شفقنا- محقق، مؤلف و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، دعوت، عدالت، اخلاق، عبادت و توجه به همسر و فرزند را مهم ترین آموزه های قیام امام حسین عنوان کرد و گفت: در ایام محرم حسینی یک پیمان با امام حسین ببیندیم که حسینی سخن بگوییم، حسینی رفتار کنیم، خانواده حسینی باشد، گفت وگویم حسینی باشد، بازار و اداره ام حسینی باشد.

فراخواندن مردم به زیبایی ها و حقایق

آیت الله محمد عندلیب همدانی در گفت وگو با شفقنا، به پنج آموزه مهم قیام امام حسین(ع) اشاره و اظهار کرد: آموزه هایی که در حرکت امام حسین(ع) دیده می شود، ابعادی دارد که از جهت سیاسی، اخلاقی و اجتماعی حتی فقه و مسایل احکام قابل بررسی است البته آنچه برای عموم مردم راهگشاست، آموزه های اخلاقی و اجتماعی قیام حضرت حسین(ع) است. اولین و مهم ترین آموزه که زیر مجموعه بسیاری از مسایل قرار می گیرد، بحث «دعوت» است. امام حسین(ع) داعی الی اللّه است، چنانچه خداوند، رسول خدا و ائمه نیز دعوت کننده هستند. بنابراین آنچه حرکت امام حسین(ع) را تشکیل می دهد، دعوت است یعنی فراخواندن مردم به زیبایی ها و حقایق، خودِ این دعوت که قرآن می فرماید: «ادعُ إِلىٰ سَبیلِ رَبِّکَ بِالحِکمَهِ وَالمَوعِظَهِ الحَسَنَهِ؛ کسی که پیرو حضرت حسین(ع) است، او نیز داعی الی الحسین است؛ اگر به آیات قرآن و روایاتی که در این باب است، مراجعه کنند به این حقیقت پی می برند.

وی ادامه داد: امام در نامه به اهل بصره نوشت،  إِنّی أَدْعُوکمْ؛ من شما را دعوت می کنم. این دعوت یعنی مردم بیایند با اختیار خود حق، حقیقت، عدالت و زیبایی را بپذیرند. لذا اولین درسی که از مکتب حضرت سیدالشهدا می گیریم این است که ما هم علاوه بر آنکه بر سر سُفره ایمان، اخلاق و زیبایی ها نشسته ایم دیگران را هم به طرف این سُفره پر نعمت دعوت کنیم بنابراین آموزه اول از قیام امام حسین(ع)، دعوت کردن به سوی خوبی ها، ارزش ها و زیبایی هاست.

عادلانه رفتار کنید و با دیگران آزار، بد اخلاقی و تعدی نکنید

وی «عدالت» را دومین آموزه مهم از قیام امام حسین(ع) عنوان و بیان کرد: سیدالشهدا در خطاب ها و گفت وگوهای خود یکی از اموری که به عنوان مذمت حاکمان و بنی امیه بیان می کرد، عدم عدالت بود. زمانی من مسئولیت و مقامی دارم و زمانی هم مقام و مسئولیتی ندارم، اما در زندگی شخصی خود آن عدالتی را که امام به دنبال آن بود را حتی در محیط خانواده خود تبیین کنم و با همسر و فرزند خود عادلانه رفتار کنم و ظلم نکنم، چطور ما قبول کنیم کسی بیاید در هیأت امام حسین عزاداری کند، اما همسر و فرزند او مورد اذیت، بد اخلاقی و ظلم و تعدی باشند.

آیت الله عندلیب همدانی افزود: عدالت به عنوان آموزه دوم امام شهید برای همگان است. وقتی در سطح وسیع تر می آیید همه حکام و زمامداران باید مقصد خود را برای رسیدن به عدالت داشته باشند مبادا در اثر بی عدالتی و ظلم، کسی از دین، ایمان و حقیقت برّی شود.

