نقش تربیتی زیارت
با حضور در مزار پیشوایان دین، عظمتِ آنان، ما را متوجه نقائص مان می کند و پاکی آنان، ما را به آلودگی های مان آشنا می سازد.
در #روایات اسلامی تأكيد فراوانی بر زيارت قبور ائمه معصومین علیهم السلام مقدس شده است و در احوالات خود پیشوایان اسلامی و پیروانشان می بینیم که به این مسئله اهمیت فراوان داده و گاه برای زیارت قبور بعضی سختی ها و مشکلات را نیز به جان خریده اند. این اهمیت دادن و سفارشاتی که در این زمینه است بیانگر نقش مؤثر زیارت در زندگي دنیوی و اخروي انسان است. نقش زیارت در زندگی انسان را می توان از زوایای گوناگون مورد دقت و ملاحظه قرار داد، نقش تربیتی زیارت یکی از زوایاست که از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
وقتی انسان به زیارت می رود و در مقابل #ضریح یا قبر یکی از انبیاء یا ائمه یا امامزادگان قرار می گیرد، آن بزرگواران را میزان و ملاک سنجش خود قرار دهد و اعمال خود را با اعمال آنها بسنجد گویا اینکه در برابر آینه قرار گرفته است، آینه، زشت و زیبا را نشان می دهد و کاستی ها و کمالات معنوی انسان را آشکار می کند، چرا که آینه، یک «ملاک شناخت» و «وسیله بیان» است، امامان شیعه و بلکه همه اولیای خدا و انسان های والا، شهیدان، صدیقان و ... آینه اند. ائمه علیهم السلام ملاک و معیارند، الگو و اسوه و میزان اند.
امام صادق علیه السلام در تفسير آيه «و نَضَعُ الْمَوازِينَ الْقِسْطَ»[1] مي فرمایند: «ميزان سنجش در آن روز پيامبران و اوصياى آنها هستند».[2]
و در روايت ديگرى چنين نقل شده است: «امير مؤمنان و امامان از فرزندان او ترازوهاى سنجش اند».[3]
در واقع این انسانهای نمونه جهان، مقياسهاى سنجش اعمال انسانها هستند و هر كس به آن اندازه كه به آنها شباهت دارد، وزن دارد و آنها كه از ايشان بيگانه اند، كم وزن يا بى وزنند.
معنویت و روحانیت آنان، ما را به مادیت و دنیاگرایی مان آگاه می کند، طاعتِ آنان، معصیت کار بودن ما را آشکار می کند، نورانیت آنان، تاریک دلی ما را، صفای آنان، ناخالصی های ما را، خدا ترسی آنان، هواپرستیِ ما را، تعالی روح و رتبه والایشان، تنزّل مقام و پستی منزل ما را.
وقتی ما در مزار پیشوایان دین، با شناخت و بصیرت حضور می یابیم و می دانیم که اینان، کمال فضیلت، جلوه‌ای از نور خدا و تبلوری از ایمان و خلوص و عبودیت و پاکی اند، در این صورت، عظمتِ آنان، ما را متوجه کاستی ها و کوچکی مان می کند و پاکی آنان، ما را به آلودگی های مان آشنا می سازد که با سعی و تلاش می توانیم گامی به سوی رشد دادن معنویت های خود و کاستن از نقایص و عیوب برداریم.
پس زیارت، زمینه ساز این تقابل، مقایسه و محاسبه است و تا این سنجش انجام نگیرد، به کاستی های اخلاقی و ضعف های معنوی خود آگاه نخواهیم شد. با زیارت آگاهانه و از روی معرفت است که می توان فهمید چه اندازه به آنان، «اقتدا» و «تأسّی» کرده ایم؟ اگر آنان «امام اند، آیا ما هم امت و پیرویم»؟
پاداش های فراوانی که برای زیارت قبور ائمه علیهم السلام بیان شده است نیز در صورتی است که انسان با همین معرفت و آگاهی در مقابل قبور ایشان قرار بگیرد و به شخصیت و مقام والای آنها اعتراف کند و از به آن از اعماق وجود اعتقاد داشته باشد و قصد تقرب به خدا و اظهار محبت به رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام نماید، در سخنی رسول گرامی اسلام به اميرالمؤمنين عليه السّلام چنین می فرماید: «اى ابا الحسن بدرستى كه خداى قبر ترا و قبر فرزندان ترا بقعه ای از بقعه هاى بهشت و ساحتى از ساحتهاى آن قرار داده، بدرستى كه خداى عزوجل دلهاى برگزيدگان از مخلوقاتش و پاكيزگان از بندگانش را به جانب شما مايل گردانيده كه متحمل خوارى و اذيت مي شوند و قبور شما را تعمير نموده و بسيار به زيارت شما مي آيند در حالى كه به اين عمل قصد تقرب به خدا و اظهار محبت و دوستی نسبت به پيغمبر او مي نمايند، اى على اينان كسانى هستند كه مخصوص به شفاعت من و وارد بر حوض مي باشند و ايشان زائرين و همسايگان فرداى من در بهشت مي باشند... كسى كه قبرهاى شما را زيارت كند اين زيارت برابر با هفتاد حج بعد از حجّ واجب اوست و از گناهانش بيرون مي رود به اندازه اى كه وقتى برمي گردد از زيارت شما مانند روزى است كه از مادر متولّد شده باشد».[4]
مهدی سیدمرادی
منبع: فرهنگ زیارت: اهداف، آثار، تاریخچه، مشروعیت، سازندگی و آداب زیارت، جواد محدثی، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰، ص 49 – 46.
پی نوشت ها:
[1] انبیاء، 27.
[2] كافي، كلينى، محمد بن يعقوب، دارالكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج 1، ص 419.
[3] البرهان في تفسير القرآن، بحرانى، سيد هاشم بن سليمان، مؤسسه بعثه، قم، 1374ش، ج 3، ص 822.
[4] تهذيب الأحكام، شیخ طوسی، به تحقیق حسن الموسوى خرسان، دار الكتب الإسلاميه، تهران، 1407ق، ج 6، ص 22.
