اخلاق آرمانی زن و شوهر در کلام امام سجاد علیه السلام
امام سجاد علیه السلام یکی از لوازم چهارگانه کامل شدن اسلام را «حُسن خلق» با همسر می داند...
یکی از رکن های اصلی روابط خانواده، رابطه زن و شوهر است که در تعامل با یکدیگر باید از اخلاق شایسته ای برخوردار باشند.
امام سجاد علیه السلام یکی از لوازم چهارگانه کامل شدن اسلام را «حُسن خلق» با همسر می داند و می فرماید: «چهار صفت است که اگر در کسی باشد، اسلامش کامل می شود و گناهانش از بین می رود و در حالی خداوند را ملاقات می کند که از او راضی است : به عهد الهی در مواردی که بر او در ارتباط با مردم لازم است، وفا کند؛ زبانش با مردم صادقانه باشد؛ از هر امر زشتی که نزد خداوند و مردم زشت است، حیا پیشه کند و با همسر و خانواده اش حسن خلق داشته باشد.»(1)
برخی صفات نیکو از لوازم پدید آمدن حسن خلق است و بر انسان لازم است در رفتار با همسر خود آن ها را رعایت کند.
برخی بایسته های اخلاقی زن و شوهر
مهربانی
خداوند در قرآن کریم به همسران چنین سفارش می کند: «وَ جَعَل َ بَینَکُم ْ مَوَدَّه ًوَ رَحْمَهً؛ و در میان شما دوستی و مهربانی قرار داد». (روم: 21)
امام سجاد علیه السلام در رساله الحقوق در بیان حقوق همسر به این حق نیز اشاره می کند: «و اما حق همسرت آن است ... که وی حق مهربانی و انس و مودّت بر تو دارد».(2)
حتی توصیه شده است که انسان محبت خود را به همسرش ابراز کند، چنان که پیامبر گرامی اسلام می فرماید: «این گفته مرد به زنش که «دوستت دارم» هرگز از قلبش بیرون نمی رود».(3)
در باور و اندیشه زن و مرد باید زندگی بر اساس مهربانی و محبت شکل گیرد و اگر چنین شد، سخن گفتن درباره بسیاری از حقوق لازم نیست.
«وقتی اساس زندگی بر مبنای دوستی و صمیمیت برقرار شد، نیازی نیست که مرد را به امری ملزم نماییم و یا زن را به کاری وادار کنیم. همین صفا، محبت و صمیمیت، هر دو را به انجام وظایف خود آشنا می کند». (2)
ایجاد آرامش
امام سجاد علیه السلام در این زمینه می فرماید: «و اما حق همسرت آن است که بدانی خداوند متعال با آفرینش او، وسیله آرامش و آسایش تو را فراهم کرده است».(2)
مدیریت خانه با دیگر مجموعه ها متفاوت است. مدیر خانواده باید بداند که خانه، محل آرامش، انس، محبت، صفا و صمیمیت است و آن کسی که موجبات رفاه و آرامش را فراهم می آورد، همسر است .(6)
در قرآن هم خداوند آرامش در محیط زندگی را گوشزد می کند: وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیها وَ جَعَلَ بَینَکُمْ مَوَدّهً وَ رَحْمَهً. و از نشانه های [قدرت و ربوبیت ] او این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنارشان آرامش یابید و در میان شما دوستی و مهربانی قرار داد.(روم: 21)
بر زن لازم است که محیط خانه را کانون آرامش مرد سازد و بر مرد نیز لازم است چنین محیطی را برای همسر خویش فراهم آورد. بنا بر آیه بالا، ماندگاری این آرامش به ابزاری نیاز دارد؛ یعنی اگر می خواهید این آرامش تا پایان زندگی بماند، باید از ابزاری به نام الفت، مودّت و رحمت استفاده کنید.(7)
امام سجاد علیه السلام آرامش خانواده را این گونه از خداوند می خواهد: «و اسباب وحشت خانواده ام را فراهم مکن (به آنها آرامش عطا کن)».(8)
نیکو سخن گفتن
امام سجاد علیه السلام بر رعایت این امر در خانواده تأکید می کند: سخن نیکو مال را فراوان می کند و روزی را زیاد می کند و در مرگ تأخیر می اندازد و انسان را نزد همسرش محبوب می سازد و آدمی را به بهشت وارد می کند.(9)
بر اساس این حدیث، سخن نیکو هم انسان را نزد خانواده محبوب می سازد و هم موجب خوشبختی فرد می شود.
سازگاری و گذشت
زندگی زن و شوهر باید بر پایه سازگاری و گذشت باشد. در چنین فضایی اگر یکی اشتباهی کرد، از کردار خود شرمگین می شود. این گونه است که نه بر تکرار اشتباه خود اصرار می کنند و نه در توجیه و دفاع از آن می کوشند. در این میان، شایسته است طرف مقابل نیز قضیه را تمام شده بداند. نگه داشتن همسر در حالت شرم، گوشزد کردن اشتباه او و امتیاز گرفتن از او در چنین حالتی، ممکن است پرده حیا را از میان بردارد و فرد احساس کند که از اخلاق وی سوء استفاده شده است. ادامه یافتن این وضع ممکن است به سرد شدن روابط زن و شوهر (10) یا حتی طلاق؛ ناپسندترین حلال بینجامد.
چه زیباست اگر کسی که اشتباه کرده است، اظهار پشیمانی نکرد، طرف مقابل از این اشتباه بگذرد و با صبر و حوصله در رفع آن بکوشد و اگر برطرف نشد، تحمل کند.
به جاست توصیه امام سجاد علیه السلام در برخورد با بدی های دوستان و همسایگان را یادآور شویم و بدیهی است این امر درباره زن و شوهر سزاوارتر است: «وَاجْعَلْنی اللَّهُمَّ أَجِزنِی بِالإِحْسانِ مُسیئَهُمْ؛ بار خدایا مرا به گونه ای قرار ده که بدی های آنها را با نیکی جواب دهم».(11)
علی کفشگر فرزقی
منبع:
برگرفته از اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه، حمیدرضا حق شناس، ص 32
پی نوشت:
1- بلاغه الامام علی بن الحسین علیه السلام، جعفرعباس الحائری، ص 171، به نقل از: بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ص 385.
2. رساله الحقوق (نسخه تحف العقول)، امام سجاد علیه السلام، ترجمه: علی شیروانی، ص 46.
3. دوستی در قرآن و حدیث، محمد محمدی ری شهری، ترجمه: سید حسن اسلامی، ص 200.
4. سیری در رساله الحقوق امام سجاد علیه السلام، سید مهدی یثربی، تنظیم: قاسم نصیرزاده، ج 2، ص 182.
5. رساله الحقوق، ص 46.
6. سیری در رساله الحقوق امام سجاد علیه السلام، سید مهدی یثربی، تنظیم: قاسم نصیرزاده، ج 2، ص 156.
7. همان
8. نمایه نامه موضوعی صحیفه سجادیه جامعه، مصطفی درایتی و دیگران، ج 1، ص 682.
9. خانواده در قرآن، احمد بهشتی، به نقل از: صدوق، امالی، ص 3.
10. پژوهشی در فرهنگ حیا، عباس پسندیده، ج5، ص202.
11. الصحیفه السجادیه، دعای 26، فراز 3.
