تالش شهری در شمال ایران است که به دلیل جاذبه‌های طبیعی و تاریخی، هر ساله گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند.

تالش در روزگاران کهن، سرزمینی بود که از شمال به آلبانیای قفقاز، از شرق به دریای خزر و از جنوب به اسپیهرو یا سپیدرود و از شرق به مارلیک یا عمارلوی کنونی، و از غرب به نیزدشت و اردبیل، مغان و منطقه کوهستانی نیر و سراب می‌رسید.

جغرافیا

تالش، بزرگ‌ترین شهرستان و دومین شهر پر جمعیت در استان گیلان، پس از رشت، به شمار می‌رود. مرکز این شهرستان شهر هشتپر است و دارای ۴ بخش تالش، اسالم، کرگان رود شمالی و حویق است. شهرستان تالش از غرب به استان اردبیل، از شمال به آستارا، از جنوب به رودبار و از شرق به دریای خزر و انزلی راه دارد. این شهر از سه طرف به کوه‌های تالش، که ادامه رشته کوه‌های البرز هستند، و از طرف دیگر به دریای خزر منتهی می‌شود.

اقلیم

شهر تالش یکی از زیباترین شهرهای جهان است که از نظر آب و هوا، حیوانات ساکن، پوشش گیاهی و جنگل‌هایش شهرت دارد. آب و هوای این منطقه بسیار مرطوب بوده و میانگین بارندگی سالانه بیش از ۱۰۰۰ میلی‌لیتر است. از پوشش‌های گیاهی این منطقه می‌توان به انار، انجیر، آلو، ازگیل، زردآلو، گلابی، گیلاس، سیب و فندق و از پوشش جانوری آن می‌توان به آهو، ببر، خرس قهوه ای ، شغال، راسو، روباه، بز کوهی و پلنگ اشاره کرد.

تاریخچه

این شهرستان نام خود را از قوم تالش گرفته که بازمانده اقوام کادوس باستان هستند. نخستین کسی که در این منطقه به کاوش پرداخته «ژاک دمرگان» فرانسوی است. حفریات او و برادرش هنری در بین سال‌های ۱۲۷۸ تا ۱۲۸۱ شمسی در این منطقه انجام شد؛ که قسمت اعظمی از گورستان‌های منطقه یا همان دخمه (تومولوس) که در فارسی به آن «گورکان» می‌گویند، کشف شد. هر چند قسمت عمده‌ای از این گورها مورد سرقت عتیقه جویان قرار گرفته بود، اما در مابقی گورها وسایلی مانند ظروف سفالین و اشیا فلزی یافت شد. در سال ۱۳۷۹ بخش دوم این گورستان‌ها مورد کاوش قرار گرفت.

تالش به صورت یکپارچه تا سال ۱۸۱۳ میلادی بخشی از ایران بود، اما در این سال به موجب عهدنامه گلستان بخشی از آن به روسیه واگذار شد. در سال ۱۲۲۸ قمری، به موجب همین عهدنامه، آستارا با تعیین رودخانه آستاراچای به عنوان خط مرزی، به دو قسمت تقسیم شد و مناطق شمالی و وسیع‌تر به روسیه و مناطق جنوبی به ایران تعلق یافتند. بخش اعظم دیگری از تالش در جنگ‌های بین ایران و روسیه و عهدنامه ترکمانچای از ایران جدا شد. همچنین، تالشی‌ها در نیمه دوم قرن هجدهم و پس از کشته شدن نادرشاه، استقلال خود را اعلام کردند و حکومت خانات تالش را تاسیس کردند. خانات تالش یا خانات لنکران، منطقه‌ای خان‌نشین در شمال استان گیلان و جنوب شرقی جمهوری آذربایجان کنونی است، که از دوران صفویه تا ۱۸۲۸ بر تالش حکمرانی می‌کرد و پایتخت آن شهر لنکران بود.

مردم شناسی

مردم شهرستان تالش به گویش‌های تالشی، ترکی آذری، گیلکی و فارسی صحبت می‌کنند. زبان تالشی بیشتر از زبان فارسی به زبان پهلوی قدیم نزدیک است.  معیشت مردم تالش از طریق کشاورزی و دامداری تامین می‌شود. از محصولات مهم آن‌ها می‌توان به توتون، حبوبات، جو، گندم و برنج اشاره کرد. ۴۴ در صد مردم این منطقه سنی بوده و مابقی شیعه هستند. از لباس محلی مردم تالش اطلاعاتی در دسترس نیست.

دیدنی‌ها

از دیدنی‌های تالش می‌توان به پارک جنگلی سیاه داران، منطقه ییلاقی دوخاله کوه تالش، غار سوباتان، دریاچه سراگاه، رودخانه کرگان رود، پارک حنگلی گیسوم، منطقه ییلاقی سوباتان، آبشار ورزان، حمام قدیمی مریان، قلعه سلسال، کاخ ییلاقی و قشلاقی نصرالله خان (سردار امجد)، حمام قدیمی آق اولر، مناطق باستانی تول و بقعه شاه میلرزان اشاره کرد.

