آزاد اندیشی در اسلام
بسيارى از مذاهب پيروان خود را از مطالعه و بررسى سخنان ديگران نهى مى كنند...
بندگان خاص خدا هيچگونه تعصب و لجاجتى در كار آن ها نيست، و هيچ گونه محدوديتى در فكر و انديشه آن ها وجود ندارد، آن ها جوياى حقند و تشنه حقيقت، هر جا آن را بيابند با تمام وجود از آن استقبال مىكنند، و از چشمه زلال آن بىدريغ مىنوشند و سيراب مى شوند. لذا در آیه 18 سوره زمر بندگان خاص خدا را معرفی می کند و مى گويد: «آن ها كه سخنان را مى شنوند، و از نيكوترين آن ها پيروى مى كنند»(الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ). «آنها كسانى هستند كه خدا هدايتشان كرده و آن ها خردمندان و صاحبان مغز و عقلند»(أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ).
بسيارى از #مذاهب پيروان خود را از مطالعه و بررسى سخنان ديگران نهى مى كنند، چرا كه بر اثر ضعف منطق كه به آن گرفتارند از اين مى ترسند منطق ديگران برترى پيدا كند و پيروانشان را از دستشان بگيرد! اما اسلام در اين قسمت سياست «دروازه هاى باز را به اجرا درآورده، و بندگان راستين خداوند را كسانى مى داند كه اهل تحقيقند، نه از شنيدن سخنان ديگران وحشت دارند، نه تسليم بى قيد و شرط مى شوند و نه هر وسوسه را مى پذيرند. اسلام به كسانى بشارت مى دهد كه گفتارها را مى شنوند و خوبترين آن ها را برمى گزينند. نه، تنها خوب را بر بد ترجيح مى دهند در ميان خوب ها هر گلى را بهتر است مى چينند.
#قرآن جاهلان بي خبرى را كه به هنگام شنيدن پيام حق دست در گوش مى گذارند و جامه بر سر مى كشيدند شديدا نكوهش مى كند، چنان كه در سخنان نوح (ع) به هنگام شكوى به پيشگاه پروردگار آمده است: «خداوندا! هر زمان آنان را دعوت كردم كه آن ها را ببخشى انگشت ها را در گوش قرار دادند، و لباس بر خويشتن پيچيدند، در گمراهى خود اصرار ورزيدند، و شديدا استكبار كردند»(نوح/7).
اصولا مكتبى كه داراى منطق نيرومندى است دليلى ندارد كه از گفته هاى ديگران وحشت داشته باشد، و از طرح مسائل آن ها هراس به خود راه دهد، آن ها بايد بترسند كه ضعيفند و بى منطق اند. اين آيه در عين حال چشم و گوش بسته هايى را كه هر سخنى را بى قيد و شرط مى پذيرند، و حتى به اندازه گوسفندانى كه به علفزار مى روند در انتخاب خوراك خود تحقيق و بررسى نمى كنند، از صف «اولوالالباب» و «هدايت يافتگاني» بيرون مى شمرد، و اين دو وصف را مخصوص كسانى مى داند كه نه گرفتار افراط تسليم بىقيد و شرطند و نه تفريط تعصب هاى خشك و جاهلانه. در احاديث اسلامى نيز روى اين موضوع تكيه فراوان ديده مى شود.(1)
در حديثى از امام موسى بن جعفر (ع) مى خوانيم كه به يار دانشمندش به نام «هشام بن حكم» فرمود: «اى هشام خداوند متعال اهل عقل و فهم را در كتابش بشارت داده است، و فرموده: بندگانم را بشارت ده، آنان كه سخنان را مى شنوند و از بهترين آن ها پيروى مىكنند، آنان كسانى هستند كه خدا هدايتشان كرده و آنان صاحبان عقل و انديشه اند». (2)و امير مؤمنان على (ع) مى فرماید: «گفتار حكمت آميز گمشده مؤمن است، پس حكمت را بگير هر چند از اهل نفاق صادر شود».(3)
علی کفشگر فرزقی
منبع:
1. تفسير نمونه، ج19، ص: 412 و 415
2. الكافي (ط - الإسلامية)، ج1، ص: 13 نقل از تفسیر نمونه
3. نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص: 481 نقل از تفسیر نمونه
