است. در محوطه قلعه آثار بسیاری از سفال‌های ناودانی کشف شده که نشان‌دهنده سیستم انتقال و ذخیره آب باران بوده است. قلعه اساس که با توجه به دالان‌ها و اتاق‌های زیرزمینی احتمالا سکونتگاه خانواده حاکم یا درباریان بوده که دارای دو دروازه و چهار برج نگهبانی است. در ضلع شرقی قلعه درب ورودی نیز وجود داشته که بقایای آن نشانگر تشابه با قلعه‌های یونان باستان است، همچنین براساس شباهت معماری قلعه به سایر قلعه‌های موجود احتمال می‌رود که قدمت آن به یک هزار و ۵۰۰ سال پیش و دوران ساسانیان برسد. رطوبت جنگل، ریشه درختان و بسیاری عوامل دیگر تقریبا این قلعه را نابود کرده است.

قلعه اولاد

قلعه اولاد از باارزش‌ترین قلعه‌های تاریخی این منطقه است که در میان پوشش جنگلی قرار دارد. استفاده از این قلعه از اواسط دوره ساسانی تا پایان دوره شاه عباس صفوی ادامه داشته و به‌عنوان مقر شاهان جبال طبرستان به حساب می‌آمده است.

برج لاجیم

_{عکس: اقامت۲۴}

برج لاجیم از یک گنبد مخروطی ساده و ظریف پوشیده شده‌ است و در داخل یک پلان مدور شکل دارد. در زیر گنبد این برج دو کتیبه به خطر‌های کوفی و پهلوی قرار دارد که نام صاحب بنا اسماعیل ابوالفوراس شهریار ابن‌عباس و تاریخ احداث آن ۴۰۱ هجری شمسی با گچ‌بری‌های زیبا بر آن نوشته شده است. در داخل این برج آرامگاه کیا ابوالخوارص ابن شهریار از خاندان باوندیان قرار دارد.

برج باوند

برج باوند یادگاری برجای مانده از دوران آل باوند است و قدمت آن به دوران ساسانیان می‌رسد. این برج شبیه مهره رخ در شطرنج طراحی شده است. در میان اهالی این برج را گنبد می‌نامند. این برج دیده‌بانی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

برج دیوکلی

برج دیوکلی به معنی لانه از سنگ و آجر ساخته شده است. این برج هشت ضلع دارد و در اطراف پوشش سقف آن نیز دیواره‌ای کوتاه با لنگرهای مستطیل شده دیده می‌شود. این برج که سه پنجره دارد در گذشته به‌عنوان برج دیده‌بانی مورد استفاده بوده است و همچنین اسکلت‌هایی در اطراف آن کشف شده که آثار نیزه بر آن‌ها دیده می‌شود و نشان‌دهنده موقعیت دفاعی آن است.

پل ورسک

_{عکس: احمد جمالی مقدم}

پل ورسک که یکی از جاذبه‌های معروف این منطقه است، از بزرگ‌ترین پل‌های راه‌آهن سراسری ایران است که در ارتفاعات روستای ورسک قرار دارد. این پل یکی از شاهکارهای مهندسی است که  در ارتفاع ۱۱۰ متری از ته دره با دهانه ۶۶ متری و با وسایلی ابتدایی ساخته شد. با گذشت ۸۰ سال همچنان قطارهای مسافربری از این پل عبور می‌کنند. این پل که در زمان رضاشاه و توسط یک شرکت دانمارکی احداث شده، نامش در کتاب رکورد گینس نیز به ثبت رسیده است.

پل شاپور

_{عکس:‌ آدرین اسکاتلند}

پل شاپور یا شاهپور روی رودخانه اوتجون در اراضی چای باغ واقع شده است. این پل دارای یک دهانه بزرگ میانی با طاق جناغی و یک دهانه کوچک‌تر فرعی است. همچنین در بالای پایه‌ها، دهانه‌های کوچک‌تری ساخته‌اند. قدمت این پل به دروان صفویه می‌رسد.

پل راه آهن سرتپه

پل راه آهن سرتپه که به ثبت ملی رسیده، در دوره پهلوی اول در سوادکوه، محله سرتپه شیرگاه احداث شده است. 

کاروانسرای گدوک

کاروانسرای گدوک در جنوب ورسک در گردنه کوهی با همین نام گدوک واقع شده است. قدمت این کاروانسرا به دوران شاه عباس صفوی می‌رسد. در این کاروانسرا اتاق‌های متعددی در ضلع شمالی و جنوبی برای استراحت مسافران در نظر گرفته بودند. در مقابل درب ورودیی اصلی نیز سه اتاق منفرد وجود دارد که احتمالا شاه‌نشین بوده‌ است. هم‌اکنون از این کاروانسرا با عنوان پارکینگ ماشین‌آلات مکانیزه و برف روب راهداری گدوک استفاده می‌شود.

