یکی از مشکلات گوارشی نوزادان که آزار دهنده است کار نکردن شکم نوزاد و یا یبوست می باشد. در این مطلب مهم ترین علت ها و روش های درمان کار نکردن شکم نوزادان را مورد بررسی قرار می دهیم.

یکی از مشکلاتی که ممکن است نوزادان را بسیار اذیت کند مدفوع سخت و یا به عبارتی یبوست می باشد.

غلظت مدفوع کودک نیز شاخصی برای تعریف یبوست در نوزادانی است که از شیر مادر تغذیه می‌کنند.

کار نکردن شکم نوزاد می تواند دلایل مختلف زیادی داشته باشد که در این مطلب به بررسی علل و روش های درمان آن می پردازیم. تا پایان مطلب همراه ما باشید.

در ابتدا باید الگوی کار کردن شکم نوزاد خود را در نظر بگیرید. برخی از نوزادان پس از هر بار شیر خورن ممکن است مدفوع کنند و یا ممکن است روزی یک بار و یا حتی هر چند روز یک بار شکم او کار کند. الگوی شخصی نوزاد شما به چیزی که می خورد و می نوشد، میزان فعالیت و توانایی معده او در هضم غذاها بستگی دارد. دلایل ابتلا به یبوست و یا کار نکردن شکم نوزاد متفاوت می باشد. در ادامه مهم ترین دلایل و روش های درمان آن را بررسی می کنیم.

اگر می بینید که نوزاد زور می زند، شکمش دردناک شده، رفتارهای غیر معمول نشان می دهد یا از خوردن غذا امتناع می کند، به احتمال زیاد او دچار یبوست شده است.

دلایل و روش های درمان کار نکردن شکم نوزاد

کار نکردن شکم نوزاد می تواند دلایل زیادی داشته باشد و شدت آن به عواملی از جمله سن و رژیم غذایی وابسته است. وقتی در شش ماهگی بدن نوزاد به تدریج با غذاهای جامد آشنا می شود ممکن است مبتلا به یبوست شود. روش های موثر و عالی نیز برای درمان آن وجود دارد.
 

چه موقع می‌گوییم نوزاد یبوست دارد؟

معمولا اگر نوزاد برای مدت طولانی عمل دفع را انجام ندهد، والدین به یبوست مشکوک می شوند و البته این مسئله مطمئنا می تواند نشانه یبوست باشد.

غلظت مدفوع کودک شاخصی برای تعریف یبوست در نوزادانی است که از شیر مادر تغذیه می‌کنند. مدفوع نوزادی که دچار یبوست است به جای آنکه شل و خمیری باشد، بیشتر شبیه گلوله‌های ریز گلی است اما به طور کلی یبوست در نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می کنند، بسیار نادر است. نوزادانی هم که با شیر خشک تغذیه می‌شوند از این قاعده مستثنی نیستند.

زمانی که غذای کمکی وارد رژیم غذایی نوزاد می‌شود، والدین باید دوباره برای تغییر میزان، شکل و رنگ مدفوع نوزاد آماده باشند. اما به عنوان یک چارچوب مرجع، نوزادان 0 تا 4 ماه تقریبا 3 تا 4 بار در طول روز عمل دفع را انجام می‌دهند و بعد از افزودن غذای کمکی، این میزان به یک بار دفع در روز کاهش می‌یابد.

تعداد دفع ملاک یبوست نوزاد است؟

اگر نوزاد صرف نظر از اینکه از شیر مادر یا شیرخشک تغذیه می‌کند، تا روز پنجم بعد از تولد حداقل چندین بار عمل دفع را به شکل زرد روشن (و نه قهوه ای تیره یا سبز) انجام نداده باشد، احتمالا مشکلی وجود دارد. این مشکل معمولا با میزان تغذیه ناکافی نوزاد در ارتباط است.

توجه داشته باشید که تعداد دفعات دفع نوزاد، تنها ملاک یبوست نیست. در صورتی که مدفوع نوزادسفت است یا به سختی خارج می‌شود، نوزاد دچار یبوست است. 

