بندر انزلی در یک نگاه

بندر انزلی، از شهرهای بزرگ استان گیلان و دارای اولین و بزرگترین بندرگاه ایران در ساحل دریای خزر است.

بندر انزلی، شهری واقع در مرکز شهرستان انزلی و غرب استان گیلان است. مسافت این شهر تا مرکز استان گیلان یعنی شهر رشت در حدود ۴۰ کیلومتر است. این شهر با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت، به علت بندری بودن، از دیرباز اهمیت تجاری و همچنین گردشگری فراوانی داشته است. بندر انزلی دارای هوای مرطوب بوده و نیز یکی از پربارش‌ترین شهرهای ایران است. این شهر القابی همچون «شهر نیلوفرهای آبی» و همچنین «دروازه ایران و اروپا» دارد.

مردم شهر انزلی در گذشته‌های دور رابطه خوبی با کوروش هخامنشی داشته و به نظر می‌رسد که نام این شهر را نیز از روی سرزمین «انزان» انتخاب کرده باشند. از دیرباز خلیج انزلی یک مکان امن برای پهلو گرفتن کشتی‌های بزرگ بوده است. این شهر در طول تاریخ همواره نام انزلی را داشته است و فقط در دوران حکومت خاندان پهلوی، بندر پهلوی نام گرفت. یکی از معانی متعددی که برای واژه انزلی در نظر گرفته شده است، «لنگرگاه» است. همچنین این واژه می‌تواند از واژه «انزان» به معنی گذرگاه و دروازه نیز تحریف شده باشد.

تصویری قدیمی از بندر انزلی در سال ۱۳۰۳ هجری خورشیدی

بندر انزلی که در شمال همسایه زیبایی به نام دریای خزر دارد، از سمت جنوب به شهر صومعه سرا، از غرب به شهر رضوانشهر و از شرق به شهر رشت نزدیک است. این شهر در یک ناحیه جلگه‌ای واقع شده و پس از دریا، مهم‌ترین جاذبه طبیعی آن تالاب انزلی است که یک تالاب بسیار بزرگ متشکل از چند جزیره و شبه جزیره است. این شهر تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های معتدل دارد و از میانگین رطوبت سالانه بالای ۸۴ درصد برخوردار است.

بندر انزلی یکی از متراکم‌ترین شهرهای ایران است. بیشتر مردم این شهر مسلمان شیعه هستند ولی جمعیت قابل توجهی از مسیحیان نیز از دیرباز در کنار مسلمانان در  بندر انزلی زندگی می‌کنند. زبان اصلی مردم بندرانزلی، گیلکی است. از مشاغل سنتی مردم بندر انزلی که بسیار رواج دارند می‌توان به ماهیگیری، برنج کاری و کشاورزی اشاره کرد.

ماهیگیری، یکی از مشاغل قدیمی در بندر انزلی

بندر انزلی دارای طیف گوناگونی از سوغاتی‌هاست. بدون شک مهم‌ترین سوغاتی خوراکی این شهر، انواع مختلف ماهیان خزری است. با این حال، سوغاتی‌های خوراکی دیگری از جمله زیتون، سیر، شیرینی‌هایی همچون کاکا، نباتی و حلواعسلی و انواع ترشی‌ها و سبزیجات محلی را نیز می‌توانید از این شهر تهیه کنید. برای خرید ماهی می‌توانید به بازار ماهی‌فروشان بروید و برای سایر سوغاتی‌های خوراکی نیز می‌توانید سری به شنبه بازار بزنید. علاوه بر این‌ها، انواع صنایع دستی چوبین و صنایع مراوربافی توسط دستان هنرمند انزلی‌چی‌ها ساخته می‌شوند.

