مقدمه
از جمله شرايط لازم براي امامت امام، اين است كه افضل اهل زمانش باشد. خداوند متعال مي ‌فرمايد:
أَفَمَن يَهْدِي إِلَي الْحَقِّ أَحَقُّ أَن يُتَّبَعَ أَمَّن لاَّ يَهِدِّيَ إِلاَّ أَن يُهْدَي فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ.[۱]
آيا آن‌ كه خلق را به راه حق رهبري مي ‌كند، سزاوارتر به پيروي است يا آن‌كه نمي ‌كند، مگر آنكه خود هدايت شود. پس شما مشركان را چه شده است و چگونه چنين قضاوت باطل مي‌ كنيد؟
پيامبر گرامي اسلام نيز فرمود:
هركس شخصي را بر ده نفر بگمارد و بداند كه در ميان آنها فاضل ‌تر از آن كس وجود دارد، به يقين، به خدا و رسول و جماعتي از مؤمنان خيانت كرده است.[۲]
احمد بن حنبل هم به گونه ‌اي ديگر از رسول‌ خدا(ص) نقل مي كند كه فرمود:
هركس شخصي را بر جماعتي بگمارد، درحالي ‌كه مي ‌داند در ميان آنها فاضل ‌تر از او وجود دارد، بي ‌شك، به خدا و رسول و مؤمنان خيانت كرده است.[۳]
بنابراين، تا زماني كه افضل وجود دارد، واگذاري امور به غير، شايسته نيست و امام علي(ع)، افضل صحابه بود. به خليل بن احمد گفتند: چرا علي(ع) را مدح نمي ‌كني؟ گفت: «چه بگويم، در حق كسي‌ كه دوستانش فضايل او را از ترس پنهان كرده‌ اند و دشمنانش نيز به‌ دليل حسد، از انتشار آن جلوگيري كردند، درحالي‌ كه فضايل آن حضرت همه‌ جا را پر كرده است».[۴]
هم آيات و هم روايات بر افضل بودن امام علي(ع) دلالت دارند. ازاين ‌رو، اين بحث را در دو بخش پي مي ‌گيريم:
الف) آيات
۱ ـ آيه ولايت
امام علي(ع) كسي است كه آيه ولايت در شأن او نازل شده است:
اِنّما وَليُّكُمُ الله وَ رَسُولُه وَ الَّذينَ آمَنُوا الّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ و يُؤتُونَ الزَّكاةَ و هُمْ راكعون.[۵]
ولي‌ّ امر شما تنها خدا و رسول ‌خدا(ص) و مؤمناني هستند كه نماز را به پا مي ‌دارند و در حال ركوع به فقيران زكات مي ‌دهند.
مفسران عامه و خاصه (اهل سنت و شيعيان)، شأن نزول آيه را علي(ع) مي ‌دانند و بيش از پنجاه نفر از علماي اهل ‌سنت به آن اشاره كرده‌ اند.[۶]
۲ ‌ـ آيه مودّت
علي بن ابي ‌طالب(ع) از كساني است كه موّدتش بر همه مسلمانان واجب شده است. خداوند متعال مي ‌فرمايد:
قُل لا أسئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً اِلّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبي.[۷]
[اي رسول ما! به امت] بگو من از شما اجر رسالت نمي ‌خواهم، جز اينكه مودّت و محبت مرا در حق خويشان من منظور داريد.
