بررسی تطبیقی نشانه های ظهور
اشاره
یکی از باورهای مشترک میان همه ادیان الهی، اعتقاد به ظهور منجی و رهاننده ای است که می آید و جهان را مملو از نور و نیکی می کند . ظهور این منتظر نیز با وقایع و حوادثی خاص توام است که در منابع ادیان مختلف، کم و بیش مشابهتهایی میان آنها دیده می شود . این مقاله نگاهی تطبیقی به برخی نشانه های ظهور در اسلام و مسیحیت دارد که امید است در مجالی دیگر به تفصیل به هر یک پرداخته شود .
نشانه های ظهور
رخدادهایی که براساس پیش بینی معصومین (ع) در آستانه ظهور موعود (ع) پدید خواهند آمد، نشانه های ظهورند و اگر چه زمان ظهور بر هیچ کس روشن نیست اما، تحقق این نشانه ها نویدبخش نزدیکی ظهور است .
در روایات اسلامی نشانه های ظهور به دو دسته نشانه های حتمی و نشانه های غیر حتمی تقسیم شده اند . علائم حتمی ظهور آنهایی هستند که تحققشان بدون هیچ قید و شرطی الزامی است; اما علائم غیر حتمی، نشانه هایی هستند که ممکن است تغییر یابند و یا به کلی حذف شوند .
در سخنان عیسی مسیح (ع) و نیز نوشته های رسولان او نشانه هایی از هر دوگونه ذکر شده است که با آنچه در روایات ما آمده، هماهنگیهای کلی دارد . برخی از این نشانه ها عبارتند از:
1 . صیحه آسمانی:
یکی از حوادثی که در فاصله کمی از قیام مهدی منتظر (ع) رخ می دهد، ندایی است که از آسمان برخاسته و نام حضرت قائم را به گوش تمام جهانیان می رساند . شیخ طوسی، نعمانی و شیخ صدوق در کتابهای خود روایات زیادی را در این مورد نقل کرده اند که در اینجا به یک مورد اشاره می شود:
نعمانی به سند خود از امام محمد باقر (ع) چنین نقل می کند: (1)
آن ندای آسمانی بر نخواهد خاست مگر در ماه رمضان که ماه خداست . آن ندا از جبرئیل است که خطاب به مردم سر داده می شود و نام قائم را در همه جا طنین انداز می سازد تا آنجا که همه ساکنان زمین از شرق تا به غرب آن را ندا را خواهند شنید . از وحشت شنیدن آن ندا هر کس که در خواب فرو رفته بیدار شده و هر کس برپا ایستاده ناچار به نشستن می شود و هر کس بر زمین نشسته به ناگاه از جای برمی خیزد . پس رحمت الهی بر کسی باد که این ندا را بشنود و به آن پاسخ گوید .
در باور مسیحیان نیز از نشانه های آمدن منجی، ندایی است که از آسمان برمی خیزد و یاران مسیح را گرد هم می آورد:
و سرانجام نشانه آمدن من در آسمان ظاهر خواهد شد . آنگاه مردم دنیا مرا خواهند دید که در میان ابرهای آسمان، با قدرت و شکوهی خیره کننده می آیم و من فرشتگان خود را با صدای بلند شیپور خواهم فرستاد تا برگزیدگان مرا از گوشه و کنار زمین و آسمان گرد آورند . (2)
2 . آتشی از آسمان:
در بعضی از روایات اسلامی به آتش زرد و سرخ خامی اشاره شده که از مقدمات ظهور حضرت مهدی (ع) است . از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود:
وقتی آتش بزرگی از سوی مشرق مشاهده گردید که در بعضی شبها بالا می آید، در آن هنگام گشایش کار مردم پدید می آید و این آتش اندکی قبل از ظهور قائم خواهد بود . (3)
و از امام باقر (ع) روایت شده که فرمود:
وقتی از جانب مشرق آتشی بزرگ و سرخ خام مشاهده نمودید که سه یا هفت روز بالا می آید . در آن هنگام به خواست خدا منتظر فرج آل محمد (ص) باشید و خدا عزیز و حکیم است . (4)
در نسخه خطی ابن حماد از ابن معدان نقل شده است که گفت: (5)
وقتی در ماه رمضان ستونی از آتش از جانب شرق در آسمان مشاهده نمودید تا می توانید مواد غذایی و خوراک تهیه نمایید که آن سال قحطی خواهد بود .