ماهیان خزری در بازار ماهی‌فروشان بندر انزلی          عکاس: رضا نویدی

برنج در بسیاری از غذاهای محلی مردم بندر انزلی و استان گیلان دیده می‌شود. حتی ممکن است برخی از مردم برنج خوشمزه ایرانی را که از شالیزارهای شمال به دست می‌آید، به عنوان یک ناهار کامل و لذیذ مصرف کنند. از غذاهای محبوب در بندر انزلی می‌توان به باقالی قاتق، ترشه تره، میرزا قاسمی، آلو مسما و سیرقلیه اشاره کرد که در سفرتان به انزلی حتما سعی کنید آن‌ها را امتحان کنید. از چاشنی‌های مهمی که مردم این شهر از آن‌ها استفاده می‌کنند نیز می‌توان به سیرترشی، بادمجان ترشی، شلغم ترشی، خیارشور و هفت بیجار اشاره کرد.

سیرقلیه، یکی از غداهای محبوب در استان گیلان

لباس محلی مردان ناحیه غربی گیلان، شامل جلیقه یا جلقده، شلوار با دمپای تنگ به نام «شلار»، پای‌افزارهایی همچون «چموش»، کتله، گیوه، چکمه و چوکوتور می‌شود. لباس زنان گیلانی شامل جلیقه‌های پولک دوزی شده و دامن‌های شلیته و پرچین، روسری یا سربند (لچک)، چادر کمر، شلوار، جلیقه و پیراهن است.

اسکله بندر انزلی یک بندرگاه مهم است که سومین بندرگاه کشور از لحاظ میزان بارگیری و تناژ تخلیه است. اولین کشتی در سال ۱۳۰۱ از اروپا و توسط آلمانی‌ها به این بندر آورده شد. این اسکله که زمانی تحت مدیریت روسیه بود، در سال ۱۳۰۶ هجری شمسی به مقامات دولت وقت ایران تحویل داده شد. ضمن اینکه عملیات ساخت موج شکن غازیان و موج شکن انزلی در سال ۱۲۹۳ به پایان رسید.

عکاس: علی حدادی اصل

جاذبه‌های گردشگری بندر انزلی را می‌توان به سه بخش تاریخی و طبیعی و تفریحی تقسیم بندی کرد. مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی آن ساحل دریا و مرداب انزلی هستند. سواحل بندرانزلی مکان خوبی برای استراحت و شنا و لذت بردن از زیبایی‌های دریا هستند. مرداب بین المللی انزلی که بزرگترین مرداب دنیاست، تالابی زیبا پر از نیزار و گل‌های نیلوفر است که منظره کم نظیری دارند و همیشه پذیرای مسافران زیادی است. انواع تفریحاتی همچون قایقرانی، شکار و ماهیگیری جذابیت‌های این منطقه را دوچندان کرده‌اند.

تالاب انزلی

مناره انزلی یا برج ساعت به عنوان فانوس قدیمی دریایی بندرانزلی، پل انزلی و پل غازیان با قدمتی حدودا ۸۰ ساله، کاخ میان پشته که هم‌اکنون به موزه نظامی تبدیل شده و انواع سلاحها از دوران صفویه تا به حال در آن یافت می‌شوند، گورستان لهستانی‌ها محل دفن ۶۳۹ مهاجر لهستانی گریخته از حمله نازی‌ها و حافظیه انزلی به عنوان صحنه هنرنمایی گروه‌های موسیقی در انزلی، آرامگاه آقا سید محمد نجفی و بقعه بی بی حوریه از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهر بندرانزلی هستند.

مناره انزلی یا برج ساعت

اگر به دنبال مکان‌های تفریحی برای گذراندن اوقاتی لذت بخش در انزلی هستید، می‌توانید سری به پارک شهر، مجتمع تفریحی طرح دریا و پارک و بلوار ساحلی بندر انزلی بزنید.