مدفوع سفت می‌تواند موجب کشیده شدن دیواره‌های مقعد و در نتیجه خونریزی شود که به شکل رگه‌هایی به رنگ قرمز روشن در مدفوع نوزاد قابل مشاهده است.

نشانه‌های یبوست نوزاد

اگر می‌بینید نوزاد هنگام دفع زور می‌زند و شکمش دردناک شده است و رفتارهای غیرمعمول نشان می‌دهد، ممکن است به علت مسدود شدن روده‌هایش باشد. 

به علت عدم دفع، ممکن است نوزادبه حدی احساس ناراحتی کند که از خوردن امتناع کند، بنابراین امتناع از خوردن هم می تواند یکی از نشانه‌های یبوست باشد.
 

علت کار نکردن شکم نوزاد

در نوزادانی که وعده های غذایی آن ها مایع است احتمال ابتلا به یبوست بسیار کم می باشد اما با این وجود ممکن است نوزاد به این مشکل مبتلا شود. نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می کنند بیشتر در معرض ابتلا به یبوست قرار دارند. شیر خشک می تواند مدفوع نوزاد را سفت بسازد. اگر نوزاد شما به پروتئین موجود در شیر حساسیت داشته باشد ممکن است به یبوست مبتلا شود. وجود لبنیات در رژیم غذایی مادر که ممکن است از طریق شیر به بدن کودک وارد شود می تواند باعث ابتلا به یبوست شود. همچنین می تواند به علت مصرف نوزاد بزرگتر از ماست و پنیر ایجاد شود. وقتی نوزاد شما حدودا ۶ ماهه است چیزی که می خورد نوع مدفوع او را تعیین می کند. خوردن شیر گاو بیش از اندازه در نوزادان زیر دو سال می تواند منجر به یبوست شده و یا مصرف میوه هایی مثل موز، پوره سیب، غذاهای کمکی برنجی، نان، پاستا و سیب زمینی می تواند این مشکل را برای نوزادان ایجاد کند. کم آبی بدن نوزاد و همچنین بیماری ها و شرایط پزشکی باعث کار نکردن شکم نوزاد می شوند. دلایل دیگر یبوست نوزاد را در ادامه خواهیم آورد:

- تنگ بودن مجرای دستگاه گوارشی

- ابتلا به مشکلات ساختار عضلانی شکم مثل سندروم برون

- وجود ناراحتی هایی در سیستم عصبی یا عضلانی روده

- وجود مشکلات در ستون فقرات نوزاد

- مسمومیت های دارویی با ویتامن D و یا کمبود کلسیم

- کم کاری غده تیروئید

- وجود اختلالات روده از جمله ناتوانی در تحمل پروتئین شیر گاو

- اختلالات در بافت لوپوس

- مصرف مکمل های غذایی

- وجود اختلالات متابولیکی در بدن نوزاد

- تغییر عادت های غذایی نوزاد

- حساسیت های غذایی

- دشوار بودن مدفوع و کار نکردن شکم نوزاد

درمان
تغییر شیر نوزاد
اگر نوزاد فقط از شیر مادر تغذیه می‌کند، بهتر است رژیم غذایی نوزاد را تغییر دهید. ممکن است نوزاد به چیزی در رژیم غذایی مادر حساس باشد و این حساسیت عامل یبوست باشد. اما اگر نوزاد شیرخوار از شیشه شیر تغذیه کند، بهتر است شیر خشک دست‌کم تا زمان رفع یبوست عوض شود. حساسیت به بعضی مواد اولیه شیر خشک باعث یبوست می‌شود.