امام حسین(ع) در اوج نبرد، اخلاق را فراموش نمی کند

وی به سومین آموزه از حرکت امام حسین(ع) و قیام حسینی اشاره و خاطرنشان کرد: «اخلاق» از دیگر آموزه های مهم قیام امام حسین(ع) است. امام در اوج نبرد، اخلاق را فراموش نمی کند به عنوان مثال عصر تاسوعا بود، شمر آمد برای امان نامه دادن به قمر بنی هاشم و برادران ایشان، صدا زد: «عین بنو اختنا؟ خواهر زاده های من کجا هستند؟» حضرت ابوالفضل شنید، ولی پاسخ شمر را نداد، امام حسین(ع) فرمود: «برادران اَجیبوا و ان کان فاسقاً؛ می دانم که او فاسق و ظالم است اما با شما صحبت می کند، ادب را رعایت کنید و پاسخ او را بدهید» حضرت ابوالفضل(ع) می خواستند در برابر برادر احترام کنند و پاسخ شمر را ندهند، اما حسین(ع) گفت از سوی من مانعی ندارد، پاسخ او را بدهید. این نمونه نشان می دهد که امام حسین(ع) در اوج نبرد با دشمن نیز اخلاق را زیر پا نگذاشتند.

وی گفت: چقدر برای انسان ناگوار و غیر قابل است که ببیند بعضی از حسینیان ما خلوص نیت دارند، اما اخلاق را در گفتار و رفتار رعایت نمی کنند.

«توجه به خانواده، همسران و فرزندان» از آموزه های مهم قیام امام حسین(ع)

این محقق و مؤلف به آموزه چهارم از قیام امام حسین(ع) اشاره و تصریح کرد: «توجه به خانواده، همسران و فرزندان» از دیگر آموزه های مهم قیام امام حسین(ع) است. حادثه کربلا را نگاه کنید، امام از ابتدای حرکت خود تنها بیرون نیامده است، عبدالله ابن زبیر تنها از مدینه خارج شد و به سوی مکه رفت، اما امام با همسر و فرزند خود مشورت و گفت وگو کرده و با آنان حرکت کرد و از لحظه اول حرکت تا آخر با آنها بوده است. این  امر ابعاد دیگری هم دارد مثل اینکه اهل بیت(ع) ادامه دهند مسیر هستند و امثال این امور که درست هم است، اما من از بُعد خانوادگی به این مساله نگاه می کنم. امام حسین(ع) در خانواده خود یکی از همسر دوست ترین و فرزند دوست ترین افرادی است که تاریخ معرفی می کند. وقتی توجه به همسر و خانواده باشد، این توجه طرفینی هم می شود لذا همسر و فرزندان امام حسین(ع) نیز عشق و علاقه وافری نسبت به حضرت داشتند. بنابراین عزیزان حسینی به خانواده، همسر و فرزند خود توجه بیشتری کنید، آنچنان که مولی حسین(ع) این چنین بود.

شب زنده داری و اوج عبادت در عاشورا

آیت الله عندلیب همدانی پنجمین آموزه را نماز و عبادت پروردگار و قرائت قرآن و راز و نیاز با حضرت حق دانست و اظهار کرد: عبادت یا وجود حالت عرفانی و معنوی، که یک اوج آن نماز ظهر عاشورا و دیگری راز و نیاز شب عاشوراست، اینطور نبوده که حسین و حسینیان فقط شب عاشورا شب زنده داری کنند، اینان یک عمر شب زنده دار بودند، دعای عرفه حضرت حسین و ادعیه دیگر، توجه به خدا و راز و نیاز حتی در قتلگاه و در آخرین لحظات عمر نمونه هایی از این راز و نیاز ناب است. یک دعا از حضرت نقل شده که شرح و بسط آن کار امثال من نیست و کسانی که در این وادی کار کرده اند باید بیایند دعایی که حضرت در گودی قتلگاه خوانده را توضیح دهند، برادران و خواهران عزیز به نماز و قرائت قرآن و ذکر و دعا و توجه به خداوند اهمیت دهید تا انشاالله مردان حسینی و زنان حسینی داشته باشیم.

وی در مورد اینکه عزاداری صحیح چه نوع عزاداری است و چه آدابی دارد، گفت: عزاداری سفارش پیامبر اکرم(ص) است، مرحوم علامه امینی کتابی دارد تحت عنوان « سیرتنا و سنتنا سیره نبینا و سنّته(ص)»؛ یعنی اگر ما عزاداری می کنیم، سیره پیامبر است و بارها پیامبر به نقل اهل سنت ماجرای حسین خود را بازگو و گریه کرده است، عزاداری سنت امیرالمومنین است، حتی پیش از شهادت، سنت حضرت زهرا(س) و امام مجتبی(ع) است، حتی برمی گردم به ابتدای آفرینش، از حضرت آدم گرفته تا حضرت خاتم همگی عزادار امام حسین(ع) بودند.

