تغذیه کودک مبتلا به اسهال

یکی از ناراحتی های گوارشی که بیشتر کودکان در دوره طفولیت به آن دچار می شوند اسهال است. علت اصلی اسهال در بیشتر موارد هضم و جذب ناقص غذا و مایعات و گاهی نیز عفونت ویروسی یا باکتریایی می باشد. بهترین روش درمان اغلب جلوگیری از بی آب شدن بدن و از سر گرفتن تغذیه عادی است.
برای یافتن بهترین رژیم غذایی کودکان مبتلا به اسهال بررسیهای زیادی انجام شده است. در دهه 1940 به کودکان اسهالی مایعات و غذا داده می شد. در این روش درمانی مشاهده کردند کودکانی که غذا میخورند نسبت به کودکانی که فقط از مایعات استفاده می کنند توان بهتری برای جذب نوترنیت ها دارند.
این طرز فکر و روش درمانی در سالهای بعد تغییر کرد زیرا تعداد اجابت مزاج در بیماران اسهالی که غذا می خوردند اغلب افزایش می یافت و این امر والدین را نگران می کرد. به این دلیل پیشنهاد شد که با پرهیز از دادن غذا به این کودکان به دادن مایعات اکتفا کنند.
در حال حاضر پزشکان اطفال رژیم غذایی قدیمی یعنی غذا دادن به کودکان اسهالی را دوباره توصیه میکنند. برای این روش تغذیه و بازگشت به رژیم درمانی قبلی چند دلیل وجود دارد.
غذا دادن به کودکان بیمار ممکن است تعداد دفعات اجابت مزاج را افزایش دهد ولی از آنجا که رساندن مواد غذایی کافی به بدن کودک بیمار اهمیت زیادی دارد باید از این نارسایی در برابر امتیاز آن چشم پوشی کرد. کودکان مبتلا به اسهال که با رژیم غذایی عادی تغذیه میشوند نسبت به کودکانی که فقط مایعات مصرف می کنند مواد مغذی بیشتری دریافت می کنند. تغذیه عادی و متعادل این کودکان بهبود آنها را سرعت می بخشد.
تغذیه سالم و دریافت غذای کافی در بهبود کودکان مبتلا به اسهال اهمیت دارد. سوء تغذیه و برهم خوردن تعادل غذایی مقاومت بدن را در برابر عفونتها کاهش می دهد و دوره بیماری را طولانی می کند. برای پرهیز غذایی نتیجه خوبی شناخته نشده است. تغذیه سالم و متعادل برای بهبود بسیاری از بیماریها اهمیت دارد.
اسهال یکی از اختلالات گوارشی است که باعث سوء تغذیه می شود. ناراحتیهای ناشی از اسهال مانند شکم درد و دل پیچه اشتهای کودک را از بین می برد. ضعف ناشی از بیماری نیز کودک را به غذا و مایعات بی میل میکند.
یکی از روش های ساده و مفید برای پرستاری و بهبود کودکان اسهالی دادن مقدار کمی غذا و مایعات در فاصله زمانی کوتاه است. از دادن مقدار زیاد غذا و مایعات در یک نوبت به این بیماران باید پرهیز کرد. غذا و مایعات در حجم کم فشار کمتری به معده وارد می کند و احتمال تحریک دستگاه گوارش را به اسهال کاهش می دهد.

برای درمان اسهال خفیف ( چند بار اجابت آبکی و مختصر) رعایت چند نکته ضروری است. در این مورد تغذیه کودک به روش عادی باید ادامه یابد. ولی در مورد اسهال شدید تغییراتی باید در رژیم غذایی صورت گیرد. در اسهال حاد یا خیلی شدید که با نشانه هایی مانند بی آب شدن بدن ، وجود خون در مدفوع و اجابت زیاد و آبکی همراه است باید به پزشک مراجعه کرد.
در همه موارد بالا همیشه مهمترین اقدام پیشگیری از بی آب شدن بدن است.با از دست دادن آب کودک احساس تشنگی می کند و وزن او کاهش می یابد. عوارض دیگر اسهال شامل تند شدن تنفس ، کاهش حجم ادرار و گود افتادن چشمهاست. برای بچه های کوچک خطر بی آب شدن بدن بیشتر است. در هر حال با دادن مایعات کافی به بیمار خطر بی آب شدن کمتر میشود.
