حال نیکوکاران و بدکاران هنگام دیدن اعمال در قیامت
در حدیثی پيامبر اسلام (ص) به يكى از كسانى كه تقاضاى موعظه كرده بود، فرمود: «اى قيس! ناگزير، همنشينى دارى كه پس از مرگ، همراه تو دفن مى شود...
آیه 30 سوره آل عمران از حضور اعمال نيك و بد در قيامت پرده بر مى دارد، مى فرمايد: «به ياد آوريد روزى را كه هر كس آنچه را از كار نيك انجام داده حاضر مى بيند و همچنين آنچه را از كار بد، انجام داده است» (يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ). «در حالى كه دوست مى دارد ميان او و آن اعمال بد فاصله زمانى زيادى باشد»(تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ أَمَداً بَعِيداً).
نمى گويد آرزو مى كند اعمال بدش نابود شود زيرا مى داند چيزى در آن جهان نابود نمى شود، بلكه آرزو مى كند با آن فاصله بگيرد. آرى گناهكاران، و نيكوكاران همگى اعمال خود را در آن روز حاضر مى بينند، با اين تفاوت كه نيكوكاران از مشاهده اعمال خويش خوشحال و مسرور مى شوند و بدكاران از مشاهده اعمال خود چنان در وحشت فرو مى روند كه آرزو مى كنند از آن فاصله بگيرند نه فاصله مكانى، كه فاصله زمانى دور و دراز كه براى ابراز تنفر از فاصله مكانى رساتر است، زيرا در فاصله مكانى احتمال حضور نزد او وجود دارد، ولى در فاصله زمانى به هيچ وجه امكان پذير نيست.
مثلا كسى كه در مناطق دور دستى از صحنه جنگ جهانى زندگى مى كرد، باز كم و بيش، احساس اضطراب و نگرانى داشت زيرا ممكن بود دامنه جنگ به آنجا كشيده شود ولى ما كه امروز دهها سال از زمان جنگ فاصله گرفته ايم، هيچ گونه احساس نگرانى نداريم كه آن جنگ ها ما را هم فرا بگيرد (ممكن است جنگ جهانى ديگرى روى بدهد) ولى سرايت آن جنگ هاى پيشين به امروز معنى ندارد.
سپس براى تاكيد بيشتر مى فرمايد: «خداوند شما را از (نافرمانى) خويش بر حذر مى دارد و در عين حال خدا نسبت به همه بندگان مهربان است»(وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ).(1) در واقع، اين جمله معجونى است از بيم و اميد، از يك سو اعلام خطر مى كند و هشدار مى دهد، و از سوى ديگر بندگان را به لطفش اميدوار مى سازد تا تعادلى ميان خوف و رجا كه عامل مهم تربيت انسان است برقرار شود، اين احتمال نيز وجود دارد كه اين دو جمله تاكيد بر يكديگر باشد و به اين مى ماند كه كسى به ديگرى بگويد من تو را از اين كار خطرناك بر حذر مى دارم و من به تو مهربانم كه اعلام خطر مى كنم.
در حدیثی پيامبر اسلام (ص) به يكى از كسانى كه تقاضاى موعظه كرده بود، فرمود:«اى قيس! ناگزير، همنشينى دارى كه پس از مرگ، همراه تو دفن مى شود، در حالى كه او زنده است و با او دفن مى شوى در حالى كه تو مرده اى، اگر او نيك و گرامى باشد، تو را گرامى مى دارد و هر گاه او پست باشد تو را تسليم حوادث مى كند، سپس او با كسى جز تو محشور نمى شود و تو هم با كسى جز او به صحنه رستاخيز نمى آيى، از تو در باره غير آن سؤالى نمى شود، بنا بر اين، سعى كن آن را به صورت شايسته انجام دهى، زيرا اگر آن، شايسته باشد، با او انس مى گيرى و گر نه از هيچ كس جز او وحشت ندارى و آن «عمل» تو است».(2)
علی کفشگر فرزقی
منبع:
تفسير نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج2، ص: 504
پی نوشت:
1. آل عمران آیه 30
2. بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، ج 7 ص 228
