دومین اندام اصلی و بزرگ در بدن، کبد می باشد که عملکردهای بسیاری را هم بر عهده دارد. این عضو اگر آسیب ببیند، شخص دچار مشکلات و نارسایی های کبدی می شود. به مرور کبد نمی تواند عملکرد های خود را به طور صحیح انجام بدهد و در آخر هم از کار می افتد. در مطلب قبل با بیماری کبد چرب گرید ۲ که یک بیماری کبدی غیر الکلی است، آشنا شدید. در این مطلب نیز با علائم نارسایی کبد آشنا خواهید شد.

نشانه ها و علایم نارسایی کبد

کبد، این عضو مهم و اصلی، بر روی تمام مواد غذایی که وارد بدن می شود کنش و واکنش هایی انجام می دهد و بدین شکل مواد مغذی و انرژی مورد نیاز بدن را تامین و مواد مضر را هم فیلتر کرده و دفع می کند. همچنین این عضو از بدن در مقابل باکتری ها و عفونت ها هم حفاظت می کند. وقتی که شخص دچار نارسایی کبدی شود، مواد مضر و ویروس ها می توانند هم به کبد و هم به سایر ارگان های بدن آسیب برسانند، در نتیجه کبد نیز کم کم کارایی خود را از دست می دهد.

از نشانه ها و علائم کبد ناسالم می توان به بی اشتهایی، حالت تهوع، اسهال، خستگی و بی حالی، زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها، کاهش یافتن وزن، کبود شدن پوست، خونریزی مخصوصا در معده و مری (زیرا کبد دیگر نمی‌تواند پروتئین‌هایی که به انعقاد خون کمک می کنند را، سنتز نماید)، خارش و ملتهب شدن پوست، ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، استفراغ خونی، مدفوع خونی، ورم کردن پاها و شکم اشاره کرد. اما متاسفانه بعضی از این علائم با نشانه های بیماری ها و اختلالات دیگر مشترک است که این امر تشخیص بیماری های کبدی را مشکل می کند.

در بعضی مواقع که مشکل کبدی شخص پیشرفت کرده و حاد شده، باز هم علائم ظاهری از نارسایی کبدی وجود ندارد. با پیشرفت این بیماری شخص دچار خواب آلودگی و گیجی شده و یا حتی ممکن است به حال کما برود.

اگر علائم نارسایی کبد به خاطر مصرف مشروبات الکلی باشد، شخص دچار یرقان شده و رنگ چشم ها و پوست وی زرد می شوند. ممکن است مواد سمی وارد مغز شده و در نتیجه عملکرد مغز دچار مشکل شود. همچنین ممکن است شخص به مشکلات دیگری مثل متورم شدن طحال، خونریزی های شکم، نارسایی کلیه ها و سرطان کبد هم مبتلا شود. بنابراین نارسایی کبدی بیماری بسیار خطرناکی است که بهتر است هر چه سریعتر تشخیص داده شده و درمان گردد.

انواع نارسایی کبدی

دو نوع نارسایی کبدی از جمله مزمن و حاد وجود دارد. که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته می شود.

نارسایی مزمن کبدی

در این نارسایی آسیب های وارده بر کبد با سرعت نسبتا کمی پیشرفت می کنند. علایم نارسایی کبدی در این حالت کم کم و در طی سال ها و یا ماه ها، ظاهر می شوند. در این نارسایی قسمت هایی از بافت کبد ملتهب شده و بافت های آسیب دیده به مرور بر بافت های سالم نیز اثر گذاشته و آن ها را هم زخمی و ملتهب می کنند. بدین ترتیب به تدریج تمامی بافت کبد زخمی شده و فرآیند تخریب کبد نیز شروع می شود.

مصرف مشروبات الکلی از مهم ترین علل و علائم نارسایی کبد می باشد. این عضو قادر به تجزیه الکل بوده اما اگر مقدار آن از حد معمول بیشتر شود، تجزیه آن برای کبد دیگر ممکن نیست. سمی که از تجزیه کردن الکل ایجاد می شود برای کبد مضر بوده و منجر به ملتهب شدن و تخریب شدن بافت آن می شود.

