سکسکه انقباض مکرر و غیرقابل کنترل عضله دیافراگم است. دیافراگم، عضله ای است که زیر ریه ها قرار دارد و قفسه سینه را از حفره شکمی جدا می‌کند. دیافراگم وظیفه تنظیم تنفس را برعهده دارد. با انقباض دیافراگم، ریه‌ها اکسیژن دریافت کرده و وقتی که دیافراگم شل می‌شود، ریه‌ها دی‌اکسیدکربن آزاد می‌کنند.
با به هم ریختن ریتم دیافراگم، سکسکه شروع می‌شود. گرفتگی‌های دیافراگم، موجب بسته شدن ناگهانی حنجره و تارهای صوتی می‌شود. این موجب ورود ناگهانی هوا به درون ریه‌ها می‌شود. بدن هم با یک صدای هق هق که همان مشخصه‌ی اصلی سکسکه است، واکنش نشان می‌دهد.
انواع سکسکه
هیچ راهی برای پیشگیری از سکسکه وجود ندارد. بیشتر موارد سکسکه بدون هیچ دلیل مشخصی، شروع شده و خود به خود قطع می‌شوند. هر دوره سکسکه می‌تواند تنها چند دقیقه طول بکشد. سکسکه‌ای که بیش از ۴۸ ساعت ادامه داشته باشد را سکسکه مداوم و سکسکه‌ای که بیش از ۲ ماه طول بکشد را دیر درمان یا غیرقابل کنترل می‌گویند.
علت سکسکه چیست؟
برای بروز سکسکه علل بی‌شماری شناسایی شده است. با این حال، فهرست کاملا مشخصی از علل بروز سکسکه وجود ندارد. سکسکه در اغلب موارد بدون هیچ دلیل مشخصی شروع و قطع می‌شود.
شایع‌ترین علل سکسکه کوتاه مدت عبارتند از:
پرخوری
خوردن غذاهای پرادویه و تند
مصرف الکل
مصرف نوشیدنی‌های گازدار مانند نوشابه
مصرف غذاهای بسیار سرد یا گرم
تغییر ناگهانی دمای محیط
بلع هوا در زمان جویدن آدامس
هیجان یا استرس عاطفی
بلع هوا (هواخواری)
سکسکه‌هایی که بیش از ۴۸ ساعت ادامه داشته باشند، با توجه به علت بروز دسته‌بندی می‌شوند. بیشتر سکسکه‌های مداوم، بر اثر صدمه یا سوزش عصب واگ یا عصب فرنیک (میان‌بندی) به وجود می‌آیند. عصب واگ یا عصب فرنیک، حرکات دیافراگم را کنترل می‌کند.
عواملی که ممکن است بر روی این اعصاب تاثیر گذاشته باشند عبارتند از:
تحریک پرده گوش، احتمالا بر اثر یک جسم خارجی
سوزش یا درد گلو
گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)
بازگشت اسید به مری ( ترش کردن) که در آن محتویات و اسید معده به صورت غیرعادی به مری باز می‌گردد. مری، لوله‌ای است که مواد غذایی را از دهان به معده منتقل می‌کند.
کیست یا تومور مری
سایر علل بروز سکسکه ممکن است که به دستگاه عصبی مرکزی مرتبط باشد. دستگاه عصبی مرکزی، دربرگیرنده مغز و طناب نخاعی است. در صورت آسیب‌دیدگی دستگاه عصبی مرکزی، بدن ممکن است توانایی کنترل سکسکه را از دست بدهد.
