مسجد میدان بناب

مسجد میدان بناب (مسجد گزاوش) مربوط به دوره صفوی است و در بناب، جنوب غربی میدان اصلی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۴۸ با شمارهٔ ثبت ۸۷۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

اين بنا درکنار ميدان تره بار بناب- معروف به گزاوشت- واقع گرديده و بدين جهت به مسجد گزاوشت نيز معروف است . نماي خارجي بنا بسيار ساده و فاقد هرگونه جنبه هنري و تکنيکي است . شبستان مسجد برروي پشته اي باستاني قرار گرفته و از سطح خيابان، دومتر مرتفع تر است . بدين لحاظ ، ازنظر ارتفاع و بلندي شايد چشمگيرترين بناي قديمي مرکز بناب باشد . شبستان مسجد عبارت است ازيک تالار مستطيل شکل که سقف آن بر روي دوازده ستون- در سه رديف چهار تايي- حمل مي شود . ورودي شبستان، در وسط ضلع شمالي و درامتداد خيابان قرار دارد و هشت پله، خيابان را به شبستان مرتبط مي سازد. درتمامي ضلع شمالي مسجد، بالکني به عرض سه متر جهت استفاده بانوان ايجاد کرده اند . کف بالکن، با تيرريزي و طوفال کوبي ساخته و برروي شش ستون چوبي استوار شده است . درامتداد ستون هاي مزبور، شش ستون چوبي با سر ستون هاي تزييني تا زيرسقف شبستان بالا رفته است . درفاصله ستون هاي سوم و چهارم و درواقع روي محور ورودي، ستون تزييني ديگر قرار دارد که درزير، پايه نگهدارنده ندارد . ارتفاع شبستان حدود پنج متر است و از پنجره هايي که در دوشرقي و غربي تعبيه شده، نور مي گيرد . ستون هاي چوبي مسجد همگي هشت ضلعي به طول هر ضلع، ۱۰ سانتي متر هستند . اين ستون ها تمامي برروي يک پايه کوتاه و ساده سنگي هشت ضلعي يا دايره مانند استوار شده اند . بدنه ستون ها تا ارتفاع ۵/۳ متري، ساده و ازآنجا به بالا به گونه اي هنرمندانه در نه رديف تخته کوبي شده و سرستون کشيده اي که از پايين به بالا برحجمش افزوده شده، به وجود آمده و درمجموع، چهارسطح تزييني شبيه مقرنس بندي را درچهار طرف عرضه مي دارد . برروي سرستون ها درجهت عرض شبستان، يک تير حمال سراسري قرار دارد . اين تيرهاي حمال که اکنون درزير صندوق تزييني مخفي هستند، به احتمال هريک ازچند قطعه تشکيل شده و جايي که سرستون ها زير آنها قرار مي گيرند، به گونه فارسي بريده شده و با همديگر قفل و بست شده اند . قطر تيرهاي حمال درحدود ۳۰ سانتي متر است . در مرحله پوشاندن زيرسقف و ايجاد سقف کاذب، هر يک ازاين تيرهاي حمال را با قراردادن سه قطعه تخته درزير ودو طرف آن، داخل صندوقه اي سراسري قرار داده اند و درنتيجه روي تيرهاي حمال را مستطيل برجسته اي به عرض حدود نيم متر و ارتفاع ۴۰ سانتي متر پوشا نده است . فاصله بين تيرهاي حمال درجهت طول، با استفاده از تنه هاي متوسط درخت تيرريزي شده و سپس با طوفال کوبي به کمک چوب هاي خراطي شده، تمامي سطح زير سقف با چوب پوشش شده است . روي اين پوشش را همانند مسجد مهرآباد، با انواع نقش هاي زيباي گياهي و ترنج تزيين کرده اند . اين مسجد داراي صحن و ايوان ستونداري است که در صحن آن، حجره هايي جهت سکونت طلاب علوم ديني ساخته اند . بنا فاقد کتيبه تاريخي است؛ اما با توجه به سبک بنا و شيوه تزيينات مي توان آن را همزمان با مسجد مهرآباد بناب- يعني اواسط نوزدهم هجري- دانست .