خانه‌های تاریخی بهترین مکان برای دیدن تاریخ و زنده کردن خاطرات دوران گذشته است. خانه تاریخی ابوالحسن خان اناری، یکی ازخانه‌های برجای مانده از دوره قاجار در شهرستان انار می‌باشد که با خود خاطراتی از این دوره حمل می‌کند.
معرفی خانه تاریخی ابوالحسن خان
ابوالحسن خان یا حسن خان یکی از حاکمان دوران قاجار در منطقه انار و رفسنجان بوده است. وی از طرف ناصرالدین شاه به این سمت رسیده بود. ابوالحسن خان در زمان حاکمیت خود بناهای بسیاری در شهر ساخت که یکی از آنها که تا به امروز برجای مانده، خانه مسکونی خود است.
این خانه که در حدود ۲۰۰۰ متر مربع مساحت دارد، در مرکز شهر انار و در نزدیکی قلعه ارگ این شهر قرار دارد. خانه ابوالحسن خانه جزو خانه‌های مجلل و باشکوه قاجار می‌باشد که با خود خاطرات بسیاری برای ما بازگو می‌کند.
ویژگی خانه تاریخی ابوالحسن خان
خانه ابولحسن خان همانطور که گفته شد متعلق به دوره قاجار است. در ساخت تمامی قسمت‌های خانه معماری قاجار غالب می‌باشد. خانه به سبک همان دوران در دو بخش اندرونی و بیرونی است که تا امروز بخش زیادی از این بخش‌ها سالم و قابل بازدید می‌باشد.
ایوان‌ها، اتاق‌ها و هشتی‌های خانه در کنار هم خانه باشکوه حاکم شهر را تشکیل می‌دادند. در برخی از قسمت‌های خانه ابوالحسن خان تزییناتی مختصر اما زیبایی دیده می‌شود اما به طور کلی اغلب قسمت‌های خانه دارای ساده‌ای می‌باشد.
معماری خانه تاریخی ابوالحسن خان
معماری خانه جزو معماری قاجار و متعلق به دوره ناصری است. مصالح اصلی بنا خشت، سنگ و در بخشی از بنا آجر و گچ بوده که این مصالح در آن زمان بومی منطقه به حساب می‌امدند. خانه دارای حیاط مرکزی می‌باشد که در میان حیاط باغچه‌ای دیده می‌شود.
وجود باغچه در میان حیاط در خانه‌های مناطق کویری علاوه بر حفظ انرژی، به منظور کاشت درختان پهن برگ (مانند انگور و انجیر) بوده است. این درختان با ایجاد سایه،و میوه‌های آب‌داری اقامت ساکنین خانه را لذت‌بخش‌تر می‌نمود. سطح حیاط خانه از تمامی قسمت‌های پایین‌تر بوده که این امر نیز به خنکی بخش تابستان‌نشین و دیگر قسمتها کمک می‌کرده است.
خانه ابوالحسن خان دو بخش تابستانه و زمستانه دارد. در بخش تابستانه علاوه بر ایوان، تالار تنبی (تالارهای برای اقامت در تابستان) در وسط و تختگاهها در طرفین و سه دری‌های در کنار تخت‌گاه ا نیز دیده می‌شود. با گذر از حیاط مرکزی به بخش تابستانه می‌رسید.
تالار و ایوان دارای دهنه وسیع و مرتفعی بوده که این امر به منظور استفاده کامل از نور در روز بوده است. در قسمت انتهای بخش تابستانه بادگیر قرار دارد، تالار تنبی‌ها به بادگیر مدخل دارند که البته امروزه ورودی بادگیر مسدود شده است.
بخش زمستانه نیز سرپوشیده و در هر قسمت تلاش شده تا راحتی و آسایش میزبان در این فصل سرد و خشک فراهم گردد. تختگاهها نیز بین ایوان و سه‌دری‌ها قرار دارد. دسترسی سه‌دری‌ها و طبقه دوم از طریق آن تختگاهها صورت می‌گرفته است. برای رفتن به طبقه دوم حدودا ۹ پله باید به بالا رفت که از پله چهارم، پله‌ها حول‌محور خود ۹۰ درجه می‌چرخند. سه‌دری‌ها خانه قرینه هم هستند.
شاه‌نشین خانه در طبقه اول و ورودی تالار قرار دارد که دید بسیار خوبی به اطراف از جمله ارگ انار داشته است. بخش زمستان‌نشین مجموعه کاملا قرنیه بخش تابستانه است. این بخش در جبهه شمالی خانه قرار دارد و هفت‌دری در وسط و تخت‌گاه‌های مابین هفت دری و سه‌دری‌ها دیده می‌شود.
هشتی‌سازی خانه ابولحسن خان کاربندی بسیار زیبایی دارد. مجموعه‌های اندرونی، بخش زمستانه و طبقه دوم بنا از طریق همین هشتی‌ها با هم ارتباط داشتند. علاوه بر این قسمتها، حیاط اندرونی، مطبخ و اتاق‌های جانبی بنا نیز برای اقامت خانواده و خویشاوندان ابوالحسن خان بنا شده بود.
شروع حمام‌سازی در ایالت کرمان
خانه ابوالحسن خانه در شهرستان انار ویژگی متمایز دیگری نیز دارد. ابوالحسن خانه در زمان ساخت بنا در کنار خانه خود، حمامی نیز بنا می‌کند. این حمام که امروزه در زیر خاک مدفون شده به گفته بسیاری از کارشناسان سالم و قابل بازسازی می‌باشد. باستانی پاریزی این حمام را شروع نهضت حمام‌سازی در ایالت کرمان در عهد قاجار می‌داند. خانه در سال ۱۳۸۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.
توجه: منبع تمامی تصاویر سایت انارپرس می‌باشد.
سخن نهایی
خانه تاریخی ابوالحسن خان اناری که از دوره قاجار برجای مانده، ویژگی‌های منحصربه فرد بسیاری دارد. از مهم‌ترین ویژگی‌های این بنا هشتی‌سازی خانه است. اگر در سفرتان به شهرستان انار از این خانه تاریخی بازدید داشته‌اید، از حس‌تان نسبت به خانه و تجربه‌های دیگرتان برای ما بگویید.
