قرآن از نگاه قرآن

قرآن از نگاه قرآن (4)

جوزا 09, 1396 17:00 Asia/Kabul

در برنامه گذشته بررسی کوتاهی نسبت به جایگاه رفیع و ملکوتی قرآن داشتیم.

در آخرین بخش از برنامه گذشته یاد آور شدیم که حقایق و اسرار بلند آیات قرآنی را آنانی که روحی پاک و مطهر دارند و مصون از خطا و گناه هستند درک می کنند که منظور اهل بیت پیامبرند. ممکن است سئوالی در ذهن شما خطور کند که اگر قرآن آن چنان جایگاه رفیعی دارد که دور از دسترس انسان های عادی است پس ما چگونه می توانیم با قرآن آشنا شویم؟

اولاً این سخن بدان معنا نیست که راه شناخت قرآن به روی ما بسته است در حالی که می دانیم قرآن کتاب زندگی است بلکه منظور آن است که غیر از ظاهر قرآن که بطور نسبی برای همگان قابل فهم است قرآن باطن و حقایقی دارد که بدون ائمه و اولیاء دین قابل شناخت نمی باشد. به همین جهت قرآن از سویی خطاب به رسول خدا (ص) می فرماید :

بی تردید ما بزودی سخن سنگینی را برتو القا می کنیم. (مزمل / 5)

ولی از سوی دیگر برای آن که این سخن سنگین برای مردم قابل فهم باشد خداوند می فرماید:

جز این نیست که ما این (قرآن) را به زبان تو آسان می سازیم تا تقوا پیشگان را بدان مژده و بشارت داده و ستیزه گران را بیم دهی. (مریم / 97)

ثانیاً، خود قرآن راهکارها ومراحل آشنایی را به ما نشان می دهد.

گام اول، تلاوت وخواندن آیات قرآن است. نکته جالب آن است که قرآن در این زمینه بر روی کمیت تکیه نمی کند و می فرماید: "به هر اندازه که می توانید قرآن را بخوانید. (مزمل / 20 ) ولی برای آن که این خواندن سطحی و گذرا نباشد دستور می دهد قرآن را با دقت و تامل بخوانید.

گام بعدی، آشنایی با واژه ها و مفاهیم عمیق و پر مغز قرآنی است: از این رهگذر ما می توانیم با ترجمه قرآن، با بهره گیری از ترجمه های دقیق و معتبر، آشنا شویم.

پس از این مرحله، نوبت به گوش سپاری به آیات قرآن فرا می رسد و در این مورد قرآن می فرماید:

پس زمانی که قرآن خوانده شود به آن گوش (جان) بسپارید و سکوت اختیار کنید باشد که مورد لطف و رحمت بیکران الهی قرارگیرید ." (اعراف / 204)

                         **************

بدون شک آشنایی با معارف و آموزه های زندگی ساز قرآن به همین مراحل پایان نمی یابد. بلکه خواندن آیات، آشنایی با مفاهیم و گوش سپاری به تلاوت قرآن، گام های اولیه و مقدماتی برای شناخت اساسی تر و عمیق تر قرآن می باشد.

 دراین راستا، قرآن به یکی از فلسفه های نزول قرآن اشاره نموده و می فرماید:

"همانا ما قرآن را (به زبان) عربی فرو فرستادیم. باشد که در (معانی عمیق و بلند ) آن بیاندیشند"(یوسف / 2) بطور مسلم در فرهنگ تمدن ساز اسلامی عقل از جایگاه ویژه ای برخوردار است. زیرا در پرتو نیروی عقل و اندیشه است که با اسرار هستی و هدف آفرینش انسان و جهان آشنا می شویم و عقل مرز جدایی انسان از اردوگاه جهل است. درست به همین دلیل است که قرآن از ما میخواهد که در آیات عقل آفرین جهان بیاندیشیم و هرچه پیش تر با تعالیم زندگی ساز آن آشنا شویم.

