کودکانی که دارای معلولیت هستند مانند کودکان دیگر با بازی کردن چیزهای زیادی یاد می‌گیرند و برای آنها هم باید اسباب‌بازی‌های مناسبی در نظر گرفت اما اسباب‌بازی با چه ویژگی‌هایی برای کودکان معلول مناسب است؟
بازی برای رشد و یادگیری کودکان به‌خصوص کودکان معلول مهم و ضروری است. بازی به کودکان معلول کمک می‌کند تا انواع مهارت‌ها و توانایی‌ها را بیاموزند. علاوه‌بر‌این، بازی می‌تواند به رفع مشکلات خاصی که ممکن است کودک شما داشته باشد، کمک کند. به‌عنوان‌مثال، اگر کودک دارای کم شنوایی یا بینایی است، بازی می‌تواند به تقویت سایر حواس پنج‌گانه او کمک کند. اگر کودک دچار اختلال حرکتی باشد، بازی می‌تواند عضلات آنها را ورزش داده و هماهنگی اندام‌های بدن را بهبود بخشد. همچنین بازی با دیگران می‌تواند به کودکان معلول کمک کند تا احساس خوبی نسبت به خود داشته باشند.
از مزایای دیگر بازی برای کودکان معلول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مهارت‌های اجتماعی - عاطفی
بازی به کودکان معلول کمک می‌کند تا نحوه بازی کردن، همکاری، سازش، ارتباط، مقایسه ویژگی‌های اسباب‌بازی‌های مختلف و دوست شدن با کودکان دیگر را بیاموزند.
مهارت‌های ارتباطی
کودکان معلول روش‌های مختلفی برای برقراری ارتباط دارند. آنها ممکن است از گفتار، اشاره، حرکت و وسایل ارتباطی استفاده کنند.
بازی به کودکان معلول کمک می‌کند تا آنها در کنار سایر کودکان روش‌های جدید ارتباطی مانند صحبت، گوش دادن و برقراری ارتباط را بیاموزند. مثلاً کودک معلول می‌تواند بشنود و ببیند که کودکان وقتی باهم هستند چگونه آنچه را که می‌خواهند به زبان می‌آورند؛ بنابراین او می‌تواند آن کلمات را تمرین کند تا بتواند مانند دوستانش خواسته‌هایش را به زبان آورد. اگر معلولیت کودک در حدی است که برقراری ارتباط را برای او دشوار می‌کند، می‌توانید از یک آسیب‌شناس گفتاری کمک بگیرید.
مهارت‌های بدنی
فعالیت‌های بدنی مانند دویدن، پریدن، پرتاب توپ، کوهنوردی یا ساختن وسایل و... می‌تواند تمرین خوبی برای تقویت عضلات دست و انگشتان و مهارت‌های حرکتی و همچنین افزایش اعتمادبه‌نفس شود. اگر کودک دارای ناتوانی جسمی است که فعالیت آن را دشوار می‌کند، فیزیوتراپیست می‌تواند به کودک کمک کند تا راه‌هایی برای بازی کردن و ورزش با همسالان پیدا کند.
رشد عاطفی
کودک معلول از طریق بازی می‌تواند انرژی یا استرس خود را آزاد کرده و همچنین احساسات مثبت خود را ابراز کند.
انتخاب اسباب‌بازی مناسب برای کودک معلول
اگرچه بازی برای رشد کودکان مفید است اما دقت کنید که انتخاب بازی و اسباب‌بازی‌های نامناسب برای کودکان معلول می‌تواند او را با مشکلات عدیده دیگری مواجه کند؛ بنابراین دقت کنید:
-توانایی و استعداد کودک در بازی را شناسایی کرده و نیازها و علاقه‌های فردی او را در نظر بگیرید.
-مهارت‌هایی را در نظر بگیرید که یک اسباب‌بازی می‌تواند به پیشرفت و رشد او کمک کند.
-اسباب‌بازی‌هایی را در نظر بگیرید که کودک را به تعامل با دیگران تشویق کند.
-ایمنی اسباب‌بازی‌ها را با دقت بررسی کنید.
-علاوه بر این نکات، دقت کنید که اسباب‌بازی‌ها را بر اساس اختلال و نوع معلولیت کودک انتخاب کنید.