سيوطي از ابن‌ عباس نقل كرده است كه وقتي اين آيه بر پيامبر نازل شد، از آن حضرت پرسيدند: اي رسول ‌خدا(ص)! خويشان تو كه موّدتشان بر ما واجب است، كيانند؟ فرمود: علي(ع) و فاطمه(س) و دو فرزند آنها.[۸]
۳ ‌ـ آيه تطهير
امام علي(ع) از كساني است كه آيه تطهير درباره‌ آنها نازل شد: «إِنّما يُريدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهلَ‌ الْبَيْتِ و يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً؛ خداوند مي ‌خواهد پليدي را از شما اهل بيت دور كند و كاملاً شما را پاك سازد».[۹]
مسلم بن حجاج به سند خود از عايشه نقل كرده است كه رسول خدا(ص) صبحگاهي از اتاق خارج شد، درحالي ‌كه بر دوش او عبايي بود. در آن هنگام، حسن‌ بن علي وارد شد، حضرت او را داخل آن عبا ـ  كسا ـ كرد. سپس حسين وارد و داخل آن عبا شد. آنگاه فاطمه(س) وارد شد و پيامبر او را زير عبا برد. سرانجام علي(ع) وارد شد و او را نيز در زير آن عبا داخل كرد. سپس اين آيه (آيه تطهير) را قرائت فرمود.[۱۰]
۴ ـ ليلة المبيت
علي‌ بن ابي ‌طالب(ع)، كسي است كه در شب هجرت پيامبر، به‌ جاي حضرت خوابيد و اين آيه در شأن او نازل شد:
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ.[۱۱]
بعضي از مردم در راه به ‌دست آوردن رضايت الهي از جان خود درگذرند و خداوند دوستدار چنين بندگاني است.
ابن عباس مي ‌گويد: «اين آيه هنگامي نازل شد كه پيامبر با ابوبكر، از دست مشركان مكه به غار پناه برد و علي(ع) در تخت‌ خواب پيامبر خوابيد.»[۱۲] ابن ابي الحديد هم مي ‌گويد: «تمام مفسران روايت كرده‌ اند كه اين آيه در شأن علي(ع) نازل شد، هنگامي‌ كه در بستر رسول‌ خدا(ص) آرميده بود».[۱۳]
۵ ‌ـ آيه مباهله
خداوند متعال مي ‌فرمايد:
فَمَنْ حَاجّكَ فيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللّهِ عَلَي الْكاذِبينَ.[۱۴]
پس هر كس با تو (درباره عيسي) در مقام مجادله برآيد، پس از آنكه به وحي خدا بر احوال او آگاه شدي، بگو كه بياييد ما و شما با فرزندان و زنان خود با هم به مباهله برخيزيم تا دروغ‌ گو و كافران را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازيم.
مفسران اجماع دارند كه مراد از «انفسنا» در اين آيه، علي بن ابي‌ طالب(ع) است. پس آن حضرت در مقام و فضايل با پيامبر هم‌ رتبه است. احمد بن حنبل در المسند نقل كرده است:
هنگامي ‌كه اين آيه بر پيامبر نازل شد، حضرت، علي(ع) و فاطمه(س) و حسن(ع) و حسين(ع) را دعوت كرد و فرمود: بار خدايا! اينان اهل ‌بيت منند.[۱۵]
حاكم هم به همين مضمون اشاره كرده است.[۱۶]
 

منبع:  غدير، اكمال دين
--------------------------------------
پی نوشت:
[۱] يونس: ۳۵
[۲] كنزالعمال، ج ۶، ص ۱۹، ح ۱۴۶۵۳.
[۳] مسند ابن حنبل، ج ۱، ص ۱۶۵.
[۴] قاضي نورالله شوشتري، احقاق الحق، ج ۴، ص ۲.
[۵] مائده: ۵۵
[۶] درالمنثور، ج ۲، ص ۲۳۹
[۷] شورا: ۲۳
[۸] همان، ج ۶، ص ۷؛ مسند ابن حنبل، ج ۱، ص ۱۹۹.
[۹] احزاب: ۳۳
[۱۰] مسلم بن حجاج القشيري، صحيح مسلم، ج ۲، ص ۳۳۱.
[۱۱] بقره: ۲۰۷
[۱۲] حاکم نيشابوري، المستدرك علي الصحيحين، ج ۳، ص ۴.
[۱۳] ابن ابي الحديد، شرح نهج‌البلاغه، ج ۱۳، ص ۲۶۲.
[۱۴] آل‌عمران: ۶۱
[۱۵] مسند ابن حنبل، ج ۱، ص ۱۸۵.
[۱۶] نك: المستدرك علي الصحيحين، ج ۳، ص ۱۵۰.