اورامان، خانه خورشید کجاست؟

اورامان را هورامان تخت هم می‌گویند. این روستا که در زبان محلی «هه‌ورامان» هم گفته می‌شود، از غرب به عراق، از شمال به کردستان و از جنوب به جوانرود محدود می‌شود و جاده‌ای به طول ۷۵ کیلومتر آن را به مریوان وصل می‌کند. این منطقه بخشی است که بین ایران و عراق مشترک است و یک دشت پر پیچ و خم و رودهایی زیبا و گوناگونی دارد که بسیار زیبا است. چشمه‌های مشهور این منطقه سیروان و لیله هستند. این دو رود در نزدیکی عراق به هم می‌پیوندند و این پیوندگاه را دروله می‌نامند. خانه‌های شهر به‌طور کلی از سنگ است و به‌صورت خشکه‌چین و پلکانی ساخته شده‌اند، به همین دلیل اورامان را روستای هزار ماسوله هم می‌گویند.

اورامان  یا اورامان‌تخت از دو بخش هورا و مان تشکیل شده است. بسیاری بر این عقیده‌اند که هورا همان اهورا بوده است. به این شکل اهورامان یعنی خانه اهورامزدا و اگر هورامان را برگرفته از هور اوستایی در معنای خورشید و مان را در معنای خانه بدانیم، معنای آن خانه و جایگاه خورشید است. مردم اورامان بر این اعتقاد هستند که در گذشته اورامان یکی از شهرهای بزرگ منطقه و دارای مرکزیت و حکومت بوده است؛ آن‌ها نامیدن اورامان با عنوان تخت اورامان را قرینه‌ای بر اثبات این عقیده می‌دانند و معتقد هستند این بدان معنا است که اورامان دارای تخت حکومتی بوده و مرکزیت حکومت محسوب می‌شد. در سال‌های اخیر کاوش‌های باستان‌شناسی در منطقه اورامان انجام شد که سابقه آن  را شش‌هزار سال و مربوط به دوره مس دانستند. کتیبه‌ای در اورامان است که مربوط به آشور است و همین می‌تواند سند دیگری  بر باستانی بودن منطقه باشد. برخی معتقد هستند که سابقه مرکزیت شهری اورامان به دوره ساسانیان می‌رسد.

آداب و رسوم و نام‌هایی که در این منطقه است، نشان از باستانی بودن آن دارد. اما اینکه شهر حتما مربوط به دوره ساسانی باشد، نیازمند اسناد دقیقی است که در حال حاضر، مستندی در این زمینه به دست نیامده است.

آب‌وهوای منطقه اورامان کوهستانی است. این منطقه چشمه‌ها و چراگاه‌های بسیاری دارد. در دامنه کوه‌های اورامان باغ‌های زیبایی وجود دارد که سبب شده دامداری در کنار باغداری پیشه اصلی مردم شهر باشد. در این منطقه گونه‌های جانوری و گیاهی متعدد و بسیاری مشاهده می‌شود. درختان بلوط، پسته وحشی، گردو و انجیر از پوشش‌های گیاهی درختی این منطقه و گیاهان ریواس، کنگر، ترشکه و ...نیز از پوشش‌های گیاهی این منطقه‌اند.

اورامان در ابتدا روستا بود، اما در سال‌های اخیر با داشتن ۵۴۰ خانوار و جمعیت ۲۸۰۰ نفر در سال ۱۳۹۰ به مرکز بخش تبدیل شد. مردم اورامان به زبان اورامی که یکی از گویش‌های گورانی است و زیرگروهی از گویش‌های شمال غرب ایران است، سخن می‌گویند. مردم اورامان مسلمان هستند و مذهب آن‌ها سنی است. با این وجود در این منطقه آیین‌های مربوط به ایران باستان رایج است و در حافظه تاریخی مردم باقی مانده و پاس داشته شده است.

مردم شهر اورامان لباس‌های محلی کردی خاص خود را دارند. مردان کرد این منطقه چوخه، پانتول، ملکی شال، دستار، فرنجی و کله‌بال و زنان آن جانی، کلنجه، شال، کلاه و کلله می‌پوشند. این لباس‌ها با زیورالات تزیین شده و رنگ‌های خاصی دارند. صنایع دستی شهر اورامان گلیم، سجاده، نمد، گیوه، ظرف‌های چوبی و... است.

معماری پلکانی روستا و خانه‌های دیدنی آن، روستا را به‌شکل هرم‌گونه درآورده است که در راس این هرم قلعه‌ای باستانی قرار دارد. معماری پلکانی این خانه‌ها به شکلی است که حیاط هر خانه پشت بام خانه‌ای دیگر است. معماری اورامانات و سرسبزی این منطقه کوهستانی رویایی، گویی پله‌هایی به‌سمت بهشت را متصور می‌شود.

