یکی از مهم‌ترین ‌عوامل‌ محیطی موثر در ایجاد آتوپی در کودکان عفونت‌های ‌میکروبی و ویروسی است.

یک‌ ماه است مادر شده‌‌اید و از خوشحالی در پوست‌‌تان نمی‌گنجید. هر روز با حوصله به نوزادتان رسیدگی می‌کنید اما ناگهان یک ‌روز می‌بینید که روی ‌گونه‌‌های نرم و لطیفش جوش‌های بسیار ریز قرمزی جاخوش کرده‌ است. نگران می‌شوید و به ‌آرامی ‌دست‌تان را روی جوش‌ها می‌کشید و می‌بینید چقدر زمخت و خشن هستند. چند ساعت بعد به نظر می‌آید جوش‌ها کمرنگ شده‌اند اما ساعتی ‌بعد دوباره همان ‌آش است و همان کاسه و سروکله جوش‌ها دوباره پیدا شده و نسبت به قبل هم بیشتر و قرمزتر هم شده‌‌اند.
این مشکلی است که بعضی از مادران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و گاهی ‌اوقات نیز به هوای ‌اینکه جوش‌ها پس از مدتی‌ خود به‌ خود بهبود می‌یابد، از مراجعه به متخصص پوست خودداری می‌کنند.

بیماری‌های‌ حساسیتی یا همان «اگزما»ها دسته بزرگی ‌از بیماری‌های پوستی ‌است که افراد بسیاری به آنها مبتلا بوده ‌یا هستند. بیماری ‌اگزمای سرشتی ‌شیرخواران و کودکان ‌یا همان «درماتیت یا اگزمای آتوپیک» سردسته‌ این نوع بیماری‌ها محسوب می‌شود. شیوع این بیماری در جوامع توسعه‌‌یافته بیشتر بوده 10 تا 20درصد کودکان را درگیر ولی در کشورهای توسعه‌نیافته این میزان بسیار کمتر بوده و ممکن است ‌یک‌درصد افراد را مبتلا کند.

عوامل ژنتیکی، عوامل مادری، عوامل محیطی، عوامل داخل رحمی و اختلالات در تنظیمات ایمنی از جمله مواردی هستند که باعث ایجاد جوش می شوند. 

به طور کلی جوش های صورت نوزادان خود به خود برطرف می شود، اما اگر این جوش ها اگزما باشد باید به پزشک مراجعه کرد.

دکتر داریوش دائر، متخصص پوست و مو در مورد این جوش‌های ریز و مرموز توضیح می‌دهد.

چرا جوش‌جوشی می‌شود؟

عوامل روزانه زیادی می تواند پوست را حساس کند و باعث اگزمای آتوپی شود. پشم و پارچه های ضخیم دیگر، جواهرات و حتی تعدادی از لوسیون ها می تواند این بیماری را بدتر کند.

چند موضوع در علت بروز این بیماری دخیل است:
1- عوامل ژنتیک: اختلالات‌ برخی ژن‌ها در ایجاد این حالت‌ دخالت دارد.
2- عوامل ‌مادری: کودکانی‌ که مادران مبتلا به آتوپی یا زمینه‌ آلرژی دارند نسبت به کودکانی‌ که پدر مبتلا به آتوپی دارند، بسیار بیشتر به ‌این بیمار مبتلا می‌شوند.
3- عوامل داخل رحمی: مواجهه‌ جنین با مواد حساسیت‌زا، سیگار، الکل و عوامل‌ آلاینده می‌تواند در بروز حساسیت در کودکان نقش ‌داشته ‌باشد.
4- عوامل محیطی: یکی از مهم‌ترین ‌عوامل‌ محیطی موثر در ایجاد آتوپی در کودکان عفونت‌های ‌میکروبی و ویروسی است. البته نظریه‌ای نیز وجود دارد که ‌براساس‌ آن گفته‌ می‌شود میکروب‌هایی که از طریق ‌دهانی یا مدفوعی به بدن شیرخوار یا کودک وارد شده‌اند، ممکن ‌است سیستم ایمنی ‌را به شکل زودرس ‌تحریک و فعال کنند و مانع ایجاد واکنش‌های حساسیتی ‌در آینده‌ شوند و برعکس ‌میکروب‌های وارد شده از طریق سیستم ‌تنفسی‌کودک سیستم‌ ایمنی وی را ضعیف‌ ساخته و او را مستعد ابتلا به این حساسیت می‌کنند. این نظریه از آنجا شکل‌گرفته‌ که مشاهده می‌شودجوش صورت نوزاد در خانواده‌های با بهداشت پایین و فرزندان زیاد در جوامع‌ توسعه‌نیافته میزان شیوع حساسیت‌های پوستی و تنفسی‌ کمتر بوده و در خانواده‌های تک‌فرزندی و با بهداشت بالا و در جوامع توسعه‌یافته این میزان بسیار بالاتر می‌رود.
5- اختلال در تنظیمات ایمنی: این عامل بسیار مورد توجه محققان و پزشکان است و مشخص شده‌ کودکانی ‌که با مشکلات سیستم ایمنی درگیر هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به واکنش‌های‌ آتوپی قرار دارند.