برخی آسیب‌های دستگاه عصبی مرکزی که ممکن است منجر به سکسکه مداوم شوند، شامل موارد زیر است:
سکته
اِم‌اِس (یک بیماری مزمن عصبی و پیش‌رونده)
تومور
مننگوانسفالیت (عفونتی که موجب التهاب مغز می‌شود)
ضربه یا آسیب مغزی
هیدروسفالی (تجمع مایع مغز و نخاعی اضافی در جمجمه)
سیفلیس عصبی (نوروسیفیلیس)
همچنین سکسکه‌هایی که برای مدت طولانی‌تری ادامه داشته باشند، ممکن است ناشی از عوامل زیر باشند:
مصرف بی‌رویه الکل
مصرف دخانیات
واکنشی آلرژیک به داروهای بیهوشی پس از عمل جراحی
مصرف برخی داروهای خاص از جمله باربیتورات‌ها، داروهای استروئید و آرام‌بخش‌ها
دیابت
عدم تعادل الکترولیت‌ها در بدن
نارسایی کلیه
ناهنجاری شریانی (پیچ‌خوردگی شریان‌ها در ناحیه مغز و ستون فقرات)
شیمی‌درمانی و سایر روش‌های درمانی سرطان
بیماری پارکینسون (یک بیماری عصبی پیش‌رونده)
گاهی‌اوقات، یک روش درمانی ممکن است که منجر به بروز سکسکه طولانی مدت شود. این روش‌ها برای معالجه یا تشخیص سایر بیماری‌ها به کار می‌روند که عبارتند از:
کاتترگذاری برای دسترسی به ماهیچه قلب
عمل استنت‌گذاری مری
برونکوسکوپی (استفاده از ابزار مخصوصی برای بررسی ریه‌ها)
تراکستومی (برش نای زیر گلو به منظور بازگشایی راه تنفسی)
لیستی از پزشکان متخصص گوارش و کبد را آماده کرده‌ایم تا در صورت نیاز به معاینه یا مشاوره، به راحتی بتوانید از پزشک موردنظر خود نوبت ویزیت حضوری یا ویزیت تلفنی دریافت کنید. برای دریافت نوبت، روی تصویر زیر کلیک(یا لمس) کنید.
عوامل خطر درباره سکسکه
سکسکه می‌تواند در هر سنی بروز پیدا کند. حتی ممکن است که سکسکه در دوران جنینی نیز در رحم مادر بروز پیدا کند. عوامل مختلفی نیز وجود دارد که احتمال بروز سکسکه را افزایش می‌دهند. اگر شما یکی از شرایط زیر را داشته باشید، بیش از سایرین مستعد سکسکه هستید:
مرد باشید
واکنش‌های شدید روانی یا عاطفی از اضطراب تا هیجان را تجربه کرده باشید
بیهوشی عمومی
عمل جراحی خصوصا جراحی شکم
درمان سکسکه
اکثر موارد سکسکه، اضطراری نیستند و جای نگرانی ندارند. با این حال، یک سکسکه طولانی مدت می‌تواند ناراحت‌کننده باشد و موجب مختل شدن امور روزمره شود.
در صورتی که سکسکه شما بیش از ۲ روز طول کشید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک با توجه به وضعیت سلامتی و سایر بیماری‌ها، شدت سکسکه را تشخیص می‌دهد.
گزینه‌های مختلفی برای درمان سکسکه وجود دارد. معمولا موارد کوتاه مدت سکسکه خود به خود برطرف می‌شوند. به هر حال، اگر سکسکه‌ای بیش از چند دقیقه طول بکشد، ممکن است که ناراحتی آن برای فرد غیر قابل تحمل باشد.
روش های خانگی برای درمان سکسکه
اگر چه ممکن است هیچ کدام از موارد زیر راهکار ثابت شده‌ای برای جلوگیری از سکسکه نباشد، اما می‌توانید برخی از این درمان‌های خانگی را به کار ببرید:
در یک کیسه کاغذی نفس بکشید
یک قاشق چای‌خوری شکر گرانول بخورید
نفس خود را حبس کنید
یک لیوان آب سرد بنوشید
زبان خود را بکشید
سعی کنید آروغ بزنید یا تند نفس بکشید
زانوها را به سمت سینه خود بیاورید و این حالت را حفظ کنید
دهان و بینی خود را ببندید و شروع به بازدم شدید و مداوم کنید
آرام باشید و به صورتی آهسته و کاملا کنترل‌شده نفس بکشید
اگر پس از ۴۸ ساعت، سکسکه شما ادامه پیدا کرد، لطفا به پزشک مراجعه کنید. پزشک معالج ممکن است که از شست‌وشوی معده یا ماساژ سینوس کاروتید (فشار ملایم بر روی گردن) استفاده کند.