در انجیل لوقا نیز از آتشی شبیه آنچه در روایات اسلامی آمده به عنوان نشانه ای از ظهور یاد شده است:
در آن زمان، دنیا مانند زمان لوط خواهد بود که مردم غرق کارهای روزانه شان بودند، می خورند و می نوشیدند و خرید و فروش می کردند، می کاشتند و می ساختند تا صبح روزی که لوط از شهر سدوم بیرون آمد و آتش گوگرد از آسمان بارید و همه چیز را از بین برد . بلی به هنگام بازگشت من، اوضاع دنیا به همین صورت خواهد بود . (6)
3 . خروج دجال:
این نشانه، در کتابهای اهل سنت، از نشانه های برپایی قیامت دانسته شده است ولی در منابع روایی شیعه، از نشانه های ظهور به شمار می رود . براساس آنچه از ظاهر اخبار استفاده می شود، دجال فردی است که در آخرالزمان و پیش از قیام مهدی (ع) خروج می کند و غیر عادی است و با انجام کارهای شگفت انگیز جمع زیادی از مردم را می فریبد و سرانجام به دست عیسی مسیح (ع) در کنار دروازه «در» در منطقه شام به هلاکت می رسد . (7)
پیامبر اکرم (ص) می فرماید:
قیامت برپا نمی شود، تا وقتی که مهدی (ع) از فرزندانم قیام کند و مهدی (ع) قیام نمی کند، تا وقتی که شصت دروغگو خروج کنند . (8)
یا می فرماید:
پیشاپیش برپایی قیامت، خروج دجال است و پیش از دجال، سی دروغگو، یا بیشتر خواهند بود . (9)
در کتاب مقدس نیز اطلاعات جامعی پیرامون دجال آمده است . البته واژه دجال (antichrist) تنها در مسایل یوحنا وارد شده اما ادعا شده است که در مکاشفه یوحنا، وسایل پولس و با صراحت کمتری در اناجیل و کتاب دانیال نیز مترادفهای این واژه به کار رفته است . (10)
در مسایل یوحنا آمده است:
فرزندان عزیزم، پایان دنیا نزدیک شده است . شما حتما درباره ظهور دجال که دشمن مسیح است چیزهایی شنیده اید . حتی الان نیز مخالفین مسیح همه جا دیده می شوند . (11)
یوحنا نیز از چندین دجال سخن می گوید ولی بین دجالان بسیار و یک دجال فرق می گذارد:
دجال می آید . الحال هم دجالان بسیار ظاهر شده اند . (12)
4 . خسوف و کسوف:
دیگر از نشانه های ظهور، کسوف در نیمه ماه رمضان و خسوف در آخر و یا اول همان ماه است که در احادیث فراوانی از آنها نام برده شده است .
امام باقر (ع) می فرماید:
برای مهدی ما، دو نشانه است که از هنگامی که خداوند آسمانها و زمین را خلق فرمود، سابقه ندارد: خسوف در اول ماه رمضان و کسوف در نیمه همان ماه . (13)
در منابع مسیحی نیز سخن از خورشید گرفتگی و تیرگی ماه به عنوان نشانه های ظهور به میان آمده است:
پس از این مصیبتها، خورشید تیره و تار خواهد شد و ماه دیگر نخواهد درخشید، ستاره ها خواهند افتاد و آسمان دگرگون خواهد شد . آنگاه تمام مردم، مرا خواهند دید که در ابرها با قدرت و شکوه عظیم می آیم . (14)
5 . جنگهای خونین و قتلهای فراوان:
روایتهای اسلامی خبر از وقوع جنگها، فتنه ها و آشوبهای گسترده و فراوان در آخرالزمان و در آستانه ظهور امام مهدی (ع) می دهند، فتنه هایی که پی درپی می رسند و سرزمینهای بسیاری را دربر می گیرند .
پیامبر اکرم (ص) از این فتنه ها چنین یاد می کنند:
فتنه ای به پا می شود و به دنبال آن فتنه ای دیگر برمی خیزد . فتنه اولی در مقایسه با دومی همانند تازیانه خوردن است در مقایسه با ضربات لبه تیز شمشیر! سپس فتنه ای پدید می آید که همه محرمات در آن حلال شمرده شود، آنگاه خلافت به بهترین مردم روی زمین می رسد در حالی که او در خانه اش نشسته باشد . (15)
و نیز در جایی دیگر فرمودند:
بعد از من چهار فتنه بر شما فرود آید که در اولی خونها مباح می شود، در دومی خونها و ثروتها مباح می گردد، در سومی خونها و ثروتها و ناموسها مباح می شود و در چهارمی آشوبی کور و کر جهان را مضطرب می سازد . (16)
در منابع مسیحی نیز به وقوع جنگها و قتلهای فراوان اشاره شده است:
از دور و نزدیک خبر جنگها به گوشتان خواهد رسید . اما پریشان نشوید، زیرا جنگها درگیر خواهند شد اما آخر دنیا در آن زمان نیست . (17)
