رازهای تربیت فرزند از زبان امام سجاد (ع)

رازهای تربیت فرزند از زبان امام سجاد (ع)

در مورد فرزندت به گونه ای عمل کن که او باعث زینت تو شود.

در رساله حقوق امام سجاد علیه السلام در مورد حق فرزند این گونه آمده است:

«وَ أَمَّا حَقُّ وَلَدِكَ فَتَعْلَمُ أَنَّهُ مِنْكَ وَ مُضَافٌ إِلَيْكَ فِي عَاجِلِ الدُّنْيَا بِخَيْرِهِ وَ شَرِّهِ وَ أَنَّكَ مَسْئُولٌ عَمَّا وُلِّيتَهُ مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ وَ الدَّلَالَةِ إِلَى رَبِّهِ وَ الْمَعُونَةِ لَهُ عَلَى طَاعَتِهِ فِيكَ وَ فِي نَفْسِهِ فَمُثَابٌ عَلَى ذَلِكَ وَ مُعَاقَبٌ فَاعْمَلْ فِي أَمْرِهِ عَمَلَ الْمُتَزَيِّنِ يَحْسُنْ أَثَرُهُ عَلَيْهِ فِي عَاجِلِ الدُّنْيَا الْمُعَذِّرُ إِلَى رَبِّهِ فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ بِحُسْنِ الْقِيَامِ عَلَيْهِ وَ الْأَخْذِ لَهُ مِنْهُ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ؛[1] و اما حق فرزند تو این است که بدانی همانا او از توست و او با خوبی ها و بدی هایش در این دنیا منسوب به توست؛ و همچنین بدانی که خداوند بر عهده تو قرار داده است که فرزندت را به صورت شایسته تربیت کرده و به سوی خدا راهنمایی کنی و او را در اطاعت خدا کمک نمایی تا وظایفش را نسبت به تو و خودش انجام دهد و تو در انجام این کارها مسئول هستی و در خوب یا بد انجام دادن آن ها مورد پاداش و عذاب الهی قرار می گیری. پس در مورد فرزندت به گونه ای عمل کن که او باعث زینت تو شود و به واسطه انجام وظایفت در مورد او در پیشگاه خدا دست پر باشی و بدان که در ادای این حق، قدرت و مددی نیست، مگر قدرت و مدد خداوند‏ِِِِ».

حق فرزند تو این است که بدانی همانا او از توست و او با خوبی ها و بدی هایش در این دنیا منسوب به توست.

رازهایی از کلام امام زین العابدین علیه السلام

راز اول: حق فرزند تو این است که بدانی همانا او از توست و او با خوبی ها و بدی هایش در این دنیا منسوب به توست.

باد بدانیم با وجودی که در مورد دوست و همنشین بارها سفارش شده است که در صورت بد بودن، باید او را رها کرد و از همنشینی با وی پرهیز نمود، اما در مورد فرزند این قانون جایگاه ندارد؛ همچنان که امام سجاد علیه السلام معتقدند که فرزندت حتی اگر بد هم باشد، باز هم باید به او توجه کنی.

این نکته مهم، باید قابل توجه والدینی باشد که بعد از دیدن رفتارها و ناهنجاری های فرزند خود(به خصوص جوان خود) وی را نفرین می کنند و حتی گاهی او را از زندگی شخصی خود طرد می نمایند؛ غافل از اینکه گاهی مسئول این نابسامانی های رفتاری فرزند، خود پدر و مادر هستند.

راز دوم: بدان که خداوند بر عهده تو قرار داده است که او را به صورت شایسته تربیت کنی.

نباید شک کرد که تربیت مناسب فرزند، نه تنها یک امر الهی و الزامی است، بلکه باعث آبروی دنیا و آخرت می شود؛ تا جایی که پیامبر رحمت و محبت حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله فرمودند: «إِنَّ الْوَلَدَ الصَّالِحَ رَيْحَانَةٌ مِنْ رَيَاحِينِ الْجَنَّةِ؛[2] فرزند شایسته، گلی از گل های بهشت است».

راز سوم: باید او را به سوی خدا راهنمایی و در اطاعت خدا کمک کنی.