صنایع دستی

از صنایع دستی تالش می‌توان به جاجیم بافی، گلیم بافی، جوراب بافی، پرورش کرم ابریشم و تهیه شال مخصوص از پشم گوشفند اشاره کرد

دیدنی های تالش، از آبشار ورزان تا ارتفاعات ییلاقی سوباتان

تالش با جاذبه‌هایی همچون آبشار ورزان، دریاچه سراگاه، غار سوباتان، رودخانه کرگان رود، پارک جنگی گیسوم و ییلاق دو خاله کوه از شهرهای گردشگری گیلان به شمار می‌رود. 

تالش که نام خود را از قوم تالش گرفته و به استناد منابع و شواهدی بسیار، بازمانده اقوام کادوس باستان و از همسایگان دیرین قوم گیل است، از غرب به استان اردبیل، از شمال به آستارا و از جنوب به رودبار و از شرق به دریای خزر و انزلی محدود شده است.

تالش از سه جهت به کوه‌های تالش که ادامه رشته‌کوه‌های البرز هستند و از طرف دیگر به دریای خزر منتهی می‌شود.

جاذبه‌های طبیعی این شهرستان هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود می‌کشاند. در این مقاله به شماری از این جاذبه‌ها اشاره شده است.

پارک جنگلی سیاه داران

شهرستان تالش (هشتپر) با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص از یک سو به چشم انداز جلگه، شهر و دریا و از سوی دیگر به کوهپایه‌های پوشیده از جنگل منتهی است. تالش جاذبه‌های گردشگری بسیاری دارد که یکی از این مناطق روستای سیاه داران است.

سیاه‌داران در گذشته دارای درختان عظیمی از بلوط که بزرگ و سر به فلک کشیده بوده‌اند و از طرف دیگر توده عظیم درختان مانع ورود افراد به داخل روستا (جنگل) می‌شد. این منطقه با نام منطقه پوشیده از درختان سیاه (بلوط و آزاد) بعد از ساکن شدن افراد ییلاق نشین، آن روستا به «سیا داران» معروف شد.

این منطقه در جنوب غربی شهر تالش (هشتپر) واقع است که در سال‌های اخیر توسط شهرداری تالش به محدوده‌ای برای گذاران اوقات فراغت و تفریح تبدیل شده است. پس از احداث راه و پله‌گذاری بخش‌هایی از دامنه این تپه در بلندترین نقطه آن تفریحگاهی بکر و دیدنی با امکاناتی جون رستوران، آلاچیق، سرویس بهداشتی بر پا شده است و سپس طرح سورتمه جنگلی ریلی در دامنه‌های پوشیده از جنگل تأسیس شده که عبور از مسیر آن برای مسافران بسیار هیجان‌انگیز و جالب است؛ ضمن آنکه در داخل محدوده پش از عبور از مسیر، حیات وحش طبیعی ایجاد شده و حیواناتی مثل آهو و غزال وحشی قابل رویت هستند.

منطقه ییلاقی دوخاله کوه تالش

منطقه ییلاقی دوخاله کوه تالش از مناطق بکر و خوش آب هوای استان گیلان است.

غار سوباتان

این غار در ضلع شمال شرقی منطقه بکر و سرسبز سوباتان واقع شده است که به نام گنج‌خانه نیز معروف است. برای دسترسی به این غار راهنما لازم است، پیاده‌روی سبک ۱۵ دقیقه‌ای از روستا لازم است، مسیری به رنگ سبز که با شقایق‌ها رنگ‌آمیزی شده بود و هوایی بی‌نظیر که همه را از خود بی‌خود می‌کند. غار گنج‌خانه بین صخره‌هایی به ارتفاع ۵ تا ۱۵ متر پنهان بوده و عرض این دیواره صخره‌ای بیش از ۲۰۰ متر است.

پس از ورود به غار و صعود تنوره‌ای به دهانه غار می‌رسیم، شکافی به عرض حدود ۳۰ سانتی‌متر مانع از ورود به غار می‌شود. دهانه غار سوباتان باریک است و برای طبیعت‌گردی مناسب نیست گویا این غار به طور کامل گشایش نشده و مکان مناسبی برای غارنوردان است.

مردم محلی، گنج‌خانه را می‌شناسند و به عنوان یکی از جاذبه‌های سوباتان به مسافران معرفی می‌کنند؛ اما به این نکته هم اشاره می‌کنند که این غار طلسم شده و اگر کسی وارد آن شود، صدمه می‌بیند، برای همین کمتر کسی جرأت داخل شدن به آن را دارد. تا به حال گروه حرفه‌ای غارنورد یا غارشناس، کاوشی در این محل انجام نداده و مردم هم بدون دسترسی به اطلاعات علمی، به افسانه بافی‌های خود درباره این غار ادامه می‌دهند.

دریاچه سراگاه

این دریاچه در حدود ۱۰ کیلومتری بخش مرکزی شهرستان تالش در روستایی به نام سراگاه قرار دارد و آب آن از چشمه‌های اطراف تأمین می‌شود. این دریاچه محل پرورش ماهی نیز است.

