بدن قادر به ساختن ویتامین ث (vitamin C) نیست و به همین دلیل این ماده جزئی حیاتی از رژیم غذایی به شمار می رود. بدن برای حفظ سلامتی و اصلاح بافت‌های مختلف خود از جمله پوست، غضروف، استخوان و دندان به آن نیاز دارد.
اگر کمبود این ویتامین در رژیم غذایی ادامه دار باشد، باعث ایجاد عارضه‌ای به نام اسکوروی (scurvy) می‌کند. علائم اسکوروی شامل آسان کبود شدن و خونریزی و درد عضلانی و مفاصل است. کمبود ویتامین ث با مصرف مکمل‌های دارویی ویتامین ث و یک رژیم غذایی سرشار از این ماده درمان می‌شود.
ویتامین C چیست؟
ویتامین‌ها موادی هستند که بدن در مقادیر کم برای حفظ سلامتی خود به آن‌ها نیاز دارد. ویتامین ث یکی از این مواد است و با نام اسید اسکوربیک (ascorbic acid.) هم شناخته می‌شود. بدن قادر به ساخت این ویتامین نیست و بنابراین بدن نیاز خود را از طریق رژیم غذایی تامین می‌کند.
ویتامین ث برای ساخت کلاژن لازم است. بدن به این ماده برای سلامت و اصلاح بافت‌های مختلف بدن نیاز دارد، این بافت‌ها عبارتند از:
پوست
استخوان
غضروف
رباط‌ها و تاندون‌ها
دیواره رگ‌های خونی
دندان‌ها
بهترین منابع غذایی ویتامین C
غذاهای سرشار از ویتامین ث گوناگونی وجود دارد، این غذاها شامل:
مرکبات، مانند پرتقال، گریپ فروت، لیمو ترش و شیرین
انواع توت‌ها یا بری‌ها مانند توت فرنگی،بلوبری و کرنبری
گرمک و هندوانه
میوه‌ی کیوی
سبزیجاتی مانند اسفناج، فلفل سبز و قرمز، گوجه، گل کلم، کاهو، بروکلی، کلم بروکسل، سیب زمینی
برخی از غذاها مانند غلات صبحانه با اضافه کردن ویتامین ث غنی می‌شوند. همچنین شیر تازه، ماهی و جگر و قلوه گاو و گوسفند هم حاوی مقادیر فراوانی از این ماده هستند.
بیش‌تر ویتامین ث رژیم غذایی انسان از میوه‌ها و سبزیجات تامین می‌شود. پختن میوه‌ها و سبزیجات میزان ویتامین موجود در آن‌ها را تا یک سوم کاهش می‌دهد.
توصیه به مصرف روزانه ویتامین ث در رژیم غذایی به سن و جنسیت بستگی دارد. از طرفی دیگر دستورالعمل‌های شیوه مصرف در کشورهای مختلف متفاوت است. زنان باردار و شیرده به مقادیر بالاتری از ویتامین ث در رژیم غذایی خود نیاز دارند.
کودکان بین یک تا ده سال به سی میلی‌گرم از ویتامین ث به صورت روزانه نیاز دارند.
کودکان بین ۱۱ تا ۱۴ سال به سی و پنج میلی‌گرم از ویتامین ث به صورت روزانه نیاز دارند.
کودکان بالای ۱۵ سال و افراد بالغ به ۴۰ میلی‌گرم از ویتامین ث به صورت روزانه نیاز دارند.
کمبود ویتامین C چیست؟
کمبود ویتامین C به این معنی است که بدن مقدار کافی از این ماده‌ی غذایی را در اختیار ندارد. به مرور زمان کمبود این ماده باعث می‌شود تا کلاژن جدید ساخته نشود. به همین دلیل بسیاری از بافت‌های بدن دچار مشکل شده و اصلاح و حفظ آن‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرد. کمبود مزمن ویتامین ث، طی دوره‌ای، مانند سه ماه یا بیش‌تر منجر به بیماری اسکوربوت خواهد شد.
کمبود ویتامین C چه قدر رایج است؟
اسکوربوت ناشی از کمبود ویتامین ث در انگلستان چندان شایع نیست. افرادی که در معرض خطر کمبود ویتامین ث هستند، عبارتند از:
افراد معتاد به داروهای مخدر و الکل که رژیم غذایی متعادل و سالمی ندارند.
افرادی که رژیم‌های غذایی خاصی دارند که در آن گروهی از مواد غذایی حذف یا محدود شده است.
افرادی با درآمد پایین که توان خرید مواد غذایی سرشار از ویتامین ث را ندارند
افرادی که به دلیل بیماری‌های گوارشی مانند بیماری کرون و بیماری کولیت زخمی توان گوارش و جذب مواد غذایی را ندارند.
افراد مسن که ممکن است رژیم غذایی متنوعی نداشته باشند.
افرادی که سیگار می‌کشند. سیگار کشیدن بر جذب ویتامین ث مواد غذایی تاثیر منفی می‌گذارد. از طرفی دیگر ویتامین ث در بدن افراد سیگاری با سرعت بیشتری مصرف می‌شود.
زنان باردار و شیرده. چرا که آن‌ها به مقادیر بیشتری از ویتامین ث نیاز دارند.
علائم کمبود ویتامین C چیست؟
اولین علائم کمبود ویتامین ث عبارتند از:
ضعف و خستگی
درد مفاصل و ماهیچه‌ها
به راحتی کبود شدن
نقاطی که همچون کبودی‌های کوچک قرمز و آبی روی پوست به نظر می‌رسند.