چطور تشخیص دهیم؟
از نظر نشانه‌های این ‌مشکل ‌پوستی، بیماری «درماتیتاتوپیک» یک بیماری پوستی خارش‌دار و مزمن است که‌ در پسران ‌کمی شایع‌تر از دختران است و در سه‌دوره زمانی تظاهر پیدا می‌کند؛ فاز شیرخوارگی، فاز کودکی و فاز بلوغ.
1. در فاز شیرخوارگی که تا 18ماهگی طول ‌می‌کشد، بیماری اغلب بین سنین دو تا شش ماهگی پدیدار می‌شود و سرخی‌ها یا ضایعات‌ برجسته خارش ‌داری بر سطح‌ صورت یا بدن شیرخوار ظاهر می‌شود که گاه تاول‌های بسیار ریز یا دلمه‌هایی نیز بر این مناطق‌ اضافه می‌شوند. در این بیماری، به غیر از صورت، نواحی ‌در تماس با محیط اطراف و به‌ویژه‌ زانوها و پشت بازو نیز درگیر است. در زمان دندان‌ درآوردن، سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی یا گوارشی و بروز آشفتگی‌های احساسی و تغییرآب و هوا نیز این ضایعات‌ کم و زیاد می‌شوند.
2. در فاز کودکی‌ که دوره 18 تا 24 ماهگی را دربرمی‌گیرد، آرنج‌ها، زانوها و کناره‌های‌ گردن و مچ دست‌ها و پاها درگیر بیماری می‌شود. در عین‌ حال کناره‌‌های‌ گردن‌ نیز ظاهری خشن و تیره پیدا می‌کند که‌ گاهی والدین تصور می‌کنند این قسمت نیاز به تمیز کردن دارد و به همین علت، سعی می‌کنند با شست‌وشوی بیشتر و لیف و صابون زدن، محل را تمیز کنند .
غافل از اینکه‌ این نوع شست‌وشو مشکل را بدتر می‌کند. گاهی تاول‌های ریز یا حالتی‌ چرمی‌شکل نیز در نواحی ‌مبتلا به وجود می‌آید و احتمال ‌عفونی و چرکی‌ شدن این ضایعات نیز وجود دارد. ناحیه دیگری که در سنین کودکی یا در افراد بالغ‌ گرفتار می‌شود ناحیه دست‌هاست‌ که به شکل ضایعاتی مسطح یا برجسته و خارش‌دار در دست‌ها ظاهر شده و گاهی سطح ناخن‌ها نیز دچار خشونت و خطوط طولی ‌یا فرورفتگی‌های سطحی می‌شود.
در نیمی از بیمارانی‌ که دست‌های‌شان درگیر بیماری شده است، می‌بینیم که کف پاها نیز مبتلاست. همچنین بین 30 تا 50درصد مبتلایان به اگزمای آتوپیک به‌طور همزمان تظاهراتی از قبیل ‌آسم و تب یونجه نیز دارند. دور دهان اکثر کودکان مبتلا به این اگزما نیز مبتلا بوده و شیارهای سرخ، مرطوب و دردناکی در این ناحیه دیده می‌شود. کودکان آتوپیک نسبت به افراد طبیعی نسبت به بروز واکنش‌های دارویی حساس‌ترند و تجویز خیلی از داروها به آنها می‌تواند همراه خطر بروز واکنش حساسیت دارویی باشد.
این افراد نسبت به افراد طبیعی حساسیت غذایی بیشتری دارند، ولی بعد از شش ماهگی غذاها نقش کمی در ایجاد یا تشدید علائم پوستی آنها دارد. لازم به ذکر است که بین وجود اگزمای آتوپیک و نوعی ریزش مو به نام «ریزش موی سکه‌ای یا طاسی منطقه‌ای» نیز ارتباط وجود دارد.