شور و شعور حسینی جدا نشدنی است

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم ادامه داد: بعد از شهادت حسین(ع) نیز دیگر قصه متفاوت است، همه ائمه ما یکی پس از دیگری دعوت به عزاداری می کردند، خودشان سوگوار می کردند و مجلس روضه و عزا تشکیل می دادند. حدود ۵۰ عنوان در روایات ما در مورد عزاداری است، جزع، لتم، بکا، ابکا، تباکی و امثالهم، این را نباید ساده بگیریم که عزاداری باشد یا نباشد، ما به شعور حسینی برگردیم و شور حسینی فایده ای ندارد، ما شعور می خواهیم اما این شور و عزاداری جزو اصل و بنیان مکتب تشیع است و جدا نمی شود.

این محقق و مؤلف تصریح کرد: یک واجبی از واجبات کفایه است که مستحب عینی است و در پرتو این مستحب عینی تمام واجبات ما برپاست. تمام مکتب تشیع قائم است و ایستاده و اگر ما هستیم و شیعه و ولایتی هست به برکت عزاداری بر امام حسین(ع) است.

عزاداری ها باید اهداف والای امام را نشان دهد

آیت الله عندلیب همدانی با تأکید بر اینکه عزاداری ها باید جهت دار باشد، اظهار کرد: عزاداری ها باید اهداف والای امام را نشان دهد در واقع ضمن اینکه سوز و گداز و گریه و عزاداری و سوگواری است، باید سخنان حضرت سیدالشهدا و اهداف آن بزرگوار هم برای مردم ترسیم کند لذا بنده معتقدم منبر حسینی یعنی یک سخنرانی پر محتوا که در پایان آن سخنرانی روضه خوانی هم توسط یک خطیب صورت گیرد، بزرگترین شعائر حسینی است که چیزی جای آن را نمی گیرد چرا که هم کلاس درس است، هم شعور و شور دارد.

وی گفت: مجالس حسینی فقط به خواندن یک برادر مداح اکتفا نکنند، مداحی بسیار خوب است و باید هم باشد و کسی منکر اصل آن نیست، اما اصل و محور باید خطیبی باشد که وزین سخنان عقلانی و دینی و قرآنی و حسینی را برای مردم تبیین کند، روضه ای بخواند و بعد هم عزاداری توسط مردم صورت گیرد بنابراین مهم جهت دار بودن عزاداری هاست.

جهت دوم، کیفیت است، هر کیفیتی که مراجع بزرگوار تقلید نهی فرمودند نباید انجام شود، برخی از اعمال نوعی عزاداری و ممکن است فقها فتوا به حرمت آن نداده باشند، اما به هر حال من نمی توانم در عزای امام حسین با وسایل لهبی و کیفیت ضربی که در مجالس لهوی است، اسم امام حسین را به اسم عزاداری ببرم، همان که مراجع فرموده اند که جایز است، جایز است. عزاداری نباید از فقه و فقاهت جدا شود، اینکه برخی از عزاداران ما خود را مطیع دربست مراجع و فتوا نمی دانند، اشتباه است باید آنچه مرجعیت شیعه گفته، نباشد، انجام ندهند به عبارت دیگر از نظر فرم اجرای کار باید مطیع مراجع بود.

