منطقه ماهنشان یکی از قدیمی‌ترین مناطق دیدنی ایران است که یادگارهای بسیاری از دوران مختلف تاریخی را در خود جای داده است.
ماهنشان نام منطقه و شهری در استان زنجان است. برخی از آثار این منطقه به قدری خاص و منحصر به فرد هستند که شهرت بسیاری دارند و در کل دنیا موارد مشابه کمی از آن‌ها یافت می‌شود. همچنین مرد نمکی یا مومیایی معروف ایرانی هم که در کتاب‌های تاریخ مدرسه به آن اشاره شده است، نیز در این منطقه و در معدن نمک چهرآباد پیدا شد. وجود قلعه تاریخی بهستان متعلق به قدمت دوران حکومت مادها و پیدا شدن جسد مومیایی باستانی گواهی بر قدمت زیاد آن در طول تاریخ است. لازم به ذکر است این شهر با جاذبه ثبت جهانی شده «تخت سلیمان» در شهرستان تکاب هم تنها ۷۰ کیلومتر فاصله دارد.
خلاصه‌ای درباره ماهنشان
شهرستان ماهنشان، یکی از شهرستان‌های استان زنجان و شهر ماهنشان مرکز این شهرستان است. این شهر در فاصله ۱۱۳ کیلومتری غرب زنجان قرار گرفته است. مرتفع‌ترین قسمت این شهرستان کوه بلقیس با ارتفاع ۳۳۰۰ متر است. این شهرستان قدمتی ۴۰۰۰ ساله دارد و در زمان مهاجرت آریایی‌ها به این سرزمین، ساخته شده است، گواه این موضوع هم وجود بنایی تاریخی مثل کهن دژ یا همان قلعه بهستان مربوط به دوران سکونت مادها است. ۱۸۴ اثر تاریخی گردشگری در شهرستان ماهنشان وجود دارد که بخشی از این آثار تاریخی مربوط به دوران عصر «مفرغ» با قدمت پنج هزار سال است. ماهنشان برای سال‌ها محل حکومت مادها بوده است که آثار تاریخی متعددی از آن دوران هنوز هم باقی‌مانده است. محل اصلی زندگی مادها در روستای به نام مادآباد بوده است که ۱۵ کیلومتر با شهر ماهنشان فاصله دارد.
شهر ماهنشان با رودخانه معروف خود یعنی نام «قزل اوزن» شناخته می‌شود، رودخانه‌ای که محل قرارگیری بسیاری از آثار تاریخی منطقه است. مادها از طریق رد شدن از کناره‌‌های رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و درروستاهایی مثل مادآباد ساکن شدند. در دوره افشاریان ماهنشان محل سکونت یکی از ایل‌های افشار بود. در دوره صفویه این منطقه از موقعیت استراتژیکی خاصی برخوردار بوده و در برابر حملات عثمانی‌ها نقش تدافعی را ایفا می‌کرده است که جنگ‌های کوچکی بین این دو سلسله در این منطقه روی داد. حتی امروزه می توانید قبرهایی با زبان عربی در این منطقه به ویژه در منطقه شهیدلر را مشاهده کرد. ماهنشان دارای طبیعتی بکر است که شامل تعداد زیادی جاذبه گردشگری می‌شود که به دوره های قبل از هخامنشیان تا دوره‌های اخیری مثل قاجاریه مربوط می‌شوند. یکی از مهم‌ترین و البته خاص‌ترین این جاذبه‌های تاریخی ماهنشان، قلعه بهستان و دودکش‌های جن است که در نزدیکی رود قزل اوزن و روستایی به نام بهستان قرار دارد.
جاذبه‌های ماهنشان
قلعه بهستان (کهن دژ)
قلعه بهستان یا کهن‌دژ در نزدیکی روستای بهستان و در کنار رود قزل‌اوزن قرار دراد. این مکان تاریخی یکی از بیست قلعه تاریخی شهرستان ماهنشان به شمار می‌رود و از دوران مادها تا قرن پنجم هجری قمری افرادی در آن زندگی می‌کردند.
عکس از خبرگزاری مهر (عکاس: پیام احمدی کاشانی)
سازندگان قلعه بهستان اقدام به کندن کوه و تخلیه خاک‌ها و سنگ‌ها کرده و اتاق‌ها را ساخته‌اند و به ازای هر اتاق، دالان‌هایی ساخته شده که نقش راه‌های ارتباطی را ایفا می‌کند.