درمان هم دارد؟
1. حرارت محیط زندگی‌ کودکان مبتلا باید تنظیم شده و زیاد گرم یا زیاد سرد نباشد.
2. لباس‌ها باید از جنس نخی ‌باشد و از لباس‌های پشمی یا الیاف مصنوعی استفاده نشود.
3. اگر ارتباط مشخصی بین علائم خارش یا خشکی پوست با غذاها وجود دارد از این غذاها دوری شود.
4. اتاق خواب باید به‌طور مرتب تمیز شده و جارو برقی کشیده شود. ذرات معلق در هوا تهویه شده و گردگیری با دستمال مرطوب انجام شود.
5. استرس‌هایی از قبیل تغییر محیط زندگی کودک می‌تواند در شعله‌ورکردن بیماری تاثیر داشته باشد.
6. حمام‌ کردن این ‌کودکان باید محدود و کوتاه‌‌مدت باشد و بلافاصله بعد از استحمام باید از مرطوب‌کننده‌ها و ترمیم‌کننده‌های پوستی ‌استفاده شود.
7. از داروهای موضعی ‌گوناگون از قبیل داروهای‌ کورتونی و داروهای تنظیم کننده سیستم ایمنی بدن و همچنین آنتی‌هیستامین‌‌های گوناگون برای‌ کنترل علائم بیماران استفاده می‌‌شود اما باید به این نکته توجه داشت که تمام این مراحل درمانی گفته شده باید تحت‌ نظر و کنترل مداوم پزشکان متخصص و مجرب کودکان و پوست باشد.
8. کودکی که به این بیماری مبتلاست، از نظر روانشناختی مشکلات رفتاری پیدا می‌کند، نظم خوابش ‌به هم می‌خورد و کیفیت زندگی خود و خانواده‌اش نیز مختل می‌شود.
این افراد نسبت به‌ کودکان هم سن و سال خود در معرض ‌ابتلای بیشتری به عفونت‌های باکتریایی و ویروسی هستند و بدن‌شان در برابر این بیماری‌ها ضعیف‌تر است. سلامت چشم کودکانی که به این مشکل مبتلا هستند هم تهدید می‌شود. التهاب قرنیه و ملتحمه چشم نیز در این کودکان بسیار شایع است و خطر ابتلا به بیماری ‌آب‌مروارید  نیز برای آنها وجود دارد.

از چه زمانی پیدا می‌شود؟
از نظر سیر بیماری، این بیماری در 75درصد موارد قبل از شش ماهگی خودش را نشان می‌دهد و در 80 تا 90درصد موارد نیز تا قبل از پنج سالگی بروز پیدا می‌کند. در مجموع تمایل کلی به سوی بهبود خودبه‌خودی بیماری با طی شدن دوران کودکی وجود دارد و تا 13سالگی بیش از نیمی از کودکان مبتلا خودبه‌خود بهبود می‌یابند. گاه طی دوره بلوغ نیز درجاتی ‌از عود خفیف علائم مشاهده می‌شود. البته در موارد بسیار اندکی نیز ممکن است بیماران تا 30 سالگی همچنان علائمی از بیماری از خود نشان ‎دهند. در این میان ‌اگر هر دو والد کودک مبتلا خود سابقه‌ ابتلا به اگزما را داشته باشند، اوضاع به مراتب ‌نامساعدتر خواهد بود. بین 30 تا 50درصد موارد اگزمای شیرخوارگی نیز ممکن است بعدها به ‌آسم یا تب یونجه مبدل شود.

جوش صورت در نوزادان و خارش
ممکن است جوش صورت نوزاد با سایر بیماری های پوستی مانند میلیا اشتباه گرفته شود. جوش صورت نوزاد جوش های قرمزی می باشد در حالی که در میلیا، جوش ها سرسفید و بسیار کوچک هستند. اما درمان هر دو جوش یکسان می باشد؛ ابتدا صورت را بشویید، با گذشت زمان جوش ها برطرف می شوند.
جوش های دیگری نیز بر روی صورت نوزاد تشکیل می شود (که برخلاف جوش، اغلب باعث خارش و ناراحتی نوزاد می شود و در مناطقی غیر از صورت نیز تشکیل می شود).

برخی از رایج ترین این جوش ها:
جوش گرمایی: این جوش ها قرمز، مرطوب و کوچک هستند و معمولا هنگامی که هوا گرم است بر روی بازو، پاها، بالای قفسه سینه و نزدیک پوشک و صورت تشکیل می شود. این جوش ها باعث خارش می شود.
جوش های پوشک: این جوش های قرمز به دلیل رطوبت، خارش و کمبود هوا در منطقه پوشک تشکیل می شوند.
کلاه گهواره: این برجستگی های قرمز از جوش های صورت نوزاد کوچکتر است و ممکن است به رنگ های زرد و به صورت پوسته پوسته شدن پوست معمولا بر روی سر نوزاد تشکیل می شوند (هرچند ممکن است این برجستگی ها به ابرو و قسمت های بالای بدن نوزاد نیز برسد).
اگزمای نوزاد: در این حالت پوست به صورت تکه تکه خشک، پوسته پوسته و قرمز به نظر می رسد (اغلب در اطراف گونه ها و در پوست سر). این جوش ها سپس گسترده می شوند و اغلب به آرنج و پشت زانوها می رسند. سپس این جوش ها تبدیل به جوش های پر از مایع تبدیل می شوند و پس از مدتی می ترکند.

چه زمانی برای معالجه جوش های صورت نوزاد نیاز به مراجعه به پزشک است؟
جوش های صورت نوزاد معمولا به صورت خود به خودی و بدون مداخله از بین می روند. اما اگر فکر می کنید جوش آلوده (به عنوان مثال در صورت قرمزی جوش یا ترشح یا تورم) است یا اگزما (در این صورت نیاز به کرم برای جلوگیری از گسترش جوش می باشد) می باشد به پزشک مراجعه کنید.

چقدر طول می کشد جوش های صورت نوزاد ناپدید شوند؟
جوش های صورت نوزاد در 6 ماهگی نوزاد از بین می روند.