آلزایمر نوعی بیماری مغزی است که با سرعت پایین رشد می کند و از علایم آن اختلال حافظه و در مراحل شدیدتر اختلال در قدرت استدلال، برنامه ریزی، تکلم و درک است.
به گفته بسیاری از دانشمندان، آلزایمر به علت افزایش میزان تولید یا ذخیره یک نوع پروتئین خاص در مغز به وجود آمده و منجر به مرگ سلولهای عصبی می شود.
احتمال ابتلا به آلزایمر پس از ۷۰ سالگی به میزان چشمگیری افزایش می یابد، به نحوی که حدود ۵۰ درصد از افراد بالای ۸۵ سال به این بیماری مبتلا می شوند. با این حال آلزایمر را نمی توان یک حادثه طبیعی ناشی از افزایش سن دانست که به شکل اجتناب ناپذیری در اواخر عمر اتفاق می افتد، زیرا افراد بالای ۱۰۰ سال زیادی هستند یا بوده اند که هرگز به آلزایمر مبتلا نشده اند. آلزایمر برای اولین بار در سال ۱۹۰۱ از سوی دانشمند آلمانی به نام «آلویس آلزایمر» شناسایی شد و پیش بینی شده است تا سال ۲۰۵۰ بیش از یک صدمیلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا شوند.
● چه کسانی به آلزایمر مبتلا می شوند
عامل خطرناک در بروز این بیماری، افزایش سن است که رابطه مستقیم با آن دارد. هم اکنون ۱۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال و ۵۰ درصد از جمعیت بالای ۸۵ سال به این بیماری مبتلا می شوند. عوامل ژنتیکی نیز در این عارضه دخیل هستند. بر اساس آمار اعلام شده، ۲ تا ۵ درصد افراد بین ۴۰ تا ۵۰ سال به آلزایمر مبتلا می شوند. کودکان والدینی که در سنین پایین نشانه های آلزایمر در آنها دیده می شود، ۵۰ درصد بیش از سایر کودکان در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند، همچنین افرادی که به فشار خون بالا، بیماری های قلبی عروقی، دیابت و بالا بودن کلسترول خون مبتلا هستند، خطر ابتلا به آلزایمر بیشتر آنها را تهدید می کند. همچنین افرادی که کمتر از ۸ سال، تحصیل و آموزش داشته اند، به علت فعالیت فکری و ذهنی کمتر، در معرض این بیماری قرار دارند. همچنین در همه بیماران مبتلا به سندرم داون تا پیش از ۴۰ سالگی، نشانه های تغییر عملکرد مغز و بیماری آلزایمر دیده می شود.
● علایم بیماری آلزایمر
نشانه های بیماری آلزایمر در هر فردی با دیگری متفاوت است، با این حال علائم مشترکی وجود دارد که به تشخیص آن کمک می کند. از آنجا که بروز بیماری آلزایمر تدریجی است و با سرعت کمی رشد می کند، در نتیجه بسیاری از خانواده ها اولین نشانه های بارز آلزایمر را با علایم افزایش سن اشتباه می گیرند یا فکر می کنند به علت استرس و فشار زیاد کار دچار مشکل شده اند، اما زمانی که فراموشی و اختلال در حافظه، مانند از یاد بردن اتفاقات تازه مشاهده می شوند، باید احتمال آن را داد که چیزی بیش از «افزایش سن» تأثیرگذار بوده است.
در مجموع اختلال در حافظه کوتاه مدت از اولین نشانه های بروز آلزایمر است. برای نمونه فرد ممکن است به دفعات خاموش کردن اتو را فراموش کند یا مصرف داروها در زمان خود را به یاد نیاورد. در ادامه فرآیند بروز آلزایمر، تغییر محسوس در شخصیت را شاهدیم؛ یعنی فرد کمتر خودجوش می شود، از تعاملات اجتماعی روزمره دوری می کند و دل مرده و بی تفاوت می شود. تغییر در رفتار و حالات مانند تندخویی، سردرگمی، اختلال در حافظه بلندمدت و پرخاشگری نیز به دنبال آن به وجود می آیند. در چنین مواقعی با مراجعه به یک پزشک یا روان شناس و انجام آزمونهای رفتاری، شناختی و یا اسکن مغز، می توان از بروز بیماری اطمینان یافت. به یاد داشته باشید، در مراحل حادتر، فرد مبتلا به آلزایمر شاید ماه و سال را نیز اشتباه بگیرد و حتی قادر نباشد محل زندگی خود را شناسایی کند. مرگ مرحله پایانی این بیماری است که معمولاً به علت ذات الریه یا حملات قلبی اتفاق می افتد. روان شناسان و پزشکان توصیه کرده اند، چنانچه برخی از علایمی که در زیر به آنها اشاره شده است، همزمان در فرد مشاهده شد، برای اطمینان به پزشک مراجعه شود:
- فراموشی
- دشواری در انجام کارهای معمولی
- مشکلات زبانی و تکلم
- آشفتگی زمانی و مکانی
- ضعیف شدن قدرت تصمیم گیری
- مشکل در فکر کردن
- گم کردن لوازم و اشیاء
- تغییر در رفتار و حالات
- تغییر شخصیت
- ضعیف شدن قوه ابتکار
● علتهای بروز آلزایمر
دانشمندان تاکنون موفق به یافتن پاسخ دقیقی برای این پرسش که علت بروز آلزایمر چیست، نشده اند. در سال جاری میلادی، بیش از ۵۰۰ آزمایش و تحقیق پزشکی در سراسر جهان در حال انجام است تا علل بروز و درمانهای بیماری آلزایمر را پیدا کنند، اما بعید به نظر می رسد هیچ یک از آنها موفقیت آمیز باشد.