افرادی که بسیار الکل می نوشند و چاق هم هستند، به بیماری کبد چرب ناشی از الکل مبتلا می شوند در این بیماری چربی در سلول های کبد جمع شده و به تدریج کبد چرب می شود. این چربی ها نیز به مرور کبد را ملتهب و بافت آن را زخمی می کنند. به تدریج بیماری پیشرفت کرده و کبد رخم و در نتیجه نارسا شده و عملکرد خود را از دست می دهد.

 نارسایی حاد کبدی

در این نوع اختلال، علایم نارسایی کبد به سرعت پیشرفت کرده و منجر به رسیدن آسیب های جدی به آن شده در نتیجه عملکرد کبد در طی مدت زمان کوتاهی گاها در عرض یک هفته، مختل می شود. در این بیماری علائم نارسایی کبدی وجود ندارد و شخص به طور ناگهانی به این بیماری دچار می شود. از مهم ترین علل ابتلا به نارسایی حاد کبدی مصرف بیش از حد داروهایی مثل قرص استامینوفن و مصرف قارچ های سمی و وحشی است. با اینکه این دارو بدون نسخه پزشک از داروخانه قابل خریداری می باشد، اما بهتر است به مقدار خیلی کم و به هنگام ضرورت از این دارو استفاده شود.

دلایل دیگری از جمله مصرف بعضی از مکمل های گیاهی، داروهای خاص، ابتلا به عفونت هایی مثل هپاتیت های A، B، C، سیروز کبدی، سوء تغذیه، هموکروماتوز (یک بیماری ژنتیکی که در آن بدن بیشتر از نیاز خود آهن ذخیره می کند) و بیماری های خود ایمنی نیز از دلایل دیگر بروز علایم نارسایی کبدی هستند. البته این امکان وجود دارد که علت بروز چنین نارسایی حادی ناشناخته مانده و قابل تشخیص نباشد مثل عوامل ژنتیکی که در این موارد شخص ژن های این بیماری را به ارث برده است. چنین اشخاصی مستعد ابتلا به نارسایی های حاد کبدی هستند.

در بین ویروس ها، ویروس هپاتیت C که در خون منتشر می شود، خطرناک تر بوده و منجر به بروز مشکلات جدی کبدی می شود. با انتقال خون فرد آلوده از طرق سرنگ آلوده و… فرد سالم نیز گرفتار این ویروس می شود.

روش های تشخیص و درمان

اگر الکل مصرف می کنید یا سابقه مصرف آن را دارید و یا دارای مشکلات ژنتیکی هستید و یا برای مدت طولانی از داروهایی از جمله استامینوفن استفاده کرده اید، به پزشک مراجعه کرده و با انجام چند آزمایش خون، علائم نارسایی کبد قابل تشخیص می شوند.

نمونه برداری از کبد نیز راه دیگری برای تشخیص اختلالات کبدی است. اگر این اختلالات در مراحل اولیه باشند، بیماری قابل کنترل و درمان بوده و می توان با مصرف دارو از رسیدن آسیب های بیشتر به کبد جلوگیری و بافت های آسیب دیده را هم ترمیم کرد. عکس برداری نیز از دیگر روش های تشخیص اختلالات کبدی است.

درمان علایم نارسایی کبد، به پیشرفت بیماری و آسیب های وارده بر کبد بستگی دارد. مصرف دارو و یا با برداشتن بافت آسیب دیده با عمل جراحی، می توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. گفتنی است عدم مصرف پروتئین حیوانی و جایگزین کردن پروتئین گیاهی به جای آن و کاهش مصرف سدیم یا نمک در رژیم غذایی نیز در روند بهبود بیماری اثر دارد. اما اگر بیماری جدی تر باشد و کبد فرد کاملا تخریب شده باشد، استفاده ار روش پیوند کبد الزامی می شود.

