تپه‌های عباس آباد، تفریحگاه پرحاشیه

به گزارش ایسنا، اراضی سبز عباس آباد با ۵۶۰ هکتار وسعت بین بزرگراه‌های مدرس، حقانی، همت و رسالت واقع شده است. وجود پل طبیعت، پارک آب و آتش، بوستان طالقانی و موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، گنبد مینا، باغ کتاب و اضافه شدن مجموعه‌هایی مثل خانه شعر (موزه نادر ابراهیمی)، باغ هنر و باغ غذا، این تپه‌ها را به یکی از پربازدیدترین نقاط تهران تبدیل کرده، درحالی که نداشتن دسترسی آسان به این مجموعه تفریحی و نبود پارکینگ خودرو، از اصلی‌ترین نقاط ضعف آن به شمار می‌آید. از طرفی، وجود پنج برج عظیم اداری «وزارت راه و شهرسازی»، «بانک سپه»، «شرکت راه آهن»، «استانداری تهران» و «سازمان بنادر و کشتیرانی» بار ترافیکی سنگینی را به این منطقه تحمیل کرده و تمام خیابان‌های اطراف آن نیز به تصرف خودروهای کارکنان این ساختمان‌های غول پیکر درآمده است و در عوض، بازدیدکنندگان و گردشگران را سرگردان کرده است.

محمدمهدی تندگویان ـ عضو کمیسیون معماری و شهرسازی دوره چهارم شورای شهر تهران که اینک معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان است، یک بار در جلسه‌ای از آن شورا (۱۳۹۵)، نسبت به ادامه ساخت و سازها حتی از نوع تفریحی در تپه‌های عباس آباد و تحمیل ترافیک بیشتر، هشدار داده و گفته بود: «همه مدیران شهری و آقای قالیباف مانور می‌دهند که بزرگترین‌ها را در تپه‌های عباس‌آباد ساخته‌اند، درحالی که اینها همه به ضرر شهر است. کدام آدم عاقلی در یک محوطه و در یک مکان، بزرگترین سازه‌های شهر را احداث می‌کند؟ وقتی این پروژه‌ها به بهره‌برداری برسند، هیچ کدام از بزرگراه‌های اطراف ازجمله مدرس و حقانی دیگر پاسخگوی تردد منطقه نیستند و یک فاجعه شهری رخ می‌دهد.»

او گفته بود: «تپه‌های عباس‌آباد را تمام‌شده حساب کنید. بررسی نقشه‌های هوایی تهران نشان می‌دهد حتی ١٠ متر خالی هم در این محدوده باقی نمانده است و شورای عالی شهرسازی و شورای شهر تهران هم در جلوگیری از تخلفات موفق عمل نکرده‌اند، در شرایطی که به فرمان مقام معظم رهبری این اراضی باید پهنه سبز و با محیط طبیعی می‌ماند.»

عباس آباد تهران را «میرزا عباس ایروانی» معروف به «حاج میرزا آقاسی» آباد کرد، برای همین نام او را گرفته است. آبادانی عباس آباد به حدود سال ۱۲۶۲ هجری قمری و اندکی پیش از آن می‌رسد. گفته‌اند: حاج میرزا آقاسی که بعد از قتل قائم مقام فراهانی در زمان قاجار به مدت ۱۳ سال صدراعظم بود، بیشتر اوقات خود را در عباس آباد می‌گذراند و به آباد کردن این محدوده اهتمام خاصی داشت. مورخان معاصر نیز نوشته‌اند: عباس آباد قریه‌ای بود دارای قلعه، خانه‌های رعیتی و عمارت اربابی که از هر نظر برای سکونت میرزا آقاسی و پذیرایی از مهمانانش دارای امکانات زیادی بود. بعد از مرگ او، مستوفی الممالک این زمین‌ها را خریداری کرد و به سایر املاک خود، یعنی یوسف آباد و بهجت آباد افزود.

بررسی برخی اسناد و اظهارات نیز نشان می‌دهد: سال ۱۳۴۳ شرکتی با عنوان تپه‌های عباس آباد با سرمایه یک میلیارد تومان راه‌اندازی شد. سال ۱۳۵۳ تصمیم گرفته شد در این اراضی بزرگ‌ترین مجموعه شهری ساخته شود. سال ۱۳۵۴ طرح جامع آن توسط شرکتی انگلیسی تدوین شد. کاربری مختلفی تعریف شده بود؛ باغ (شهستان) و مجموعه‌های اداری، تجاری و فرهنگی با دسترسی مترو. کلنگ پروژه سال ۱۳۵۷خورشیدی زمین زده شد اما فرصت به اجرای آن نرسید.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، طرح‌های دیگری برای این اراضی تهیه شد از جمله تبدیل به شهرک دیپلماتیک که به نتیجه نرسید. در سال ۱۳۶۵ در زمان ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای در ابلاغیه‌ای  به شهرداری تهران توصیه شد مجموع اراضی برای طرح‌های بلندمدت فرهنگی، سیاسی و فضای سبز  استفاده شود. بعدها طرح دیگری داده شد که در این منطقه مراکز اداری مستقر شوند. سرانجام، سال ۱۳۷۱ کرباسچی (شهردار وقت) کل اراضی را به رییس جمهور وقت واگذار کرد و آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز کل اراضی را به ادارات و مجموعه‌های دولتی واگذار کرد. تا اینکه در سال ۱۳۷۲ مقام معظم رهبری طی نامه‌ای دستور دادند کل اراضی در مقیاس ملی و منطقه‌ای به کاربری فرهنگی تبدیل شود و این مجموعه، فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی در پایتخت را به تصویر بکشد.