برخی دانشمندان جهش ژنتیکی موروثی را علت اصلی این بیماری عنوان کرده اند.
به گفته آنها این عارضه موجب افزایش میزان تولید نوع خاصی از پروتئین در مغز می شود که به مرگ سلولهای عصبی می انجامد. بسیاری از این آزمایشها فقط سعی در کاهش میزان تولید این پروتئین دارد تا شاید گامی در زمینه مقابله با آن باشد. از سویی دیگر، برخی دانشمندان عواملی چون ورزش، تحرک ذهنی و رژیم غذایی معمولی را از راه های جلوگیری آن دانسته اند، اما نتیجه این آزمایشها فقط این است که زنان بیشتر از مردان به آلزایمر مبتلا می شوند و این به علت طول عمر بیشتر زنان نسبت به مردان نیست.
● نحوه جلوگیری و مقابله با آلزایمر
تاکنون پزشکان سراسر دنیا نظریه های مختلفی درباره نحوه جلوگیری از بروز آلزایمر یا به تأخیر انداختن آن داده اند که البته نمی توان به شکل کامل نتیجه بخش بودن آنها را تأیید کرد. با این حال بیشتر این مطالعات نشان می دهد عواملی چون رژیم غذایی، خطرات قلبی عروقی، مصرف داروهای مختلف یا فعالیتهای فکری و ذهنی بیش از دیگر عوامل می تواند در جلوگیری از آلزایمر مؤثر باشد. رژیم غذایی مدیترانه ای شامل میوه، سبزیها، نان، گندم، روغن زیتون و ماهی می تواند خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد. همچنین ویتامینهای مختلفی مانند
B
۱۲ ،
B
۳ ،
C
یا اسیدفولیک برای مقابله با این بیماری توصیه شده اند.
عوامل مؤثر در افزایش بیماری های قلبی - عروقی مانند فشار خون بالا، سیگار کشیدن، دیابت و میزان کلسترول بالا، اگرچه خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می دهند، اما توصیه شده است که از استاتین ها که کاهنده کلسترول خون هستند، استفاده نشود؛ زیرا تأثیری بر مقابله یا به تأخیر انداختن آلزایمر ندارد، اما درباره فعالیتهای فکری و ذهنی، مانند شطرنج، حل جدول یا روابط اجتماعی روزانه باید گفت که این موارد بیش از مصرف داروها و دیگر راه حل های اجتماعی برای مقابله با آلزایمر مؤثرند، یادگیری زبان دوم نیز در به تأخیر انداختن آن کمک می کند.
● دورنمای آلزایمری ها
هم اکنون طول عمر مبتلایان به آلزایمر کاهش یافته است. متوسط عمر افرادی که علائم آلزایمر در آنها شناسایی شده فقط ۷ سال است و کمتر از سه درصد این بیماران بیش از ۱۴ سال زنده می مانند. هرچند در این میان عوامل متعددی؛ چون مصرف الکل، دیابت و مشکلات قلبی در کوتاه شدن عمر مبتلایان به آلزایمر تأثیرگذار است. آلزایمر علت نهفته ۷۰ درصد همه مرگ و میرها محسوب می شود.
البته مردان مبتلا به آلزایمر طول عمر کمتری نسبت به زنان دارند، این در حالی است که زنان بالای ۸۵ سال در مقایسه با مردان این سن بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. آلزایمر معمولاً به شکل مستقیم منجر به مرگ نمی شود، بلکه مشکلات جانبی این بیماری به مرگ مبتلایان می انجامد. اگر چه هنوز رسماً دارویی برای درمان آلزایمر شناخته نشده است، اما درمانهای غیردارویی برای این بیماران می تواند به عمر بیشتر آنها کمک کند. تشویق این افراد به حضور در تعاملات اجتماعی روزمره، پیاده روی، تمرین برای افزایش قدرت حافظه و تحرک جسمی تأثیر قابل توجهی در افزایش طول عمر آنها دارد.
روزنامه قدس (
www.qudsdaily.com
)