بلوار ساحلی بندرانزلی و پارک زیبای آن

دیدنی های بندر انزلی؛ از تالاب و نیلوفرهای آبی تا دهکده ساحلی

دیدنی‌های بندر انزلی همچون تالاب انزلی، پناهگاه حیات وحش سرخانکل، موج‌شکن و شهرک دهکده ساحلی بندر انزلی مجموعه‌ای بی‌نظیر را برای گردشی خاطره‌انگیز فراهم آورده است.

بندر انزلی دومین شهر پرجمعیت استان گیلان و بدون شک یکی از دیدنی‌ترین بنادر ایران است. از نیلوفرهای آبی تالاب گرفته تا موج‌شکن قدیمی و بلوار ساحلی زیبای انزلی، جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیری در این شهرستان پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است. در این مقاله با شماری از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری و جاهای دیدنی بندر انزلی آشنا می‌شویم.

نکته قابل توجه اینکه علاوه بر اهمیت بندر انزلی از بعد گردشگری، یکی از بزر‌گ‌ترین بنادر ایران محسوب می‌شود که در فاصله ۴۰ کیلومتری شهر رشت قرار دارد و و از اولین شهرهای ایران است که به‌دلیل ورود مهاجران ارمنی و اروپایی که از جنگ جهانی گریخته بودند با فرهنگ غربی آشنا شد. علاوه بر این، بندر انزلی به دلیل نزدیکی به کشورهای شمالی و نیز مسیرهای ارتباطی به اروپا از طریق رود ولگا و دریای سیاه از جنبه اقتصادی و استراتژیک نیز برای ایران حائز اهمیت است.

حتی به عقیده برخی بندر انزلی اولین و بزرگترین بندر ایران در سواحل دریای مازندران است که به دلیل موقعیت بندرگاهی و پرباران بودن، اروپای کوچک نامیده می‌شود.

تالاب انزلی

تالاب یا مرداب انزلی یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی استان گیلان است که در جنوب غربی شهر انزلی قرار دارد. تالاب انزلی در عین حال یکی از مهم‌ترین تالاب‌های ایران محسوب می‌شود که در فهرست تالاب‌های بین‌المللی نیز به ثبت رسیده است. 

تالاب بین‌المللی انزلی محل تخم‌ریزی آبزیان و پناهگاه و مامن پرندگان بومی و مهاجر است. در میانه تالاب جزایر زیبایی وجود دارد و دو شهر زیبای بندرانزلی و آبکنار در ساحل آن قرار دارند. وسعت این تالاب فصول زمستان و بهار به علت افزایش بارندگی به حدود ۱۲۰ کیلومترمربع می‌رسد و در تابستان و پاییز به حدود ۸۰ کیلومتر تقلیل می‌باید.

همچنین، این‌ تالاب به دلیل وجود لاله‌‌ی مرداب و نیلوفر‌های آبی که در تمام تالاب وجود دارند و منظره‌ای بی‌نظیر به وجود آورده‌اند، مقصدی منحصربه‌فرد برای گردشگری طبیعت است.

تالاب انزلی با بیش از ۱۰۰ گونه پرنده، ۵۰ گونه ماهی، صدها گونه موجودات گیاهی اکوسیستم کم‌نظیری دارد که بخش اعظم آن در منطقه حفاظت‌شده سرخانکل از آنان محافظت می‌شود. تالاب انزلی با تالاب کوشیرو در پارک ملی کوشیرو شیتسوگن پیوند خواهرخواندگی دارد.  قایق‌سواری بر پهنه مرداب یکی از مفرح‌ترین لحظات سفر به بندر انزلی است.