دودکش‌های جن
دودکش‌های جن در حقیقت ستونی بلند از جنس خاک رس فشرده است که در اثر فرسایش طولانی به این شکل درآمده است. در بالای این ستون تخته‌سنگی مسطح قرار دارد که ظاهری دودکش مانند به آن داده است. بومیان منطقه به آن‌ها لقب دودکش جن داده‌اند، زیرا درگذشته ساخت هر بنایی را که برای انسان دشوار بوده است به دیو و جن نسبت می‌دادند.
عکس از علی رضا تاج فر
دریاچه شورگلی (دریاچه پری)
دریاچه طبیعی شورگلی که در کنار روستای خندق‌لو و پری واقع شده است. به همین دلیل به آن دریاچه پری یا خندق‌لو هم می‌گویند. چشم‌انداز بسیار زیبایی میان یک دشت وسیع ایجاد کرده است که هر گردشگری را به خود جذب می‌کند.
عکس از میلاد صیادی
وسعت دریاچه حدود نیم کیلومتر مربع است و جهت آن شمالی ـ جنوبی دارد. طول دریاچه در حدود ۱.۲ کیلومتر و عرض آن ۵۰۰ متر است. این دریاچه تنها دریاچه طبیعی استان زنجان است. اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان زنجان به تازگی سایتی تفریحی در حاشیه این دریاچه را طراحی کرده است که به زودی کار ساخت آن آغاز خواهد شد.
منطقه قارقالان
یکی از مکان‌های جذاب برای گردش و تماشای زیبایی‌های ماهنشان بازدید از منطقه کوهستانی و ییلاقی قارقالان در روستای علم‌کندی است. به دلیل نزدیکی به روستا،به این ییلاق «علم‌کندی» هم می‌گویند. کوه‌های قارقالان در منطقه علم‌کندی، زیبایی خاصی دارد که هر سال گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. قارقالان منطقه‌ای است کوهستانی، ییلاقی و زیبا در شهرستان ماهنشان است.
عکس از لیلا زنجانی
دربند قاطرچی
عکس از خبرگزاری ایسنا
دربند قاطرچی در ۵ کیلومتری سمت غـرب ماهنشان به طـرف روستای «ینگجه سینار» قرار دارد و و یکی از مناطـق حفاظت شده حیاتوحش ماهنشان است. این منطقه به عنوان منطقه‌ای برای سکونت حیواناتی مثل قوچ و میش در نظر گرفته شده است.
منطقه حفاظت شده انگوران (محب دربندی)
منطقه حفاظت‌شده و پناهگاه حیاتوحش انگوران در رشته کوه‌های زاگرس و در جنوب‌غرب استان زنجان در مرز چهار استان آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی و کردستان واقع شده است. از نظر تقسیمات کشوری قسمت بیشتر آن از شمال، شرق، جنوب آن در دو بخش انگوران استان زنجان، بخش مرکزی و قسمتی از جنوب غرب منطقه در بخش افشار شهر تکاب در استان آذربایجان‌غربی قرار گرفته است.
عکس از پایگاه خبری دانا (عکاس:علی براتی)
قلعه گل بلاغی (قره گل)
بقایای قلعه قشلاق یا همان قلعه گل بلاغی مربوط به دوره اشکانیان است. این قلعه در شهرستان ماهنشان، در بخش دهستان قـزلگچیلو و ۷ کیلومتـری شمال‌شـرق روستای قـره‌گل دقیقا در کنار رودخانه قزل اوزن قرار دارد این اثر در تاریخ ۲۸ شهریور ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۱۹۷۴۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
چهار طاق کلیسا ماهنشان
چهار طاق کلیسا ماهنشان بنای ساده‌ای به ابعاد ده در ده متر است که بخش اصلی آن با سبک چهارطـاقی ساخته شده است. نقشه بنا از بیرون مربع و از داخل تقریبا چلیپایی (صلیبی شکل) است. احتمالا روی فضای چهار طاقی در گذشته گنبدی قرار داشته است که امروزه اثری از آن باقی‌نمانده است. بنا دارای سه ورودی در جهت شرقی، غربی و جنوبی است. مصالح استفاده شده در بنا خرده سنگ و ملات آن گچ و آهک است.