در صورتی که علت بروز سکسکه نامشخص باشد، پزشک معالج ممکن است که به شما برخی آزمایش‌ها را توصیه کند. این آزمایش‌ها می‌توانند به تشخیص بیماری زمینه‌ای یا سایر عارضه‌های احتمالی کمک کنند. آزمایش‌های زیر ممکن است برای تشخیص سکسکه مداوم یا غیرقابل‌کنترل به کار روند:
آزمایش خون برای شناسایی علائم عفونت، دیابت یا بیماری‌های کلیوی
تست عملکرد کبد
آزمایش اشعه ایکس قفسه سینه، سی‌تی اسکن یا MRI
اکوکاردیوگرافی یا اکو قلب برای ارزیابی عملکرد کلی قلب
آندوسکوپی، لوله انعطاف‌‌پذیری با یک نور و دوربین از طریق دهان و گلو به درون مری فرستاده می‌شود و پزشک با آن مری، معده و قسمت فوقانی روده کوچک را معاینه می‌کند
برونکوسکوپی، با یک لوله انعطاف‌پذیر مجاری هوایی و ریه‌ها معاینه می‌شوند
درمان سکسکه چیست؟
درمان هرکدام از علل اصلی بروز سکسکه موجب درمان آن می‌شود. اگر سکسکه مداوم دلیل مشخصی نداشته باشد، برخی داروهای ضد سکسکه نیز موجود است که ممکن است برای بیمار تجویز شوند.
هشدار: مصرف دارو برای درمان سکسکه باید با تجویز پزشک صورت بگیرد. از مصرف خودسرانه هر گونه دارو به علت داشتن عوارض گوناگون، پرهیز کنید.
این داروها عبارتند از:
هالوپریدول و کلرپرومازین (داروهای ضد روان‌پریشی)
بنزودیازپین ها (از داروهای آرام‌بخش)
بنادریل (آنتی هیستامین)
متوکلوپرامید (ضد تهوع)
باکلوفن (شل‌کننده عضلات)
نیفدیپین (داروی فشار خون)
داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین
گزینه‌های درمانی تهاجمی نیز وجود دارد که برای درمان موارد شدید سکسکه به کار می‌روند. این درمان‌ها عبارتند از:
گاواژ (عبور لوله‌ای از راه بینی به معده)
تزریق محلول بی‌حسی برای مسدود کردن عصب فرنیک
عمل جراحی برای کاشت ضربان‌ساز دیافراگمی، دستگاهی که موجب تحریک دیافراگم و تنظیم تنفس می‌شود
عوارض احتمالی عدم درمان سکسکه
یک دوره سکسکه طولانی مدت ممکن است که ناراحت‌کننده بوده و برای سلامتی نیز مضر باشد. در صورت عدم درمان، سکسکه‌های طولانی مدت ممکن است موجب اختلال در خواب و خورد و خوراک شده و منجر به موارد زیر شوند:
بی‌خوابی
خستگی
سوءتغذیه
کاهش وزن
کاهش آب بدن
جلوگیری از سکسکه
هیچ روش ثابت شده‌ای برای جلوگیری از سکسکه وجود ندارد. اما در صورت تجربه سکسکه‌های مکرر، می‌توانید از برخی از این موارد برای کاهش احتمالی سکسکه استفاده کنید:
پرخوری نکنید
از مصرف نوشیدنی‌ها و نوشابه‌های گازدار بپرهیزید
از خود در مقابل تغییر ناگهانی دمای محیط محافظت کنید
از مصرف الکل خودداری کنید
آرام باشید و سعی کنید از واکنش‌های شدید عاطفی یا جسمی پرهیز کنید.
راهکارهای جلوگیری از سکسکه نوزاد
راهکارهای مختلفی برای برطرف کردن یا جلوگیری از سکسکه نوزاد وجود دارد. به عنوان مثال، گرفتن آروغ پس از تغذیه و استفاده از پستانک می‌تواند به قطع سکسکه نوزاد کمک کند. به خاطر داشته باشید که اکثر نوزادان زیر یک سال، به صورت مرتب دچار سکسکه می‌شوند، به این جهت دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.