پناهگاه حیات وحش سرخانکل

تالاب سرخانکل (منطقه حفاظت‌شده سرخانکل) بخشی از مجموعه تالاب انزلی است، که در بخش میانی آن واقع‌ شده است. از آنجایی‌ که نبض گردشگری تالاب در انتهای این منطقه می‌تپد خواه‌ناخواه سرخانکل به‌عنوان تنها مسیر رسیدن به نیلوفرهای آبی است. پرندگان مهاجر نظیر قو، غاز، چنگر و انواع مرغابی‌ها، طاووسک، یلوه، کاکایی نیز در این منطقه زمستان گذرانی می‌نمایند.  سرخانکل پوشیده از آزولا، سه کوله خیز، لاله تالابی و نیزار است که گونه غالب گیاهی آن را نی و لوئی تشکیل می‌دهد. منطقه رویش گل‌های نیلوفر آبی یکی از مکان‌های اصلی تخم‌گذاری و جوجه آوری پرستوهای دریایی در تالاب انزلی محسوب می‌شود.

پناهگاه حیات وحش سرخانکل در غرب سلکه واقع شده که از طرف شمال به کانال ماهروزه و از طرف جنوب به روستاهای هندخاله، سیاه درویشان و از طرف شرق به رودخانه هندخاله و از طرف غرب به رودخانه تازه بکنده محدود می‌شود. 

از حیات وحش پناهگاه حیات وحش سرخانکل می‌توان به پرندگان مهاجر نظیر قو، غاز، چنگر و انواع مرغابی‌ها، طاووسک، یلوه، کاکایی و ماهی‌های بومی مانند سوف، هشترخان، کپور، سیم، شوک (اردک ماهی) و ماهیان مهاجر از قبیل ماهی سفید ، سفید کولی و سیاه کولی اشاره کرد.

از آنجایی‌که این منطقه بخشی از تالاب انزلی محسوب می‌شود و در بخش میانی آن واقع شده و برای رسیدن به نیلوفرهای آبی باید از این مسیر عبور کرد، عبور مداوم قایق‌ها از این منطقه باعث نا‌امنی تالاب برای پرندگان و نیز آلودگی آن شده است.

بلوار ساحلی بندر انزلی

بلوار ساحلی قدس بندر انزلی که به بوستان ساحلی انزلی یا بلوار ساحلی بندر انزلی نیز معروف است، یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر انزلی محسوب می‌شود. بلوار ساحلی از قدمت بالایی نیز برخوردار است و اولین پارک به سبک اروپایی و نوین در ایران محسوب می‌شود. این بلوار با چشم‌اندازی زیبا به تاسیسات بندری و دریای خزر و ورودی تالاب بین‌المللی انزلی فضایی چشم‌نواز و دل‌انگیز را برای گردشگران فراهم ساخته است.

ازآنجا که بندر انزلی از سالیان دور با روسیه تزاری هم‌مرز بوده و رفت‌وآمدهای بسیاری بین شهرهای هم‌مرز با انزلی صورت می‌گرفته، حال‌وهوایی اروپایی داشته که نشانه‌های آن را در معماری شهر می‌توان مشاهده کرد. از بوستان بلوار ساحلی بندر انزلی می‌توان آمدوشد کشتی‌ها در اسکله‌های بندر، رقص نرم امواج در کناره موج شکن، پرواز پرندگان بر فراز خزر، تلالوی نور خورشید روی امواج سبز غلطان و قایق‌های موتوری تندرو را مشاهده کرد. مجسمه زیبای شیر، پلکان‌های خوش‌ساخت، آلاچیق و حوضچه‌هایی با فواره‌های بلند در میان درختان کاج و مرکبات، درختچه‌های تزئینی، شمشادهای سرسبز و گل‌ها و سبزه‌ها، گلدان‌های سپید بزرگ پر از گل‌های رنگارنگ بر زیبایی این بوستان ساحلی انزلی می‌افزاید.

حافظیه انزلی

در بلوار ساحلی انزلی و در کنار بنای شهرداری، بنایی سفیدرنگ شبیه حافظیه شیراز قرار دارد. این بنا در سال ۱۳۱۱ به سفارش شهرداری و توسط گروهی از مهندسان آلمانی احداث شده است. پیش‌ از این، حافظیه انزلی مکان برگزاری کنسرت‌های موسیقی بوده و هنوز هم به دلیل شباهتی که با حافظیه دارد به همین نام خوانده می‌شود. اکنون از این محل در کنار جذابیت گردشگری به‌عنوان مکان برگزاری نمایشگاه‌های کوچک نقاشی و صنایع‌دستی استفاده می‌شود.