رودخانه کرگان رود

این رود دائمی بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه ناحیه غربی استان گیلان در شهرستان تالش است. این رودخانه دارای سه سرشاخه اصلی به نام‌های آق اولر، وزنه سر و رزه چای است که شاخه‌های اصلی و میانی آن از ارتفاع ۳۰۰۰ متری کوه‌های تالش در امتداد البرز غربی سرچشمه می‌گیرند و در ارتفاع ۳۵۰ متری، به شاخه شمالی می‌پیوندند. طول شاخه اصلی رودخانه ۴۲/۵ کیلومتر است و دارای دِبی قابل ملاحظه‌ای است و متوسط آب‌دهی سالانه آن حدود ۸ مترمکعب در ثانیه تعیین شده است. این رود در ماه‌های خرداد تا مهر تا حدودی کم‌آب می‌شود. این رود پس از عبور از میان شهر تالش در ۶ کیلومتری شرق این شهر و در روستای قروق به دریای خزر می‌ریزد. این رود زیستگاه انواع ماهی از جمله ماهی سفید و ماهی آزاد است.

پارک جنگلی گیسوم

یکی از نقاط دیدنی استان گیلان و شهرستان تالش پارک جنگلی گیسوم است. مسیری زیبا و دیدنی درختان سر به فلک کشیده آن تونلی جنگلی را ایجاد کرده است که دل هر بیننده‌ای را با خود می‌برد. جاده گیسوم تونلی جنگلی را با نسیم خنک کوهستان‌های تالش در هم آمیخته تا تن و جان هر رهگذری را آرامش ببخشد و روحش را آسایش دهد.

گيسوم جایی است که جنگل و دریا به هم می‌رسند و سحر طبیعت به اوج خود می‌رسد. اگرچه گیسوم فقط در نیمه اول سال پذیرای گردشگران است ولی باید گفت که اگر در نوروز و نیمه اول سال هم موفق به سفر به این منطقه گردشگری نشدید زیبایی‌های طبیعی گیسوم در فصل پاییز و زمستان نیز کمتر از بهار و تابستان نیست. درختان جنگلی انبوه و انواع گونه‌های گیاهی به ویژه درختان انجیلی (آسون دار)، چشم‌انداز رؤیایی در فصل پاییز به همراه دارد.

در پارک جنگلی گیسوم امکانات رفاهی و سوییت و منازل تعبیه شده است و پاسگاه پلیس امنیت این پارک را شبانه روزی کنترل می‌کند. مغازه‌های مختلف خرید و ساحل زیبای آن برای شنا جذابیت آن را دو چندان کرده است. بهترین زمان سفر به گیسوم ماه‌های اردیبهشت و مهر و آبان است.

منطقه ییلاقی سوباتان

منطقه ییلاقی–جنگلی سوباتان در اوایل محور تالش به آق اولر و در کیلومتر ۱/۲، پس از روستای کیش دبی جاده به دو راه تفکیک می‌شود. راهی خاکی در سمت راست به سمت جنگل کشیده شده است که انتهای آن به ییلاق سوباتان و استان اردبیل ختم می‌شود. حدو د ۲ ساعت زمان لازم است تا با ماشین به سوباتان برسیم. با وجود استقبال زیاد از این روستای ییلاقی، راه آن خاکی و بد است.

آبشار ورزان

آبشار ورزان یا ورازان در استان گیلان واقع است. در فاصله ۳۶ کیلومتری شمال غرب شهر تالش (از میدان نماز تالش تا ابتدای بازار سوباتان) و ۲۲ کیلومتری جنوب (از ایست و بازرسی جنگلبانی سوباتان تا دریاچه) دریاچه نئور اردبیل (از مسیر فیبر نوری اردبیل گیلان) در ارتفاع ۱۹۰۰-۱۹۷۰ متری از سطح دریاهای آزاد قرار دارد. آبادی ییلاقی سوبانان روبروی بلندترین کوه رشته کوه تالش «ریشکاجی یا ریشگاسر» قرار دارد. جمعیت منطقه ییلاقی سوباتان (شامل گزنه هونی، بیده پشت و…) به صورت فصلی متغیر است، بهار تابستان و اوایل پائیز منطقه پر از هیاهو و جنب و جوش است، ترکیب جمعیتی عمداٌ از تالشان و بومیانی است که به دامداری و دام‌پروری مخصوصا گوسفند مشغول هستند.

سایر ساکنین از اهالی بخش مرکزی و بخش لیسار تالش هستند. طبیعت زیبا، محیط دلربا و هوایی به غایت نیکو، پذیرای خیل طبیعت گردان و کوهنوردان ملی و محلی و به ندرت گردشگران خارجی است. این آبشار در روستای ورزان که در ضلع شمال غربی سوباتان واقع شده و فاصله آن تا شهرک سوباتان حدود ۴ کیلومتر است. آب رودخانه ورزان یکی از شاخه‌های اصلی رودخانه لیسار است که از چشمه‌های بالا دستی ییلاق سر چشمه گرفته و در مسیر خود هنگام ریزش از صخره‌های عظیم ورزان، آبشار زیبا و دیدنی که ارتفاع آن بیش از ۱۰۰ متر است را تشکیل می‌دهد.