هرچند با آن‌که عباس آباد به واسطه پروژه‌های سال‌های اخیر به تفرجگاهی شهری و توریستی در دل تهران تبدیل شده است و به زعم برخی همچون، حسن خلیل‌آبادی ـ رییس کمیته گردشگری شورای شهر تهران ـ محیطی مناسب است برای مردم شهر تهران که امکان و فرصت گردشگری ندارد، اما به عقیده برخی دیگر همچون، محمد سالاری ـ رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران ـ برخی طرح‌ها، سرمایه گذاری‌ها و واگذاری اراضی در این محدوده برای ساخت هتل و  مال یا مرکز تجاری، تصمیم و عملکردی خلاف منویات مقام معظم رهبری در حفظ تپه‌های عباس آباد و اجرای کامل طرح جامع آن است.

سیدمحمدحسین حجازی ـ مدیرعامل منطقه فرهنگی و گردشگری عباس آباد ـ اما می‌گوید: از سال ۱۳۵۳ که تاریخچه عباس آباد به آن سال برمی‌گردد تا الان فراز و فرودها باعث شد اراضی آنطور که باید به نتیجه نرسد. هرچند او معتقد است در دو سال اخیر که رویکرد پروژه‌ها بیشتر فرهنگی، مردمی و گردشگری شده، اراضی عباس آباد به آنچه در ابلاغیه‌ها تاکید بود، نزدیک‌تر شده است.

مدیرعامل منطقه عباس آباد همسو با منتقدان، راه دسترسی به این مجموعه و ترافیک خیابان‌ها و بزرگراه های اطراف را ایراد اصلی می داند و می گوید که درحال برطرف کردن این ایراد هستیم. در آخرین مذاکره با آقای فتاح، رییس بنیاد مستضعفان قرار شد از سمت میدان آرژانتین این دسترسی ایجاد شود. مسیر مترو هم شاید اواخر امسال به نتیجه برسد. در پهنه شرقی از سمت بزرگراه همت نیز موضوع پارکینگ گود فرهنگ را پیگیری می‌کنیم که امیدوارم با شهرداری زودتر به نتیجه برسیم. در پهنه غربی که قرار است هتل ساخته شود نیز راه دسترسی ایجاد خواهد شد.

او درباره ایجاد راه دسترسی در داخل محوطه و بین باغ‌ها، بوستان‌ها و پل‌ها که هر کدام در فاصله چند کیلومتری از یکدیگر قرار دارند و تردد برای افراد معلول، کهنسال و کودکان مشکل شده است، می‌گوید: برای اتصال اراضی برنامه‌ریزی نکردیم. البته طرحی برای نصب تله کابین وجود داشت که نمی‌دانم چرا مطالعات آن انجام نشد. یکی از تمهیدات ما نیز تامین ماشین برقی بود که مقطعی استفاده کردیم اما در روزهای شلوغ باعث تصادف می‌شد و آن را جمع کردیم.

حجازی که در جریان بازدید خبرنگاران از این مجموعه به مناسبت هفته تهران و گردشگری به سوال‌های آن‌هاپاسخ داد، درباره مناسب‌سازی مسیرها و دسترسی‌های داخل مجموعه توضیح می‌دهد که این کار در بخش غربی و شرقی اراضی در حال انجام است. دستور دادم که تکمیل شود. انتقادها در این مورد به جا است. سعی می‌کنیم دسترسی را برای افراد معلول فراهم کنیم.