عزيز طويلی محقق و نويسنده تاريخ انزلی نوشته است:

با بررسی‌های انجام گرفته، کار ساخت حافظيه شيراز كه شبيه محل ترنم موزيک انزلی، ولی بزرگ‌تر از آن است، از سال ۱۳۱۳ شروع و در سال ۱۳۱۶ پايان يافته است و اين می‌رساند كه نه تنها محل ترنم موزيک را از حافظيه شيراز اقتباس نكرده اند، بلكه احتمال دارد حافظيه شيراز را از روی بنای محل ترنم موزيک انزلی ساخته باشند.

این بنا به منظور ترنم موسیقی ساخته شده است. حافظیه بندر انزلی با شماره ۱۵۱۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسيده است.

پل‌های انزلی

در گذشته که غازیان و انزلی دو شهر جدا از هم بودند، رفت‌وآمد بین آن دو از طریق قایق انجام می‌شد. در سال ۱۳۱۴ ساخت پل‌های انزلی و غازیان به‌منظور اتصال این دو مکان آغاز شد. 

در این رابطه، پل تاریخی غازیان یکی از دو پل مهم شهر انزلی است و زمان ساخت آن به دوره پهلوی می‌رسد. این پل روی رودخانه انزلی، بین غازیان و میان پشته و در مسیر ارتباطی تهران - رشت قرار دارد. پل غازیان در زمان خود از معدود پل‌های پیشرفته جهان در نوع خود بوده و بر همین اساس، جزو پل‌های تاریخی ایران به ثبت رسیده‌ است.

پل‌ انزلی نیز دیگر پل ارتباطی این شهر است که بندر انزلی را به غازیان به‌صورت زمینی متصل می‌کند. این پل با استفاده از بتون مسلح ساخته شده است. کار ساخت این پل از اواخر تیرماه ۱۳۱۴ آغاز شد و در هفتم آذر ماه ۱۳۱۸ به‌طور رسمی مورد استفاده قرار گرفت.

کاخ موزه نظامی انزلی

این عمارت زیبا با پنجره‌های بزرگ از شمال به خزر و چشم‌انداز زیبای آن و از سمت جنوب به سرسبزی و زیبایی یک باغ پرطراوت آغوش گشوده است. گرچه این موزه نام نظامی را بر خود دارد، اما بنای زیبا و اشیای ظریف و هنرمندانه آن بر وجهه خشک و نظامی سلاح‌های موجود در آن چیرگی دارد. کاخ موزه نظامی همچون قوی سپیدی در باغ دلگشایی ماوا گزیده و عطر بهارنارنج‌هایش مشام هر دیدارکننده‌ای را نوازش می‌دهد. ساخت بنای کاخ میان پشته به دستور رضاخان و به‌دست مهندسان ایرانی در سال ‪ ۱۳۰۸‬آغاز شد و پس از دو سال به پایان رسید.

دهکده ساحلی بندر انزلی

دهکده ساحلی بندر انزلی بزرگ‌ترین باغ شهر ایران است. این شهرک در منطقه غازیان انزلی بین محله شالیور و بی‌بی حوریه غازیان واقع‌شده و از هنگام ساخت آن در سال ۴۸ توسط مرحوم فرهنگی تاکنون باوجود ایجاد شهرک‌های توریستی فراوان در استان گیلان و مازندران هنوز از زیباترین شهرک‌های گردشگری ایران است. در دهکده ساحلی فضای سبز اهمیت ویژه‌ای دارد، به گونه‌ای که ویلاهای این شهرک در حدود ۲۰ درصد مساحت زمین را به خود اختصاص داده است.  شهرک ساحلی بندر انزلی (دهکده ساحلی بندر انزلی) دارای امکانات رفاهی همچون رستوران، فروشگاه، پارک، مسجد، منطقه شنای برادران و خواهران، زمین‌های ورزشی، ویلاهای ساحلی، آلاچیق و… است.