قومها و ممالک جهان با یکدیگر به ستیز برخواهند خاست . (18)
در نقاط دور و نزدیک جنگهای بسیاری بروز خواهد کرد ولی این علامت فرا رسیدن آخر زمان نیست . (19)
6 . زیاد شدن گناهان و مفاسد اخلاقی:
علامه مجلسی، در باب نشانه های ظهور، روایتی را از امام صادق (ع) آورده که در آن، بیش از یکصد نوع گناه و انحراف اخلاقی، اجتماعی، اعتقادی و فرهنگی که در دوران غیبت، دامنگیر جوامع اسلامی می شود، پیشگویی شده است . از جمله: رشوه خواری، قماربازی، شرابخواری، زیاد شدن زنا، لواط، قطع صله رحم، سنگدل شدن مردمان، اهتمام مردم تنها به شهوت و شکم، از میان رفتن شرم، نپرداختن زکات و خمس، کم فروشی، بی اعتنایی به اوقات نماز، آراستن مساجد به زیورآلات، گزاردن حج به انگیزه های مادی و برای غیر خدا، رعایت نکردن احترام بزرگترها، پیروی از ثروتمندان، صرف کردن سرمایه های عظیم در فساد و ابتذال و بی دینی، چاپلوسی و تملق گویی و ... (20)
در باور مسییحان نیز به افزایش گناه و فساد به عنوان نشانه های ظهور و حوادث آخرالزمان اشاره شده است:
این را نیز باید بدانی که در زمانهای آخر، مسیحی بودن بسیار دشوار خواهد بود زیرا مردم خداپرست، پول دوست، مغرور و متکبر خواهند بود، و خدا را مسخره کرده، نسبت به والدین نامطیع و ناسپاس خواهند شد و دست به هر عمل زشتی خواهند زد . مردم سنگدل و بی رحم، تهمت زن و ناپرهیزکار، خشن و متنفر از خوبی خواهند بود و کسانی را که می خواهند زندگی پاکی داشته باشند به باد تمسخر خواهند گرفت . در آن زمان، خیانت در دوستی امری عادی به نظر خواهد آمد، انسانها خود رای، تندخو و مغرور خواهند بود و عیش و عشرت را بیشتر از خدا دوست خواهند داشت . به ظاهر افرادی مومن، اما در باطن بی ایمان خواهند بود . فریب اینگونه اشخاص خوش ظاهر را نخور . (21)
بسیاری برخاسته، خود را نبی معرفی خواهند کرد و عده زیادی را گمراه خواهند نمود، گناه آنقدر گسترش پیدا خواهد کرد که محبت بسیاری سرد خواهد شد . (22)
کلام آخر:
با توجه به این نشانه ها و نیز علائمی دیگر که بی شک واقع خواهد شد و معصومین (ع) به آنها اشاراتی فرموده اند، به نزدیکی باور مسلمانان و مسیحیان پیرامون موضوع آخرالزمان پی می بریم و این امر می تواند سرآغازی برای مطالعه ای دقیق تر در خصوص مهدویت باشد . ان شاءالله
پی نوشتها:
1 . در انتظار موعود، ص 103 .
2 . متی، 24: 30 و 31 .
3 . بحارالانوار، ج 52، ص 240 .
4 . بحارالانوار، ج 52، ص 230 .
5 . عصر ظهور، ص 297 .
6 . لوقا، 17: 28 و 29 و 30 .
7 . حوزه، ش 71، ص 262 .
8 . ارشاد، ج 2، ص 371 .
9 . بحار، ج 52، ص 300 .
10 . موعود، ش 31، دجال (آنتی کریست در کتاب مقدس) .
11 . رساله اول یوحنا، 2: 18 .
12 . رساله اول یوحنا، 2: 18 .
13 . منتخب الاثر، ص 444 .
14 . مرقس، 13: 24، 25، 26 .
15 . روزگار رهایی، ص 894 (به نقل از الحاوی للفتاوی، ج 2، ص 136) .
16 . همان، ص 896 .
17 . متی، 24: 6 .
18 . متی، 24: 7 .
19 . مرقس، 12: 7 .
20 . حوزه، ش 71، ص 273 .
21 . نامه دوم پولس به تیمورتائوس، 3 .
22 . متی، 24: 11، 12، 13 .
منابع و مآخذ: (به ترتیب اهمیت در نقل مطالب)
1. CD نور، 2، جامع الاحادیث - مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی .
2 . انجیل عیسی مسیح (ع) .
3 . کامل، سلیمان، روزگار رهایی، ترجمه علی اکبر مهدوی پور .
4 . کورانی، علی، عصر ظهور، ترجمه عباس جلالی، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوم 1371 .
5 . شفیعی سروستانی، ابراهیم، در انتظار موعود، مؤسسه فرهنگی موعود، چاپ اول 1376 .
6 . حوزه، شماره 71 و 70 ویژه نامه حضرت بقیة الله الاعظم (عج)، مهر، آبان، آذر و دی 1374 .
7 . موعود، شماره 31، فروردین و اردیبهشت 1381 (دجال: مترجم اسماعیل نعمت الهی) .
