معرفی حمام خانی بستک
حمام خانی بستک که در شهر بستک در غرب استان هرمزگان قرار دارد، از آثار تاریخی جنوب ایران است که در دوره قاجار ساخته شده است. حمام خانی بستک هم اکنون به عنوان موزه مردم شناسی بستک استفاده می شود. این بنا یک حمامی عمومی است که از دوره قارجار باقی مانده و تا ۱۵۰ سال پیش فعال بوده است و به دستور صولت الملک بستکی و توسط معماران چیره دست محلی بستک، با نظارت معماری شیرازی، در جوار خانه بنی عباسی بنا شده است.
این حمام در منطقه به حمام زیر زمینی معروف است، چرا که زمین را در ابعاد مختلف و اندازه لازم گود کرده و بنای حمام را در درون زمین ایجاد کردند تا هم استحکام و طول عمر دیوارهای آن بیشتر شود و هم گرمای بیشتری را در ایام سرد زمستان در خود نگه دارد. در شهرستان بستک حمام دیگری مشابه این حمام البته کوچکتر در کوخرد وجود دارد که به حمام سیبه معروف است.
معماری حمام خانی بستک
معماری بنای حمام خانی از نوع چهار طاقی است که گنبدی بر بالای چهار طاق ساخته شده است و مساحت بنا نیز ۳۷۵ متر مربع است و دارای ۲۱ گنبد بزرگ و کوچک می باشد و از بخش های مختلف تشکیل شده است: درب ورودی، راه پله، راهرو، فضای میانی رختکن و حوض آب سرد، رختکن، نمازخانه، راهروی ورودی یا (میان در)، دستشویی، حمام عمومی یا گرم خانه، حمام خصوصی یا شاه نشین، محل نشستن و شستشو در گرم خانه، حوض آب ولرم، حوض آب گرم، حوض آب سرد و فضای پشتیبانی (هیزمدان، تون یا آتشگاه).
مصالح به کار رفته در آن، سنگ، گچ، خاک رس، ساروج و خاکستر است. این بنا به گونه ای ساخته شده که بام آن، حدود نیم متر از سطح زمین ارتفاع دارد. از مزایای این نوع معماری، استحکام و طول عمر بیشتر دیواره های حمام است که مقاومت آن را در برابر زلزله نیز افزایش می دهد و همچنین سبب می شود خاک همچون عایق حرارتی عمل کند و گردش هوا در زمستان و تابستان، میان داخل حمام و فضای خارج آن به حداقل برسد که موجب گرمای بیشتر داخل حمام، در ایام سرد زمستان می شود.
در قسمت بالای گنبد ها جهت تامین نور و تهویه هوای داخل حمام، حفره هایی (جام خانه) ایجاد شده است که این حفره ها با نیم کره هایی که چندین سوراخ در آن تعبیه و با شیشه های رنگی و محدب تزیین شده بود، پوشانیده می شد. دود ناشی از احتراق مواد عالی در آغاز از دود کشی که بر روی دیوار و در زیر سقف تون (گلخن) قرار داشت، خارج می شد و پس از آنکه آتش کاملا شعله ور می شد، این دودکش را مسدود کرده، دود و گرمای ناشی از احتراق را وارد شبکه ای به نام گربه رو در زیر حمام می کرده اند و ابعاد مسیر گربه رو ها به گونه ای بود که یک انسان بتواند با حالتی خمیده داخل آن رفته و آن را تمیز کند. عبور دود گرم از زیر گرم خانه و بینه منجر به گرم شدن فضای گرم خانه و بینه می شده است.
این حمام هم‌اکنون یکی از جاذبه‌های دیدنی بستک محسوب می‌شود که در ادامه تصاویر دیگری از آن را باهم تماشا می‌کنیم.