اورامان علاوه بر داشتن جاذبه‌های طبیعی و معماری جذاب دارای جاذبه‌های معنوی خاصی از جمله کوچ‌های ییلاقی و مراسم سالانه پیر شالیار در بهار و تابستان نیز است. اهالی اورامان در این مراسم با لباس‌های کردی خاصی حاضر می‌شوند و موسیقی‌های عرفانی و مراسمات خاص پختن آش و... را برگزار می‌کنند. گفته شده پیر شالیار یکی از بزرگان منطقه اورامان بوده که به ترویج اسلام در این منطقه مشغول بوده است و مردم برای بزرگداشت وی هر ساله دو مراسم در دو فصل سال برگزار می‌کنند. آنچه در این مراسم نظرها را به خود جلب می‌کند، آداب و رسومی است که در این بزرگداشت به چشم می‌خورد. در این آداب و رسوم، ریشه‌هایی از باورهای زرتشتی و باستانی دیده می‌شود که نشان از قدمت تاریخی اورامان و ماندن رسوم خاص باستانی این منطقه در اذهان تاریخی مردم دارد. برخی نیز این مراسم را مربوط به آداب باستانی مردم می‌دانند که بعدها با اعتقادات اسلامی گره خورده و التقاط پیدا کرده است. مقبره پیر شالیار که از مریدان عبدالقادرگیلانی بوده است، در انتهای جاده آسفالته اورامان قرار دارد. این مراسم شامل ذبح دام قربانی، دف زنی، نوعی رقص، خوردن آش، و شب‌نشینی و خواندن شعر و دعا است.

اورامان دارای طبیعت چشم‌نواز و زیبایی است. آب‌وهوای کوهستانی منطقه و طبیعت خاص آن سبب می‌شود که دیدن زیبایی‌های اورامان در هر فصلی از سال دلپذیر باشد. اما طبیعی است که اردیبهشت را باید از سایر زمان‌ها جدا کرد، چراکه زیبایی‌های رویایی اورامان در اردیبهشت دوچندان می‌شود و تصویری که این ماه از فصل بهار در اورامان دیده می‌شود، باورنکردنی و رویایی است. شاید برای توصیف این تصویر رویایی و چشم‌انداز طبیعی فقط عنوان تکه‌ای از بهشت را به کار برد. طبیعت اورامان و کوه‌های آن و رودخانه سیروان که در نزدیکی اورامان جریان دارد و سدهای آن جزی زیبایی‌های این شهر به شمار می‌روند.

رودخانه سیروان که در جنوب غربی استان جريان دارد، پس از دريافت آب‌های بخش‌های جنوب‌غربی، غرب و مركز استان مانند قشلاق، گاوه‌رود و گردلان تبدیل به سیروان می‌شود. بخش عمده اين رودخانه در شهرستان سروآباد و منطقه باستانی اورامان جريان دارد و سپس در خاک عراق پس از پيوستن به رودخانه دياله، وارد رود بزرگ دجله می‌گردد. در واقع اين رود طولانی‌ترين رودخانه استان کردستان است. حواشی اين رود بسيار زيبا و بستر و كناره‌های آن زيستگاه انواع پرندگان و ماهيانی است كه از لحاظ بهره‌برداری تفريحی و توريستی بسيار کاربردی هستند. بهترين مسير و چشم‌انداز برای ديدن عظمت و زيبایی سيروان فاصله بين روستاهای اسپريز تا هجيج است كه به علت قرارگيری جاده شنی در راستای رودخانه دارای ايستگاه‌های مهم و باارزش بصری فوق‌العاده برای فراغت، عكاسی و تصويربرداری است. اين رودخانه به علت خروشان بودن، محل تمرين و مسابقات قايقرانان داخلی و خارجی نیز هست.

برای رفتن به اورامان از تهران و با خودروی شخصی می‌توان با طی کردن مسیر ۶۶۰ کیلومتری و عبور از شهرهای ساوه، همدان و سنندج به سروآباد و سپس به اورامان رسید. از طریق پرواز هم از تهران می‌توان به سنندج رفت و در آنجا از خودروهای مختلف در دسترس استفاده کرد. از مکان‌های اقامتی اورامان هتل سنگی آن است که با نام هتل شادی هم مشهور است. این هتل، نمایی با معماری سنگی باشکوه و چشم‌گیری دارد و سالانه پذیرای تعداد زیادی گردشگران شیفته بافت سنتی است. هتل سنگی شادی با ۲۲ باب واحد اقامتی، در روستای اروامان به‌همراه امکانات مناسب رفاهی در اختیار گردشگران این منطقه است.

اورامان یکی از مناطق گردشگری زیبای ایران است که هر ساله گردشگران بسیاری از داخل و خارج از ایران، از این منطقه دیدن می‌کنند. این منطقه بکر و رویایی در سال‌های اخیر بر حجم گردشگران خارجی افزوده شده است، بیشتر گردشگران خارجی این منطقه از کشورهای اسپانیا و آلمان به اورامان سفر کرده‌اند.