مهم ترین مسیر تربیت فرزند، حرکت او به سمت خدا است که اصل فطرت انسان خداجو است و هدف خلقت انسان، بندگی است: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ؛[3] جن و انس را نیافریدم، جز برای اینکه مرا بپرستند».

مگر غیر از این است که ما نیز باید تربیت فرزندمان را در راستای هدف آفرینش انجام دهیم؟ پس گام اول این مسئولیت سنگین بر عهده والدین است و در گام دوم، خودش رشد کرده و به سمت انبیاء و اولیای خدا حرکت می کند.

مهم ترین مسیر تربیت فرزند، حرکت او به سمت خدا است.

راز چهارم: کمک کن تا وظایفش را نسبت به تو و خودش انجام دهد.

خودشناسی و وظیفه شناسی در راستای مسئولیت پذیری فرزندان، هم در زندگی و رشد دنیایی، علمی و اقتصادی و هم در رشد معنوی و کمال الهی بسیار اهمیت دارد. والدینی که این وظایف را به فرزند خود می آموزند، نه تنها او را به کمال می رسانند، بلکه خود نیز احساس آرامشی از رفتار مثبت فرزند دریافت می کنند.

راز پنجم: تو در انجام این کارها مسئول هستی و در خوب و بد انجام دادن آن ها مورد پاداش و عذاب الهی قرار می گیری.

راز ششم: پس در مورد فرزندت به گونه ای عمل کن که او باعث زینت تو شود.

حتما تا به حال بارها این جملات را شنیده اید: خدا رحمت کند پدر و مادرت را! احسنت به پدر و مادری که تو را تربیت کردند! شاید بر عکس جملات قبل، نفرین پدر و مادر را هم شنیده باشید که من از گفتن مثال هایش شرم دارم.

ما باید این سؤال را از خود بپرسیم که من در تربیت فرزندم چه کاری کنم که فرزندم باعث زینت و آبروی من شود و یا برعکس، چه کاری نکنم که فرزندم باعث تحقیر من نگردد؟

فراموش نکنیم که تربیت درست یا غلط فرزند، بخش مهمی از میراث مثبت یا منفی ما در دنیا و آخرت است.

راز هفتم: چنان عمل کن که به واسطه انجام وظایفت در مورد او، در پیشگاه خدا دست پر باشی.

از این جمله امام می توان اهمیت مسئولیتی را که خدا در مورد تربیت فرزند بر دوش ما قرار داده است، مشاهده کرد.

راز هشتم: بدان که در ادای این حق، قدرت و مددی نیست، مگر قدرت و مدد خداوند.

عجیب آنکه امام سجاد علیه السلام می فرمایند با وجود تمام نکات حساس تربیتی، باز باید با توکل و عنایت خدا در تربیت فرزند گام بردارید که لاحول و لاقوه الا بالله. اگر عنایت او نباشد، هیچ برگی از درخت جدا نشده و هیچ اراده ای عملی نمی شود؛ اوست که کن فیکون می کند و اوست که باید دست ما را بگیرد تا مسیر تربیت درست فرزند عملی شود.

پدر و مادر عزیز! باور کنید دعای شما در مسیر تربیت در حق فرزندتان، می تواند مسیر تربیتی را بسیار آسان کند و حتی مسیر شکل گیری نسل شما را تغییر دهد.

دعای شما در مسیر تربیت در حق فرزندتان، می تواند مسیر تربیتی را بسیار آسان کند و حتی مسیر شکل گیری نسل شما را تغییر دهد.

برای مثال حضرت ابراهیم علیه السلام دعایی در حق فرزندان خود کردند که خدایا! فرزندان من و نسل بعد از مرا از نمازگزاران قرار بده. نتیجه آن شد که تمام انبیای بعد از او و از جمله پیامبر اکرم حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و تمام معصومین علیهم السلام و منجی عالم بشریت، از نسل ابراهیم علیه السلام هستند.

پس دعا، نه تنها برای فرزندتان، بلکه برای نسل خود را فراموش نکنید.

منبع: کتاب با پرخاشگری کودکم چه کنم؟، مسلم داودی نژاد، حمید صادقیان

پی نوشت ها:

[1]. رساله حقوق امام سجاد علیه السلام، ترجمه محمدرضا بهتاش، ص 63.

[2]. الکافی، ج 6، ص 3، ح 10.

[3]. ذاریات: 56