برج ساعت انزلی

_{منبع عکس: piniran}

برج ساعت که یکی از قدیمی‌ترین بناهای انزلی است و هنوز نیز به درستی ساعت را نمایش می‌دهد، پشت بازار سپه و میدان انزلی واقع‌شده است. این برج به دستور خسرو خان گرجی، حاکم ناصرالدین‌شاه در انزلی در سال ۱۱۹۴ شمسی ساخته‌شده است.

برج ساعت که با نام مناره انزلی نیز خوانده می‌شود،  در گذشته نوعی فانوس دریایی بود. کارکرد این مناره به صورتی بود که در شب ها با روشن کردن منطقه باعث ایجاد مسیر برای کشتی ها در دریا میشد. به‌همین دلیل در گذشته روی این مناره‌ها چراغ‌هایی نصب می‌شد. این بنا در پشت بازار سپه و میدان انزلی واقع شده و در سال ۱۳۵۶ با شماره ۱۵۱۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موج‌شکن انزلی

موج شکن انزلی نام موج شکنی است که در بندر انزلی قرار دارد. طول این موج شکن ۵۲۰ متر و کار ساخت آن در سال ۱۹۱۴ میلادی ۱۲۹۳ شمسی به پایان رسیده است. قبل از احداث این موج‌شکن انزلی و غازیان، کانال بین انزلی و غازیان همانند خلیجی بود که کشتی‌های تجارتی به منظور تخلیه و بارگیری یا مصون ماندن از امواج و توفان دریا در آنجا پناه آورده به اسکله‌ها پهلو گرفته یا روی لنگری می‌ایستادند. اما امواج دریا، تا داخل کانال را می‌کوبید و به شناورهای مستقر در خلیج آسیب می‌رساند. از اینرو، نیاز به احداث موج شکن‌ها احساس شد و در نتیجه، قرارداد این بنای عظیم که از شاهکارهای معماری درنوع خود است، در سال ۱۲۷۴ خورشیدی (۱۸۹۵ میلادی) بین دولت ایران و کمپانی (احداث راه انزلی - قزوین) منعقد شد.

موج‌شکن انزلی که روزگاری برای جلوگیری از آسیب رساندن موج‌های دریا به کشتی‌ها و قایق‌ها ساخته شده بود، اکنون به محلی برای تفریح بدل شده است. تقریبا هر بازدیدکننده از انزلی، یک عکس یادگاری در کنار موج‌شکن دارد. گردش روی موج‌شکن بندر انزلی و تماشای منظره دریا و کانال و ساحل انزلی و بلوار ساحلی انزلی از فراز آن، خاطره‌ای فراموش‌نشدنی برای هر گردشگری خواهد ساخت.

کشتی تفریحی میرزا کوچک خان

کشتی مسافرتی-تفریحی میرزا کوچک خان که در سال ۱۹۷۱ میلادی در ژاپن ساخته‌ شده دارای ۵ طبقه، ۷۴ متر طول، ۱۲ متر عرض، ۲۰ متر ارتفاع و ۲۷ کابین درجه‌یک و دو، با گنجایش حدود ۲۵۰ مسافر است. این کشتی می‌تواند بین استان‌های ساحلی و خارجی تردد کند و مرکز اقامتی آن در حد هتل ۴ ستاره است. کشتی مسافری-تفریحی میرزا کوچک خان با امکانات و تجهیزات اقامتی و پذیرایی مناسب میزبان میهمانان علاقه‌مند به تجربه شبی به‌یادماندنی در دریای خزر است.