کلیسای سرخ آباد

_{عکس: ایسنا}

کلیسای سرخ‌آباد که به کوچک‌ترین کلیسای جهان شهرت دارد، مربوط به دوره پهلوی اول است. طول و عرض این کلیسا سه در سه و با دری ورودی و دو پنجره یکی در سمت شرق و دیگری در سمت شمال است. این کلیسا در اوایل دوران پهلوی برای انجام مراسم مذهبی کارکنان راه‌آهن توسط مهندسین مسیحی ایتالیایی که برای ساخت راه‌آهن به سوادکوه آمده بودند احداث شد، در واقع عبادتگاه آنان بود.

دریاچه شورمست

_{عکس: خبرگزاری تسنیم}

دریاچه شورمست یکی از زیباترین اماکن موجود در شهرستان سوادکوه و دارای امکانات تفریحی مانند قایق، اسکی روی آب و اقامتگاه ساده است.

آبشار گزو

آبشار گزو با ارتفاع تقریبی ۷۰ متر در جنگل‌های سرسبز و زیبای لفور و در کنار امام‌زاده‌ای معروف به «سه بزرگوار گزو» قرار دارد. این مکان محل مناسبی برای گردشگران، صخره‌نوردان و کوهنوردان به حساب می‌آید.

آبشار ورسک

_{عکس: امیرحسین عبدالفتح}

آبشار ورسک که همان آبشار فصلی ورسک است، به ارتفاع تقریبی بیست متر از این دره به سمت روستای ورسک جاری است. آب و هوای این منطقه معتدل، مرطوب و کوهستانی است. این رودخانه فصلی است و در فصل‌های مختلف حجم آب متفاوتی دارد و گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.

سد لفور

_{عکس: پینترست}

سد لفور یا سد البرز از نوع سنگ‌ریزه‌ای با هسته رسی و مخزنی به حجم ۱۵۰ میلیون مترمکعب است که منظره‌ای زیبا و دلنواز را در کنار جنگل فراهم کرده است.

غار زنگیان

_{عکس: See Iran}

غار زنگیان یکی از زیباترین غارهای منطقه سوادکوه است که غاری طبیعی با قدمت بسیار است. اطراف غار صخره است مه این صخره سنگی همانند فرشی در اطراف این غار پهن شده است. گفته می‌شود دهلیزهای این غار تا ۷۲۰ متر هم شناسایی شده است.

غار کیجاک چال

_{عکس: فلیکر}

غار کیجاک چال یا اسپهبد خورشید در داخل ارتفاعات جنگلی مشرف به روستای پیت سرا در دوآب سوادکوه قرار دارد. محل اصلی غار در بدنه یک دیوار ۶۰ متری از جنس آهک واقع شده که ارتفاع آن از سطح زمین به ۲۳ متر بالغ می‌شود، سقف گنبدی آن با کف غار نیز هفت متر فاصله دارد. دیواره ۶۰ متری به شکل یک کلاهک است و محوطه زیر دهانه غار نیز به شکل یک کلاهک است. دسترسی به این غار تنها با تجهیزات کامل امکان‌پذیر است. مردم روستاهای اطراف این غار را به نام «دیوکالی» به معنای «لانه دیو» می‌شناسند. این غار به‌عنوان قلعه‌ایی طبیعی، همواره مورد استفاده اسپهبدان طبرستان بوده‌ است. در نزدیکی این غار بقایای قلعه‌ای قرار دارد که به قلعه باجیگران معروف است.

غار سوت شاه

غار سوت شاه در قسمت شرقی جاده سواد کوه قرار دارد و می‌گویند که در زمان حمله مغولان دو برادر از حکام منطقه به نام سوت شاه و فیروز شاه به این غار پناه برده‌اند.در مدخل ورودی غار سوت شاه آثار پلکانی که با آهک و ساروج درست شده باقی مانده‌ است.

ارفع کوه

_{عکس: باشگاه کوهنوردی شقایق}

قله ارفع کوه یکی از قله‌های مرتفع و مهم منطقه است. ارفع کوه در منطقه‌ای بسیار خوش آب‌وهوا قرار دارد که چشم‌اندازی وسیع به بسیاری از قله‌هایی معروف دارد.

جنگل‌های سوادکوه

جنگلهای سوادکوه همچون هلی‌دار، لفور و اوریم از بکرترین و سرسبزترین مناطق گردشگری ایران به شمار می‌روند. بخش وسیعی از شهرستان سوادکوه دارای جنگلی متراکم و متنوع با درخت‌هایی نظیر راش، افرا، توسکا، ملج و نوع کمیاب درخت سردار یا سرخدار است. در میان این نوع از جنگل‌ها نیز دره‌های زیبا، به همراه نهرها، آبشارها و چشمه‌سارهای متعدد، خودنمائی می‌کند. وجود درخت‌ها و درختچه‌های منحصربه‌فردی مانند سف، تل، تلکا، زرشک، الاش و لازه به همراه گیاهان میوه‌دار وحشی مثل ازگل، ولیک، زالزالک، گالش انگور، سولس و ته دونه، بر جذابیت نواحی جنگلی سوادکوه افزوده است. این جنگل‌ها هرساله تعداد بسیاری از طبیعت‌دوستان و گردشگران را به خود جذب می‌کنند.