مصرف غذاهای جامد
بعضی غذاهای جامد باعث کار نکردن شکم نوزاد می‌شود، حال آن که بعضی دفع را آسان می‌کند. اگر تغذیه نوزاد از غذاهای جامد را تازه شروع کرده‌اید، سعی کنید خوراکی‌های زیر را که فیبربالایی دارند به کودک بخورانید:
  -  کلم بروکلی
  -  گلابی
  -  آلو
  -  هلو
  -  سیب بدون پوست
به جای برنجک یا گندمک فراوری و تصفیه شده غلاتی مانند جو، جو دوسر یا خاویار گیاهی (کینوا) را بپزید. نان کامل سبوس‌دار، کراکر و برشتوک سبوس‌دار نیز مدفوع را حجیم و یبوست را درمان می‌کند.
پوره کردن غذاها
اگر نوزاد هنوز شیرخوار است و خوردن غذاهای جامد را شروع نکرده است، بعضی از خوراکی‌های اشاره شده در بالا را پوره کنید و به او بدهید. به خاطر داشته باشید که میوه‌ها و سبزیجات فیبر طبیعی بالایی دارند که مدفوع را حجیم می‌کند. بعضی خوراکی‌ها بیشتر از بقیه به انجام عمل دفع کمک می‌کنند و شکم را به کار می‌اندازند.
افزایش مصرف مایعات
تامین آب بدن کودک از راه‌های ساده‌ای مانند مصرف آب وشیر برای دفع منظم ضروری است. آلو و آب گلابی نیز انقباض‌های روده و در نتیجه دفع را سریع‌تر می‌کند. اگر آب میوه بیش از حد برای ذائقه کودک شیرین یا طعم‌دار باشد، می‌توانید آن را با یک فنجان آب رقیق کنید.
ورزش
تحرک به گوارش غذا و حرکت سریع‌تر آن در بدن کمک می‌کند. اگر نوزاد هنوز راه نمی‌رود، حرکت دوچرخه پاها و تمرین‌های دیگر را می‌توان جایگزین راه رفتن کرد تا شکم نوزاد بهتر کار کند.
ماساژ
ماساژ ملایم شکم و پایین شکم روده را تحریک به دفع مدفوع می‌کند. شکم سفت نوزاد را چند بار در طول روز ماساژ دهید تا نوزاد در نهایت مدفوع کند.
تحریک راست روده
با انگشت، دماسنج مقعدی یا گوش پاک کن (سواب پنبه‌ای) به آرامی به راست روده فشار بیاورید. این تحریک به سرعت منجر به کار کردن شکم می‌شود.
تنقیه نوزاد
سر سرنگ حبابی تنقیه را با روغن زیتون چرب و لغزنده کنید. سپس حدود نیم اینچ از نوک سرنگ را وارد مقعد نوزاد کنید. حباب سرنگ باید حاوی حدود ۱ تا ۳ قاشق سوپخوری آب ولرم باشد. آب را به آرامی وارد روده کنید. مطمئن شوید که در حباب فقط آب وجود دارد و هوا داخل آن نیست. چند دقیقه صبر کنید تا نوزاد مدفوع کند. در صورت لزوم تنقیه را تکرار کنید.
شیاف گلیسیرین
اگر متوجه نشانه‌های پاره شدن راست روده یعنی وجود خون قرمز روشن در مدفوع شدید، می‌توانید از شیاف گلیسیرین استفاده کنید تا نوزاد راحت‌تر مدفوع کند. شیاف را مطابق دستورات روی بسته دارو یا توصیه پزشک مصرف کنید. شیاف گلیسیرین را نباید بیش از یکبار در روز استفاده کنید مگر آنکه پزشک گفته باشد. اگر از این دارو زیاد استفاده کنید باعث اختلال در مدفوع نوزاد شده و اجابت مزاج بدون این دارو برای کودک مشکل می‌شود. 

پیشگیری از یبوست در نوزادان
روش‌های درمانی فوق برای پیشگیری و درمان یبوست در تمام گروه‌های سنی مفید است، اما دو توصیه زیر مختص یبوست نوزادان است:
مقدار کمتری شیر خشک را در وعده‌های بیشتر به نوزاد بدهید تا روده بهتر بتواند شیر خشک را هضم کند. قاعده کلی این است که حجم شیر خشک را نصف و تعداد دفعات تغذیه را دو برابر کنید.
شروع تغذیه با خوراکی‌های جامد، به ویژه مواد عامل یبوست مانند برنج و موز، را به تاخیر بیاندازید. به جای برنجک از برشتوک جو استفاده کنید. پوره گلابی و پوره آلو از بهترین غذاهای اولیه کودک هستند که به دلیل فیبر بالا برای درمان یبوست مناسب هستند.