مرحله بعد، تفکر درآیات الهی است و درحقیقت نیروی عقل و اندیشه بستری مناسبی را فراهم می کند تا به آیات تفکر برانگیز قرآن بیش از پیش اهتمام ورزیم. خدای بزرگ خطاب به پیامبر (ص) می فرماید: "ما قرآن را به سوی تو نازل کردیم تا (مفاهیم بلند) آن را که برای مردم فرو فرستادیم روشن سازی و باشد که (در آیات) آن، همواره تفکر نمایند. (نحل / 44)

فراتر از اندیشیدن و تفکر نمودن، تدبردر آیات قرآن است. تدبر از ریشه "دبر" به معنی اندیشیدن در پشت و ماوراء امور می باشد که "رژف اندیشی" و "عاقبت اندیشی" در آن نهفته است و نتیجه آن کشف حقایقی است که در نگاه های سطحی به چشم نمی آید.

واژه "تدبر" چهار باد در قرآن بکار رفته است. دریکی از این آیات که به فلسفه نزول هم اشاره شده است می فرماید:

" کتاب ( قرآن ) را که مبارک است به سوی تو نازل کردیم تا در آیاتش تدبر کنند و (دیگر آن که) عامل یادآوری و تذکر برای خردمندان باشد."(ص /29)

خدا، برای آن که نشان دهد تمام آیات و سوره های قرآن از یک نوع هماهنگی و تناسب شگفت انگیز برخوردارند و هیچ گونه تضاد و اختلافی در آنها دیده نمی شود. بازهم دعوت به تدبر و ژرف اندیشی می کند و می فرماید:

"پس چرا در این قرآن به تدبر نمی پردازند؟ (بدون تردید) اگر از پیش غیر خدا بود در آن ناهماهنگی و تضاد بسیاری می یافتند.(نساء /82)

ولی علیرغم تاکید قرآن براهمیت تدبر، گروه زیادی به همان نگاه های سطحی وگذرا بسنده می کنند و برای شناخت عمیق قرآن و معارف حیات بخش و زندگی ساز آن، حساسیت و جدیتی از خود نشان نمی دهند. قرآن این افراد را به شدت آنان را مذمت می کند و با لحن و آهنگی توبیخ آمیز می فرماید: چرا در قرآن تدبر نمی کنند ( و دست از نگاههای سطحی بر نمی دارند) آیا بر قلب ها و مغزهایشان قفل زده شده است. (محمد / 24) آخرین مرحله، و مهمتر و بینادی تر از تمام مراحل شناخت قرآن، عمل به قرآن است. آن چه امروز در دنیای اسلام، جای خالی آن محسوس است عمل به قرآن است. قرآن ها به زیباترین شکل و بهترین خط چاپ می شود به ظاهر قرآن احترام گذاشته می شود ولی از عمل، چندان خبری نیست. درحالی که قرآن می فرماید: "و این مبارک کتابی است که ما آن را نازل کردیم، پس از آن پیروی کنید و بدان عمل نمایید و تقوا پیشه کنید. باشد که مورد رحمت الهی قرارگیرید."(انعام/ 155)

نکته اساسی آیه این است که لازمه برخورداری از رحمت الهی را، عمل به قرآن و پیروی کردن از بایدها و نبایدهای آن معرفی می کند. چون قرآن مظهر رحمت بیکران الهی است. شاید برهمین دلیل باشد که قرآن در آیه دیگر هشدار می دهد، اگر از این فرصت استفاده نکنید تبدیل به تهدید می شود و می فرماید: 

"و از بهترین ارمغانی که از جانب پروردگارتان به سوی شما نازل شده و فرود آمده است (یعنی قرآن) پیروی کنید (و بدان عمل نمایید) پیش ازآن که عذاب الهی ناگهانی به سراغ شما آید در حالی که از آن خبر نداشته و غافلگیر شوید." (زمر / 55)

 بدان امید که قرآن محور اشتراک نظر و وحدت فکری و عملی دنیای اسلام قرار گیرد و به بحرانها و بن بست ها پایان داده شود شما را به خدای بزرگ می سپاریم.

مطلب بسیار آموزنده ای بود ممنون