علت سکسکه نوزادان چیست؟
پژوهشگران در تحقیقی که در سال۲۰۱۲ انجام گرفت، کارکرد احتمالی سکسکه را خارج کردن هوای اضافی از معده دانستند. با این حال، هنوز هم دلیل سکسکه به درستی دانسته نمی‌شود. حال، علت بروز سکسکه چیست؟ سکسکه هنگامی به وجود می‌آید که دیافراگم دچار گرفتگی شده و مجرای تارهای صوتی به سرعت بسته شود. با انقباض دیافراگم، هوا از مجرای بسته تارهای صوتی خارج شده و موجب سکسکه می‌شود.
دیافراگم، ماهیچه نازکی است که زیر ریه‌ها و بالای حفره شکمی قرار دارد. این ماهیچه با نفس کشیدن به بالا و پایین حرکت می‌کند. سکسکه در نوزادان دلیل مشخصی ندارد، اما گاهی مشکلات مرتبط به تغذیه می‌تواند موجب گرفتگی دیافراگم شود. سکسکه ممکن زمانی رخ دهد که نوزاد:
بیش از حد تغذیه شود
بسیار سریع غذا بخورد
هوای زیادی را ببلعد
این موارد می‌توانند موجب انبساط شکم نوزاد شوند. انبساط شکم می‌تواند به دیافراگم فشار وارد آورده و باعث ایجاد گرفتگی‌هایی شود که منجر به سکسکه می‌شوند.
اگر نوزاد به طور مکرر دچار سکسکه می‌شود و موجب ناراحتی نیز می‌شود، ممکن است دلیل آن بیماری مانند بازگشت اسید به مری (ترش کردن) باشد. بازگشت اسید به مری زمانی رخ می‌دهد که مواد غذایی و اسید معده از راه مری دوباره به معده برمی‌گردند. عبور اسید و محتوای معده از دیافراگم، موجب تحریک و گرفتگی آن می‌شود.
همیشه مشکلات گوارشی و تغذیه‌ای موجب سکسکه نمی‌شوند. ممکن است که دیافراگم به دلایل ناشناخته دیگری دچار گرفتگی شده باشد.
راهکارهای جلوگیری از سکسکه در کودکان و نوزادان
سکسکه معمولا به کودک آسیبی نمی‌رساند. در حالی که ممکن است سکسکه برای بزرگسالان ناراحت‌کننده باشد، اما برای نوزادان ناراحتی کمتری دارد. معمولا توصیه می‌شود که تا متوقف شدن خود به خودی سکسکه نوزادان صبر شود. با این حال، اگر سکسکه مداوم باشد، بهتر است که به پزشک اطفال مراجعه کنید. همچنین می‌توانید از برخی راهکارها برای متوقف کردن سکسکه نوزاد خود استفاده کنید:
گرفتن آروغ نوزاد
مکیدن پستانک ممکن است که به متوقف شدن سکسکه کمک کند
زمانی که معده از هوا پر باشد، ممکن است به دیافراگم فشار وارد کرده و موجب گرفتگی آن شود. گرفتن آروغ نوزاد در حین تغذیه، به کاهش هوای معده کمک می‌کند.
آکادمی پزشکان اطفال آمریکا توصیه می‌کند، در هنگام تغذیه کودک با شیشه شیر هر بار که نوزاد تقریبا 60 تا 90 میلی‌لیتر شیر نوشید، آروغ او را بگیرید. چنانچه کودک با شیر مادر تغذیه می‌شود، پیشنهاد می‌شود که عمل گرفتن آروغ در حین عوض کردن سینه انجام گیرد.
مکیدن پستانک
مکیدن پستانک ممکن است به آرام شدن دیافراگم و توقف سکسکه کمک کند.
گرایپ واتر
گرایپ واتر (Gripe water) ترکیبی از برخی گیاهان و آب است. این دارو برای درمان قولنج، نفخ، سوءهاضمه سایر مشکلات مربوط به معده نوزادان مورد استفاده قرار می‌گیرد. گیاهانی که در گرایپ واتر به کار رفته‌اند شامل زنجبیل، رازیانه، بابونه و دارچین است.