دیگر علائم شامل:
خشکی پوست
مو خوره
ورم و تغییر رنگ لثه‌ها
خونریزی ناگهانی و غیرمنتظره از لثه‌ها
خون دماغ شدن
بهبود نیافتن زخم‌ها
مشکلاتی در غلبه بر عفونت‌ها
خونریزی مفاصل که باعث درد مفصل شدید می‌شود
تغییرات استخوانی
از دست دادن دندان
از دست دادن وزن
در صورت عدم تشخیص و درمان، کمبود ویتامین C منجر به تنگی نفس، مشکلات عصبی، تب و تشنج خواهد شد. خونریزی در مغز و اطراف قلب در افرادی که کمبود ویتامین ث آن‌ها درمان نمی‌شود، حتی ممکن است منجر به مرگ شود. با این همه احتمال رخ دادن این واقعه بسیار نادر است.
کمبود ویتامین C چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص کمبود ویتامین C معمولاً بعد از مشاهده‌ی علائم پوستی و مشاهده‌ی حالت لثه‌ی بیمار و بعد از بررسی عوامل خطر توسط پزشک انجام می‌شود. برای اینکه تشخیص پزشک تایید شود، معمولاً تست‌های آزمایشگاهی هم تجویز می‌شود. در آزمایشگاه، نمونه خون فرد به صورت کامل بررسی می‌شود. آزمایش خون کامل معمولاً کم خونی را تشخیص داده در حالی که خونریزی، لخته شدن و زمان پروترومبین طبیعی هستند.
گرفتن عکس‌های رادیولوژی اشعه ایکس به تشخیص اسکوروی کودکان کمک می‌کند و برای تشخیص اسکوروی در بزرگسالان معمولاً نقشی ندارد.. تغییرات بیش‌تر در انتهای استخوان‌ها به خصوص استخوان زانو قابل مشاهده است. تغییرات اولیه معمولاً شبیه حالتی هستند که آتروفی ایجاد می‌کند.
کم بودن تور تیغه‌ها یا ترابکولا باعث پدیدار شدن حالت گراند گلاس یا کدورت شیشه مات در عکس رادیولوژی می‌شود. لایه پوشاننده‌ی استخوان نازک می‌شود. یک لایه غضروفی نامنظم و دارای مقدار زیادی کلسیم ممکن است در پهنه استخوان یا متافیز (metaphysis) دیده شود. انتهای استخوان‌های بلند یا اپی فیز (epiphysis) ممکن است در این حالت در عکس‌های رادیولوژی به حالت فشرده دیده شود.
یکی دیگر از روش‌های تشخیص کمبود ویتامین ث اندازه گیری میزان اسکوربیک اسید خون در آزمایشگاه است. نمونه هایی با اندازه‌ی کمتر از < 0.6 mg/dL معمولاً به عنوان نمونه‌های مرزی و نمونه‌هایی با اندازه کمتر از < 0.2 mg/dL به عنوان نمونه‌های دارای کمبود ویتامین ث معرفی می‌شوند.
اندازه گیری میزان اسکوربیک اسید با کمک لایه گلبول‌های سفید – پلاکتی خون سانتریفیوژ شده در همه‌ی نقاط و آزمایشگاه‌ها در دسترس نیست و یا اینکه یک روش تشخیصی استاندارد به حساب نمی آید.
در بزرگسالان، اسکوروی باید از التهاب مفاصل، اختلالات هموراژیک، التهاب لثه و سوءتغذیه پروتئین-انرژی تمیز داده شود، چرا که معمولا به دلیل شباهت‌هاً با این مشکلات اشتباه گرفته می‌شود. هایپرکراتوز فولیکول‌های مو به همراه افزایش جریان خون بافت‌های اطراف یا هموراژ معمولاً یکی از مشخصه‌های اصلی این بیماری هستند.
خونریزی از لثه‌ها، خونریزی‌های ملتحمه، بیش‌تر خون مردگی‌ها و کبودی‌ها نشانه‌ای اختصاصی کمبود ویتامین C نیستند.
درمان کمبود ویتامین C چیست؟
با اضافه کردن ویتامین C می‌توان کمبود آن را در رژیم غذایی جبران کرد. این کار را با مصرف مکمل‌های ویتامین C و یا با خوردن مواد غذایی سرشار از ویتامین ث می‌توان انجام داد. بعد از گذشت مدتی می‌توان مصرف مکمل‌های ویتامین ث را متوقف کرد. با این همه مصرف مواد غذایی سرشار از این ویتامین حتی بعد از قطع مصرف مکمل‌ها باید ادامه داشته باشد. این کار کمک می‌کند تا شخص دوباره به کمبود ویتامین ث مبتلا نشود.
افراد دچار کمبود ویتامین ث معمولاً به صورت کامل بهبود پیدا می‌کنند. زمانی که درمان با جایگزین کردن منابع ویتامین ث شروع می‌شود، به سرعت طی چند روز یا چند هفته علائم بیماری بهبود پیدا می‌کنند.
پیشگیری از کمبود ویتامین C
با داشتن یک رژیم غذایی متعادل و سالم که دارای مقادیر کافی میوه و سبزیجات غنی از ویتامین C باشد می‌توان از کمبود این ماده غذایی پیشگیری کرد. به عنوان مثال خوردن روزانه‌ی یک پرتقال بزرگ تا حدود زیادی نیاز بدن به ویتامین ث را تامین خواهد کرد.
