نشانه‌های ده گروه از مردم در کلام لقمان حکیم
لقمان حکیم در یکی از نصایح خود به فرزندش نشانه‌های افراد صالح، ریاکار، تنبل، حسود، متظاهر، گناهکار، منافق، اسرافکار، ستمگر و غافل را بیان فرموده است.
مشرق- امام جعفر صادق علیه السلام:
لقمان به پسرش گفت: پسرم! هر چیزی، نشانه‌ای دارد که بدان شناخته می‌شود و بر اساس آن، مورد گواهی قرار می‌گیرد؛
صالح، سه نشانه دارد: نماز و روزه و زکات .
متظاهر نیز سه نشانه دارد: با برتر از خود می‌ستیزد، و چیزی را می گوید که نمی‌داند ، و در پیِ چیزی است که به آن، دست نمی‌یابد .
ستمگر، سه نشانه دارد : به بالاتر از خودش با نافرمانی ، و به پایین تر از خودش با چیرگی ، ستم می کند و به ستمگران ، یاری می رساند .
منافق، سه نشانه دارد: زبانش مخالف دلش، و دلش مخالف کارش، و ظاهرش مخالف باطنش است.
گنهکار، سه نشانه دارد: خیانت می ورزد ، دروغ می گوید ، و با سخن خودش نیز مخالفت می کند.
ریاکار، سه نشانه دارد: هنگامی که تنها باشد، تنبلی می کند و هنگامی که نزد مردم باشد، چابک است و در هر کاری، خود را در مَعرض ستایش دیگران قرار می دهد.
حسود، سه نشانه دارد: هر گاه غایب باشد ، غیبت می کند و هر گاه حاضر باشد ، چاپلوسی می کند ، و به خاطر گرفتاری ، سرکوفت می زند.
اسرافکار ، سه نشانه دارد: چیزی را می خرد که لازم ندارد ، و چیزی را می پوشد که لازم ندارد ، و چیزی را می خورد که لازم ندارد.
تنبل، سه نشانه دارد: تا آن جا سستی می کند که کوتاهی می شود، و تا آن جا کوتاهی می کند که ضایع می سازد، و تا آن جا ضایع می سازد که گناه می کند.
غافل، سه نشانه دارد: اشتباه و سرگرمی و فراموشی.
متن حدیث:
قال الصادق علیه السلام :قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ: یا بُنَیَّ، لِکُلِّ شَیءٍ عَلامَةٌ یُعرَفُ بِها ویُشهَدُ عَلَیها....
ولِلعامِلِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: الصَّلاةُ وَالصِّیامُ وَالزَّکاةُ .
ولِلمُتَکَلِّفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یُنازِعُ مَن فَوقَهُ ، ویَقولُ ما لا یَعلَمُ ، ویَتَعاطی ما لا یَنالُ.
ولِلظّالِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَظلِمُ مَن فَوقَهُ بِالمَعصِیَةِ ، ومَن دونَهُ بِالغَلَبَةِ ، ویُعینُ الظَّلَمَةَ.
ولِلمُنافِقِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یُخالِفُ لِسانُهُ قَلبَهُ، وقَلبُهُ فِعلَهُ، وعَلانِیَتُهُ سَریرَتَهُ.
ولِلآثِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَخونُ ، ویَکذِبُ ، ویُخالِفُ ما یَقولُ.
ولِلمُرائی ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَکسَلُ إذا کانَ وَحدَهُ ، ویَنشَطُ إذا کانَ النّاسُ عِندَهُ ، ویَتَعَرَّضُ فی کُلِّ أمرٍ لِلمَحمَدَةِ.
ولِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَغتابُ إذا غابَ ، ویَتَمَلَّقُ إذا شَهِدَ، ویَشمَتُ بِالمُصیبَةِ.
ولِلمُسرِفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَشتَری ما لَیسَ لَهُ ، ویَلبَسُ ما لَیسَ لَهُ، ویَأکُلُ ما لَیسَ لَهُ.
ولِلکَسلانِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَتَوانی حَتّی یُفَرِّطَ ، ویُفَرِّطُ حَتّی یُضَیِّعَ، ویُضَیِّعُ حَتّی یَأثَمَ.
ولِلغافِلِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: السَّهوُ وَاللَّهوُ وَالنِّسیانُ.
«خصال، ص 121- بحارالانوار، ج13، ص 415»