چنانچه مشکلات مربوط به معده عامل سکسکه در نوزاد باشد، ممکن است که گرایپ واتر به برطرف کردن آن کمک کند. با این حال، هیچ شواهد علمی از تاثیر این درمان در دست نیست. اما از آنجایی که مصرف این داروی گیاهی، عوارض بسیار پایینی دارد، استفاده از آن معمولا مشکلی ندارد.
مالیدن کمر کودک
مالیدن کمر و تکان دادن می‌تواند موجب آرام شدن نوزاد شود. این کار ممکن است باعث برطرف شدن گرفتگی‌هایی که موجب سکسکه شده‌اند بشود.
کارهایی که برای رفع سکسکه در کودکان نباید انجام دهید
برخی راهکارهای سنتی هم برای برطرف کردن سکسکه وجود دارند که علی‌رغم باور عمومی، هیچ پایه و اساس علمی ندارند. این اقدامات شامل موارد زیر هستند:
بالا و پایین پریدن
کشیدن زبان
نوشیدن آب در حالت خم شدن
هیچکدام از این درمان‌های خانگی برای نوزادان توصیه نمی‌شود. ممکن است که برخی از این راهکارها برای کودکان مضر بوده یا حتی در برخی موارد خطرناک باشند. همچنین، احتمال توقف سکسکه با استفاده از این روش‌ها بسیار بعید است.
پیشگیری از سکسکه در نوزادان
پیشگیری از سکسکه در اغلب موارد امکان‌پذیر نیست. اما می‌توان با برخی راهکارها احتمال آن را کم کرد که عبارتند از:
تغذیه نوزاد پیش از آنکه خیلی گرسنه شود، می‌تواند موجب آرام شدنش شود
تغذیه به دفعات بالا با مقدار کم
بعد از هر وعده غذا، نوزاد را به مدت نیم ساعت بنشانید
شیشه شیر را جابجا کنید تا از تجمع هوا در نزدیکی پستانک جلوگیری شود
مطمئن شوید که دهان نوزاد به درستی به نوک سینه مادر چفت شده است
چه زمانی برای سکسکه نوزاد به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که نوزاد به طور مکرر دچار سکسکه می‌شود، بهتر است که به پزشک اطفال مراجعه کنید. سکسکه برای نوزادان زیر ۱ سال جای نگرانی ندارد. اما چنانچه کودک مکررا دچار سکسکه می‌شود یا اینکه سکسکه موجب ناراحتی می‌شود، بهتر است که به پزشک مراجعه شود. در این موارد، ممکن است که سکسکه مداوم از علائم و نشانه‌های بیماری دیگری باشد.
یکی از این بیماری‌ها بازگشت اسید به مری است که ممکن است ناراحتی‌هایی برای نوزاد به همراه داشته باشد. در صورتی که نوزاد یکی از علائم زیر را داشته باشد، ممکن است دچار بازگشت اسید به مری باشد:
گریه بیش از حد به ویژه در زمان تغذیه
نوزاد در حین و بعد از تغذیه، بیش از حد به کمر خود قوس دهد
خارج شدن بزاق بیش از حد معمول
چنانچه تصور می‌کنید، نوزادتان دچار بازگشت اسید به مری است، بهتر است که به پزشک اطفال مراجعه کنید. درمان این بیماری راحت است. با این حال، چنانچه گفته شد، سکسکه نوزادان، اصلا جای نگرانی ندارد.
بیشتر نوزادان زیر ۱ سال، دچار سکسکه می‌شوند. دلیل بسیاری از موارد سکسکه در نوزادان مربوط به تغذیه است. پیروی از روش‌های اصولی برای غذا دادن به نوزاد باعث کاهش موارد سکسکه می‌شود. همچنین برخی درمان‌های خانگی نیز به کاهش سکسکه کمک می‌کنند.
با این حال، چنانچه نوزاد به طور مکرر دچار سکسکه می‌شود یا اینکه سکسکه موجب ناراحتی او می‌شود، بهتر است که به پزشک مراجعه شود. برای سکسکه‌های مکرر کودکان بالای یک سال نیز توصیه می‌شود به پزشک اطفال مراجعه کنید.