در شیوه برگزاری عزاداری ها زمان و مکان را در نظر داشته باشیم

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم تصریح کرد: نکته سوم اینکه از نظر شیوه های عزاداری فکر کنیم که جاذب ترین و جالب ترین کدام است، من ممکن است که ده شیوه داشته باشم و همه هم حلال باشد و فقه همه را اجازه داده، اما هیات داران بحث کنند که کدام شیوه بهتر و جالب تر است. در زمان ما کدام بهتر پاسخ می دهد، عزاداری زمان با زمان، مکان با مکان، مجلس با مجلس و شهر با شهر مختلف است و نمی توان برای همه جا یک نسخه داد، همه باید گریه کنند، اما به چه وسیله ای و با چه ادبیاتی و با چه نحوه ای باید برای مردم حزن و اندوه آورد؟ اینجاست که باید روانشناس و جامعه شناس و متدین و آشنا به خصوصیات یک جامعه به هیأت ها بیایند و در این موضوعات برنامه ریزی کنند. در واقع بعد از اینکه جواب اصلی را از فقه گرفتند برای اینکه بهترین ها را انتخاب کنند مشورت کنند. لازم است در شیوه های سنتی بازبینی شود، در این شیوه ها نکات بسیار جالبی دیده می شود که ماندگار است، در بین اشعار سنتی ما بسیاری از مسایل است که ماندگار است و باید حفظ شود و برخی هم با توجه به شرایط در زمان ما باید تغییراتی در آن حاصل شود. مبادا در این بین به اسم تغییر، جاذب و جالب بودن، شیوه ای را در خواندن و سینه زنی و مجلس داری انتخاب کنیم که متناسب با مجالس آل الله نباشد.

عزاداری تعطیلی شدنی نیست بلکه شیوه ها تغییر پیدا می کند

وی گفت: نکته آخر در مورد عزداری امسال این است که ما بارها گفتیم عزاداری تعطیلی شدنی نیست بلکه شیوه ها تغییر پیدا می کند. کرونا و امثال کرونا باعث تعطیلی اصل عزاداری نمی شود چون اقل این است که من درون خانه یک مجلس خانگی تشیکل شود و این مانعی ندارد، اقل این است که از طریق صدا و سیما و فضای مجازی خانه خود را حسینی کنیم، و اقل این است که جلوی خانه یک پرچه سیاه بزنیم و کوچه را سیاه پوش کنیم، این موارد با بهداشت جامعه منافات ندارد. یکی از راه ها این است که در محیط های باز با فاصله اجتماعی بنشینیم و عزاداری کنیم تا جایی که پروتکل های بهداشتی اجازه می دهد. اگر زمانی شد و گفتند که کسی از خانه بیرون نیاید، با اینکه داخل خانه نشستیم ولی باز عزاداری می کنیم. عزاداری نباید تعطیل شود، حزن شیعه در مصیبت حسین تمام ناشدنی است.

وی در پاسخ به این پرسش که چگونه می توان عزاداری را به پیروی از امام حسین و آموزه های نهضت ایشان منتهی کرد؟ گفت: اگر همان نکته هایی که عرض کردم در نظر داشته باشیم یعنی با فقه شروع کنیم، همان چیزی که فقها گفته اند را کنار نگذاریم، دوم اینکه با مشورت با افراد خبره شیوه های عزاداری را بررسی کنیم و بهترین ها را انتخاب کنیم. سوم اینکه اصل را در مجالس حسین بر یک سخنرانی محققانه دقیقی قرار دهیم که مطالب نهضت و مطالب صحیح دینی را به مردم منتقل می کند و پایان آن هم روضه ای خوانده می شود.

ایام محرم حسینی یک پیمان با امام حسین ببیندیم

آیت الله عندلیب همدانی بیان کرد: قبل از انقلاب عده ای سخنران می کردند و روضه نمی خواندند یا به یک تا دو کلمه اکتفا می کردند، آن شیوه اشتباه بود. گاهی هم مجالس ما به سمت و سویی می رود که اصل و اساس گریه کردن و اشک ریختن و سینه زدن و نوح سرایی شده که این هم اشتباه است؛ به هر دو یعنی سخنرانی و مداحی نیاز داریم، ولی اگر در هیأت خود یک سخنرانی پخته شده ای در کنار گریه ها و عزاداری ها ترتیب دادیم و مغز هیاتی های ما ساخته شد، طبیعتاً در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی تأثیرگذار خواهد بود. اما اصل سخن در این بین خودِ انسان است. هیات زمینه فراهم می کند برای تغییر و تکامل من، حرف اصلی را باید خود انسان بزند، در این ایام محرم حسینی یک پیمان با امام حسین ببیندم که حسینی سخن بگویم، حسینی رفتار کنم، خانواده ام حسینی باشد، گفت وگویم حسینی باشد، بازار و اداره ام حسینی باشد.