برای کودکی که به دلیل اوتیسم در برقراری ارتباط مشکل‌دارد:
اسباب‌بازی‌هایی را انتخاب کنید که کودک را به جنبش و حرکت ترغیب کند، هدف‌دار باشد و استفاده کردن از آنها باعث تحرک هر دو طرف راست و چپ بدن شود. اسباب‌بازی‌ها نباید با باتری کار کنند یا دارای چراغ یا صدای الکترونیکی باشند زیرا این اسباب‌بازی‌ها می‌توانند توانایی کودک را در تعامل با دیگران مختل کنند. اسباب‌بازی‌های مناسب برای این دسته از کودکان عبارت است از:
بازی به کودکان معلول کمک می‌کند تا نحوه بازی کردن، همکاری، سازش، ارتباط، مقایسه ویژگی‌های اسباب‌بازی‌های مختلف و دوست شدن با کودکان دیگر را بیاموزند.
-پازل یا بلوک‌های رنگارنگ (تقویت مهارت‌های حرکتی-بینایی و کلامی)
-کارت‌های عکس‌دار (تقویت مهارت کلامی و ارتباطی)
-اسباب‌بازی قطار (تحریک شدن بینایی، رشد ذهنی و حرکتی و تحریک حواس پنج‌گانه)
- تشک پرشی بادی یا فنری (تقویت مهارت‌های حرکتی)
-آلات موسیقی (تقویت مهارت‌های فکری، ارتباطی، کلامی، بینایی و شنوایی)
-شن جادویی (رشد مهارت‌های حرکتی، اکتشافات لمسی، خلاقیت، تخیل و حرکت انگشتان دست)
برای کودکی که اختلال ذهنی- بدنی دارد:
اسباب‌بازی‌هایی را انتخاب کنید که باعث تقویت مهارت‌های حرکتی می‌شود و کودک را تشویق به تحرک و جنب‌وجوش می‌کنند.
اسباب‌بازی‌های هل دادنی، کشیدنی، انواع توپ‌ها مثل ساخت لگو، پرتاب کردن توپ، هل دادن چرخ‌دستی‌های خرید-کالسکه عروسک- ماشین بازی و حرکت دادن قطار روی زمین تمرین خوبی برای پرورش حرکات این دسته از کودکان است.
برای کودکی که اختلال بینایی دارد:
اسباب‌بازی‌هایی را انتخاب کنید که برای لمس کردن مناسب باشند؛ بهتر است برای کودکان نابینا اسباب‌بازی‌های با سطح برجسته را انتخاب کنید مثل توپ بسکتبال که سطح برجسته‌ای دارد یا صفحه شماره‌گیر تلفن که دارای فرورفتگی است. اسباب‌بازی کودکان نابینا باید به‌گونه‌ای باشد که کودک با دست کشیدن روی آن با جنس، اندازه، شکل و... آشنا شود. همچنین
اسباب‌بازی‌های صدادار مثل عروسک‌های سخنگو، ماشین‌های برقی و... باعث برقراری ارتباط بیشتر و بهتر کودک نابینا با آن می‌شود زیرا کودک از طریق صدا می‌تواند شکل اسباب‌بازی را در ذهنش تجسم کند.
برای کودکی که اختلال شنوایی دارد:
متأسفانه، نوزادان و کودکان ناشنوا اغلب می‌توانند محرومیت زودرس از تکلم یا محدودیت در صحبت کردن را تجربه کنند که این امر می‌تواند به‌طور ناخواسته باعث تأخیر رشد شناختی و ارتباطی او شود. برای کمک به حداقل رساندن معایبی که کودک ناشنوا ممکن است با آن روبرو شود، بهتر است به تحریک سایر حواس پنج‌گانه کودک بپردازید؛ بنابراین اگر کودکتان ضعف شنوایی دارد،
اسباب‌بازی‌هایی را انتخاب کنید که دارای صدای آهنگین باشد تا حس بینایی و لامسه کودک را تحریک کند مثلاً قصه‌گویی با صدای بلند، خواندن کتاب دارای تصاویر، میکروفن‌های اسباب‌بازی و... باعث تقویت مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و کلامی کودک می‌شود.
برای کودکی که اختلال گفتار دارد:
اگر کودک در گفتار یا برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل است، اسباب‌بازی‌هایی را انتخاب کنید که تمرکز آنها روی تعامل است مثل عروسک‌های سخنگو، اسباب‌بازی‌هایی که باید کلمات را با آنها تکرار کرد، پازل کلمات، میکروفون‌هایی که صدا را ضبط می‌کنند و هر اسباب‌بازی دیگری که کودک بتواند با آنها ارتباط برقرار کند، برای این دسته از کودکان مناسب است.