عواملی که خطر ابتلا به نارسایی کبد را افزایش می دهد

• انتقال خون
• مصرف بیش از حد الکل
• خالکوبی یا سوراخ کردن بدن
• تزریق مواد مخدر با استفاده از سوزن مشترک
• ارتباط جنسی محافظت نشده
• دیابت
• قرار گرفتن در معرض خون و مایعات بدن افراد دیگر
• چاقی
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا سموم خاص

روش های درمان نارسایی کبد

دارو : داروهایی هستند که قادر به درمان اثرات و یا نارسایی کبد می باشند.

پیوند کبد : در صورتی که این نارسایی ناشی از آسیب های دراز مدت باشد اولین قدم نجات قسمتی از کبد می باشد و زمانی که با موفقیت انجام نشود بیمار به پیوند کبد نیاز خواهد داشت که در اغلب موارد پیوند کبد یک روش موفقیت آمیز می باشد.

مراقبت های حمایتی : در صورتی که علت نارسایی کبد ویروس باشد احتمال اینکه بیمار در بیمارستان بستری شود وجود دارد تا علائم آن درمان شده و ویروس مسیر خود را طی نماید که در برخی موارد کبد خود به خود بهبود پیدا می کند.

آشنایی با تست های تصویربرداری

تصاویر به پزشک کمک می کند تا علل و عوامل نارسایی کبد را مورد بررسی قرار دهند و پس از تصویر برداری پزشک ممکن است مراحل زیر را پیشنهاد دهد.

• بیوپسی ( نمونه برداری)
• سونوگرافی
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• اسکن توموگرافی کامپیوتری شکمی (CT)

بررسی عوارض نارسایی کبد

ورم مغزی : یکی از مشکلات نارسایی کبد تولید و تجمع مایعات در بخش های مختلف بدن است که این مایعات می تواند در مغز نیز تجمع پیدا کرده و سبب افزایش فشار داخل جمجمه شود.

عفونت هایی مانند ذات الریه : بیماری کبد مرحله انتهایی می توانید احتمال مبتلا شدن به عفونت را افزایش دهد.

مشکلات لخته شدن خون : همانطور که می دانید کبد به لخته شدن خون کمک می کند و زمانی که عملکرد درستی نداشته باشد بیمار در معرض خونریزی شدید خواهد بود.

نارسایی کلیه : نارسایی کبد سبب اختلال در عملکرد کلیه ها شده و در نتیجه باعث نارسایی کلیه می شود.

راه های پیشگیری

افرادی که اضافه وزن دارند و از رژیم غذایی ناسالم و حاوی چربی های اشباع شده، پیروی می کنند بیش از سایرین در خطر ابتلا به مشکلات کبدی از جمله کبد چرب هستند. برای بهبود علایم کبد چرب بهتر ست از رژیم غذایی کبد چرب استفاده کنید. به طور کلی عدم مصرف مشروبات الکلی، تغییر سبک زندگی و داشتن رژیم غذایی سالم از ساده ترین و موثرترین راه های پیشگیری از ایجاد علایم نارسایی کبد می باشند.

نداشتن رابطه جنسی نامشروع، تزریق واکسن هپاتیت، عدم مصرف مواد مخدر و استفاده از سرنگ و وسایل شخصی به صورت مشترک، استریل بودن وسایل جراحی، دندان پزشکی و خالکوبی، عدم استفاده از مواد سمی و شیمیایی ( مثل حشره کش ها و…) در محیط های بسته و بدون تهویه از دیگر راه های پیشگیری از ایجاد علایم نارسایی کبد هستند.

چنانچه هر یک از علایم گفته شده را مشاهده کردید به پزشک متخصص مراجعه کرده تا در صورت داشتن مشکل کبدی، هر چه سریعتر برای درمان اقدام کنید. در صورت تشخیص به موقع این بیماری قابل کنترل و درمان می باشد