مجموعه عباس آباد نگاه خدمات گردشگری ندارد، مثلا در کیفیت رستوران‌ها بحث است. انگار مساله کسب درآمد برای آن‌ها در اولویت است. این انتقادی بود که به مدیرعامل منطقه فرهنگی و گردشگری عباس آباد شد. او برای پاسخ به این پرسش که شلختگی در ارائه خدمات این مجموعه ناشی از چیست و چه نظارتی می‌شود؟ به فسخ قرارداد دو رستوران در این اراضی اشاره می‌کند و می‌گوید: به عنوان مدیرعامل مجموعه افتخار نمی‌کردم مهمانانم را به این رستوران‌ها ببرم، چون دغدغه ارزشی در غذای ایرانی را رعایت نمی‌کردند و خلاف قرارداد و تعهدات رفتار کرده بودند، قراردادشان زودتر از موعد فسخ شد. نظارت در محصولات و قیمت‌ها می‌شود. اگر مردم هم اعتراض کنند بلافاصله اصلاح می‌شود.   

گذر گردشگری عباس آباد از هفته آینده افتتاح می‌شود، مجموعه متشکل از غرفه‌های سوغات، صنایع دستی و هنرهای تزئینی است که ساعت کار آن‌ها از بعدازظهر شروع می‌شود و تا یک بامداد ادامه پیدا می‌کند. آب نمای موزیکال محوطه هم عصرها روشن می‌شود، باغ غذا هم که تازگی به مجموعه اضافه شده، عصرها باز می‌شود. ساعت کار بیشتر رستوران ها هم ظهر به بعد است. عباس آبادی در واقع تفریحگاهی برای عصرها است.

حجازی در پاسخ به این پرسش که این همه هزینه شده تا مجموعه‌ای با این وسعت و پروژه‌های بزرگ مقیاس،  فقط برای استفاده در نوبت عصر ساخته شود؟ می‌گوید: ما هم نسبت به این موضوع منتقدیم. اما اراضی عباس آباد طرح جامع مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری را دارد، طرح اول تقریبا سال ۸۵ و طرح دوم اوایل سال ۹۵ ابلاغ شد. به هر حال ما میراث‌دار گذشتگان هستیم و نمی‌خواهم نقد کنم. اما به برخی از موارد بی‌توجهی شده بود. شاید گردشگری را در اراضی عباس آباد ندیده بودند اما معتقدم که باید به این محدوده منظر گردشگری داد. طرح اصلاحیه‌های دارد که اجرای آن زمان‌بر است. برخی از طرح‌ها هم تازه تأسیس است مثل باغ غذا که زیرساخت آن از قبل آماده نبود. ولی ما با طرح موزه‌ای وارد شدیم که مردم هم خوب استقبال کردند. قصد داریم مردم و تورهای گردشگری را به فضاهای باز جذب کنیم، مخصوصا در شرایط حاضر. حتی قرار است هنرمندان پاساژ پروانه هر جمعه در باغ هنر جمع شوند. یا از استارت آپ‌های گردشگری دعوت کرده‌ایم و با تورگردان‌ها تفاهم کردیم که از راهنماهای گردشگری استفاده کنیم. مردم هنوز اینجا را به اسم پارک آب و آتش می‌شناسند، پارکی که نیم هکتار وسعت دارد، سعی می‌کنیم این نگاه را تغییر دهیم.

بهره‌برداری‌های تپه های عباس آباد همچنان ادامه دارد و به گفته حجازی، حدود ۱۵ درصد تا پایان کار مانده است. منظور مدیرعامل منطقه فرهنگی و گردشگری عباس آباد، پایان کار پروژه‌هایی مثل باغ و دریاچه هنر، کوشک، باغ نمایش و مجموعه ساختمان موسیقی است که البته پاندمی کووید ۱۹ ساخت و ساز آن‌ها را کند ‌ حتی متوقف کرد، پروژه هایی که به گفته او، فقط برای دو مورد آن حدود ۷۰ تا ۸۰  میلیارد تومان بودجه لازم است. حجازی می‌گوید: می‌خواهیم که شهرداری اینجا را به عنوان منطقه ویژه شهر تهران ببیند. برای بودجه هم می‌خواهیم از مجلس مصوبه بگیریم. هزینه نگهداری مجموعه سنگین است، درآمدها کفاف آن را نمی‌دهد فقط می‌توانیم هزینه‌های جاری را با آن تامین کنیم.

حجازی به اعداد و ارقام درآمد و هزینه‌هایی که تا حالا در اراضی عباس آباد صرف ساخت پروژه‌های بزرگ مقیاس مثل یک پرچم ۱۵۰ متری شده است،  اشاره‌ای نمی‌کند، برخی انتقادها را نسبت به پروژه‌های ناهمگون و نامتعارف و نداشتن راه دسترسی می‌پذیرد و برخی انتقادها مثل نداشتن نگاه خدماتی به مردم در این مجموعه را ایده‌آل‌گرا می‌داند و در عین حال می‌گوید: بخشی از این جواب‌ها به اختلافات درون خانوادگی شهرداری و اراضی عباس آباد برمی‌گردد و بار انتقاد از مدیران قبلی نیز بر دوش ما است. به هر حال تلاش می‌کنیم آنچه را که شلختگی نام گرفته است حل کنیم.