عکس از میکاییل عزتی
آلا داغ لار (تپه‌های رنگی)
عکس از خبرگزاری ایسنا (عکاس‌ها: مازیار محمدیون و توحید مهدی زاده)
«آلاداغ لار» یا همان کوه‌های رنگارنگ هستند که انگار رنگین‌کمان را روی زمین به نمایش گذاشته‌اند. در مسیر حرکت از سمت زنجان به طرف شهرستان ماهنشان در دو طرف جاده کوه‌های رنگین خودنمایی می‌کنند که این منطقه را در کل ایران بی همتا کرده‌اند. وجود رنگ‌هایی مثل قرمز، قهوه‌ای، سبز، نارنجی، زرد و سفید چشم هر بازدیدکننده را خیره می‌کند.
مقبره‌ی مولانا همتی انگورانی
مولانا همتی انگورانی از شاعران توانا و در عین حال ناشناخته اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری قمری است. از او حدود هفت‌هزار بیت شعر در سه زبان فارسی، عربی و ترکی باقی‌مانده است. اشعار او در دو دفتر شعر هستند که جلد نخست شامل ۲۵۰۰ بیت است که درباره‌ی حضرت علی (ع) و اهل بیت سروده شده است. همچنین دفتر دوم شامل ۴۵۰۰ بیت در قالب‌های غزل و قصیده سروده شده است.
عکس از دکتر محمدرضا کریمی
مولانا همتی انگورانی در روستای انگوران از شهرستان ماهنشان زنجان متولد شد. او در زمان شاه اسماعیل صفوی برای ترویج مذهب تشیع مسافرت‌هایی به سرزمین‌های تحت سلطه امپراتوری عثمانی داشت و در ترکیه به یاد حضور او، بیش از ۱۹ قدمگاه هنوز هم به نامش باقی مانده است. او در نهایت به روستای محل تولد خود یعنی انگوران در شهرستان ماهنشان برگشت و بعد از فوت در همین روستا دفن شد. آرامگاه این شاعر توانا امروزه به عنوان یک جاذبه گردشگری در این روستا به حساب می‌آید.
مردهای نمکی چهرآباد
کمتر کسی است که درباره مرد نمکی ایران چیزی نشنیده باشد. این مومیایی طبیعی در منطقه‌ای در معدن نمک چهرآباد زنجان یافت شده است که در شهرستان ماهنشان قرار دارد. البته تعداد این مومیایی‌ها کشف شده بیشتر از یک مورد است ولی معروف‌ترین آن‌ها به خاطر شرایط خاص فیزیکی و اطلاعات تاریخی در موزه ملی ایران نگهداری می‌شوند
عکس از وب سایت موزه ملی ایران
مهم‌ترین مرد نمکی یافت شده در این منطقه در زمستان سال ۱۳۷۲ توسط کارکنان معدن زمان خاک‌برداری پیدا شد. این جسد دارای ریش و موی بلند و حلقه‌ی گوشواره‌ای از جنس طلا در گوش چپ بود. این جسد در اواسط یکی از تونل‌های معدن، که حدود ۴۵ متر طول داشت، پیدا شد. بعد از پیدا شدن آن از تاریخ ۶ اسفند ۱۳۷۲، کاوش‌ها در این منطقه آغاز شد. بر اثر این کاوش‌ها، یک ساق پا درون چکمه‌ی چرمی، سه قبضه چاقو، شلوارک، شی نقره‌ای، قلاب سنگ، قطعات طناب چرمی، سنگ ساب، یک عدد گردو، قطعات سفال و چند تکه پارچه منقوش و قطعات خرد شده استخوان هم پیدا شد. باستان‌شناسان در مورد این مومیایی معتقد هستند که از طبقه اشراف و شاهزاده‌ها بوده، چون روی لباس او جواهرات و زیورآلاتی پیدا شده که مخصوص این طبقه بوده است. بعد از انتقال این جسد مومیایی به موزه ملی ایران در طول سال های مختلف تعداد ۵ جسد مومیایی دیگر پیدا شد. یک مورد از این اجساد مومیایی به قرار گرفتن در زیر آوار سقف تونل تقریبا به طور کامل متلاشی شده است. جسد مومیایی ششم هم به خاطر حساسیت در انتقال، نبود تجهیزات مناسب برای خروج از زیر آوار و وسایل مناسب نگهداری از آن، همچنان در بین تلی از نمک قرار دارد، اما ۳ جسد دیگر که نسبتا سالم هستند در موزه‌ای در طبقه دوم عمارت تاریخی ذوالفقاری در شهر زنجان نگهداری می‌شود.