برای جلوگیری از بی آب شدن بدن کودک محلول ها و پودرهای تجارتی که مخلوطی از قند و نمک های لازم است در فروشگاهها و داروخانه ها وجود دارند. نام تجارتی مهمترین این فرمولها عبارتند از : هیدرالایت ، لایترن ، ریسول ، پدیالیت و اینفالیت. این محلول ها برای درمان مبتلایان به اسهال به ویژه بچه های کوچک مفید هستند.
برای تامین آب مورد نیاز بدن میتوان از سوپ رقیق ، شیر رقیق ( یک قسمت شیر و یک قسمت آب ) نیز استفاده کرد. اگر از آب میوه یا نوشابه گازدار استفاده می کنید بهتر است با افزودن مقداری آب ( یک تا سه برابر حجم) آنها را رقیق نمایید.
قند و شیرینی زیاد مایعات ، اسهال را شدیدتر می کند. همیشه به یاد داشته باشید که دادن سوپ ، نوشابه گازدار ، آبمیوه و شیر رقیق شده را نباید بیشتر از 24 تا 48 ساعت ادامه داد. بعضی از مایعات از بابت برخی املاح مثل نمک فقیر هستند و بعضی املاح دیگر را به وفور دارا می باشند.
مایعات را باید در مقادیر کم و با فاصله کوتاه زمانی به کودک بیمار داد. از دادن مایعات سرد به کودک بپرهیزید زیرا دل پیچه را شدیدتر می کند و به سرعت از روده می گذرد.
همزمان با دادن مایعات باید کودک را به خوردن غذا نیز تشویق کنید. گوشتها مثل گوشت مرغ ، ماهی ، گوساله و گوسفند ، انرژی و پروتئین مورد نیاز را تامین می کند و خوردن آنها مشکلی به وجود نمی آورد. خوردن سبزی نیز در حد اعتدال ضرری ندارد.
نارسایی سبزی ها نسبت به گوشت حجم زیاد ، انرژی و پروتئین آنها است. دیدن تکه هایی از سبزی در مدفوع کودک امری عادی است و نباید والدین را نگران کند . مقداری از سبزی هضم و جذب می گردد و مقداری از آن دفع می شود. از دادن میوه به کودک بیمار باید خودداری نمود زیرا شیرینی و قند میوه وضع اسهال را تشدید می کند.
بیست و چهار تا چهل و هشت ساعت پس از مشاهده اولین نشانه بهبود در کودک بیمار میتوانید دادن مایعات با غلظت عادی را به او از سر بگیرید. در این مورد گرچه اسهال کاملا قطع نشده باشد نباید از دادن غذا خودداری کرد.
شایان ذکر است که با وجود اسهال آبکی همیشه مقداری از مواد مغذی هضم و جذب می شوند. اگر دادن مایعات و غذا را به تاخیر بیندازید انرژی و مواد لازم به بدن کودک نمی رسد و بهبود او را به عقب می اندازد.
در بیشتر موارد بعد از 24 تا 48 ساعت از شدت بیماری کاسته می شود و وضع کودک رو به بهبود می رود. اگر پس از 24 ساعت هنوز شدت اسهال به همان وضع باقی بماند یا اگر کودک از مصرف مایعات خودداری کند باید به پزشک اطفال مراجعه کنید به ویژه وقتی که این وضع با نشانه های بی آبی بدن همراه باشد.
معمولا دادن مایعات به کودک را بدون مشورت و تجویز پزشک نباید بیش از 24 تا 48 ساعت ادامه داد. یادآوری می شود که مراقبت های پیشنهاد شده برای کودکان بزرگتر از دو سال است. اطفال کوچک تر از دو سال به مراقبت بیشتر و پرستاری ویژه نیاز دارند. اگر نوزاد یا کودک نوپای شما دچار اسهال شد در مراجعه به پزشک اطفال درنگ نکنید.
منبع : کتاب بهترین کلید های تغذیه برای کودک و نوجوان