پدیده‌ها و اشکال زمین‌شناسی یکی از تماشایی‌ترین جاذبه‌های طبیعی هستند. پدیده‌های جذاب و شگفت‌انگیزی که بازدید از آن‌ها، هیجان‌انگیزترین سفرهای زندگی‌تان را رقم خواهد زد. دودکش های جن یکی از این جاذبه‌های دیدنی است که در شهر افسانه‌ای ماهنشان می‌توانید آن‌ها را ببینید. این دودکش‌ها، ماهنشان را به یکی از بهترین مقاصد ژئوتوریسم در ایران تبدیل کرده‌اند.
هرآنچه باید درباره دودکش جن ماهنشان بدانید:
- دودکش جن کجاست؟
- دودکش جن ماهنشان؛ پدیده‌ای شگفت‌انگیز
- مسیر دسترسی به دودکش جن
- جاهای دیدنی ماهنشان
- دودکش جن چیست؟
دودکش جن کجاست؟
منبع عکس: اینستاگرام (seiriran@)
شهرستان ماهنشان، یکی از شهرستان‌های استان زنجان و شهر ماهنشان مرکز این شهرستان است. این شهر در فاصله ۱۱۳ کیلومتری غرب زنجان قرار گرفته است. یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های شهر ماهنشان، دودکش جن است که در ۲۰ کیلومتری شهر ماهنشان و ۱۵۰ کیلومتری مرکز استان یعنی زنجان قرار دارند.
«دودکش جن» دقیقاً همان‌جایی است که ماهنشان را شهری افسانه‌ای می‌کند و خیلی‌ها با وجود آن‌که از زنجان گذر کرده‌اند، ولی تابه‌حال نه آن را دیده و نه درباره‌اش شنیده‌اند. معلوم هم نیست پایه نام‌گذاری آن چیست؛ شاید به اعتقادات کهن مردم این خطه برگردد؛ اما در اصل، «دودکش جن» نوعی سنگ قارچی‌شکل است که براثر فرسایش پدید آمده و به مناره‌ای بلند و نازک می‌ماند که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است و در اصطلاح زمین‌شناسی به آن «Hoodoo» می‌گویند.
دودکش جن ماهنشان ؛ پدیده‌ای شگفت‌انگیز
نرسیده به روستای ایگلی بلاغ، پدیده‌ای خاص و کمیاب وجود دارد که به خاطر ظاهر عجیب آن، در طول تاریخ با شایعاتی همراه بوده است؛ ستون‌هایی از جنس خاک رس که تخته سنگ‌های بزرگ و صافی روی آن‌ها قرار دارد. این ستون‌های بلند که در اثر فرسایشی طولانی مدت به وجود آمده‌اند، تخته سنگی مسطح در بالای خود دارند که ظاهری شبیه دودکش را به آن‌ها داده است. به چنین پدیده‌های طبیعی در علم زمین‌شناسی «هودو» می‌گویند. هودو در واقع سنگی شبیه قارچ است که در اثر فرسایش شکلی شبیه مناره بلند و نازک پیدا کرده و سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است؛ اما در فرهنگ عامیانه قدیمی چون شکل بسیار عجیبی دارند و ساخت آن‌ها برای بشر غیرممکن دانسته می‌شد، از قدیم به آن‌ها دودکش جن گفته می‌شد.
از جاهای دیگری که در ماهنشان می‌توانید این پدیده‌های دوست داشتنی را ببینید قلعه بهستان است که به آن تخت دیو و کهن دژ هم می‌گویند. این قلعه‌ی افسانه‌ای با معماری دستکند و بی‌نظیر در دل کوه، در مسیر رودخانه‌ی قزل اوزن جای گرفته است و از آثار ملی کشور به شمار می‌رود. قدمت این مکان را به زمان مادها نسبت می‌دهند و تا دوره‌های اسلامی، همچنان پابرجا بوده و استفاده می‌شده است. شکل ظاهری بیرون قلعه بسیار تماشایی است و به گونه‌ی است که شبیه دیواره‌ای از دودکشهای به هم چسبیده و تعدادی دودکشهای جدا است و شما را به یاد قلعه‌های اسرارآمیز فیلم‌های و قصه‌ها خواهد انداخت.
البته بهتر است بدانید که در شهر ماهنشان، دودکش جن‌های زیادی وجود دارد؛ کافی است در مسیرتان دقت و توجه کنید تا بتوانید آن‌ها را ببینید.
مسیر دسترسی به دودکش جن
اگر قصد دیدن دودکشهای جن را دارید، پس کوله بار سفر را ببندید و راهی استان خوش آب‌وهوای زنجان و شهر تاریخی ماهنشان شوید.
برای رسیدن به دودکش جن وارد آزادراه زنجان-تبریز شوید. ۳۵ کیلومتر که از زنجان دور شدید، خروجی ماهنشان را در منطقه‌ای به نام «نیک‌پی» خواهید دید و باید این مسیر را در پیش بگیرید. این جاده در ضلع جنوبی آزادراه است و ۶۰ کیلومتر که در آن برانید، قبل از ماهنشان به بهستان می‌رسید. پس از رسیدن به سه راهی «ایلی‌بلاغ»، مسیر را به‌سمت ماهنشان ادامه دهید و روستای «میرآخور» را هم رد کنید.
وقتی از روی پل قزل اوزن عبور کردید، بلافاصله جاده فرعی سمت چپ‌تان را انتخاب کنید که از روستاهای «سریک» و «تک‌آغاج» گذر می‌کند و در نهایت روستای بهستان رد شوید. بعد از طی این مسیر به قلعه بهستان می‌رسید که با پشت سر گذاشتن این قلعه، شاهد منطقه‌ای زیبا پر از دودکشهای جن خواهید بود.
جاهای دیدنی ماهنشان
پیش از آن که به سراغ سایر جاذبه‌های ماهنشان برویم، بهتر است کمی در مورد این شهر بیشتر بدانید تا با اطلاعات کامل‌تر به این منطقه سفر کنید.
ماهنشان از قدیم محل استقرار قوم ماد بود که مرکز آن‌ها در منطقه، جایی بوده که اکنون روستای مادآباد (در ۱۵ کیلومتری ماهنشان) قرار دارد. مادها با گذر از کناره‌های رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی مثل مادآباد ساکن شدند. حضور مادها در این منطقه به آن قدمتی چهار هزار ساله داده است. شهر ماهنشان محل تولید انواع صنایع‌دستی محلی و انواع محصولات باغی و گیاهان دارویی به حساب می‌آید و قطب پرورش ماهی قزل‌آلا در استان زنجان است. کوههای توابع ماهنشان، سرشار از آهن است و چنین خاصیتی می‌تواند برای مغناطیس‌درمانی مورد استفاده قرار بگیرد؛ همچنین روستای‌های اطراف آن هم پر از چشمه‌های آب‌معدنی است.
از دیدنی‌های ماهنشان غیر از دودکشهای جن، تپه‌های رنگی و رویایی ماهنشان یا همان «آلاداغ لار» هستند که در جاده‌ی قدیم میانه به زنجان (در مسیر شهرستان ماهنشان) قرار دارند. دریاچه پری یا شورگلی، قلعه گل بلاغی و منطقه قارقالان نیز از جمله جاذبه‌های تماشایی ماهنشان هستند.
حالا که با دودکش جن ماهنشان آشنا شدید، در ادامه همراه باشید تا درباره دودکشهای جن و نحوه‌ی شکل‌گیری آن‌ها بیشتر بدانید. همچنین تعدادی از دودکشهای جن را در مناطق مختلف معرفی می‌کنیم.
با طبیعت مهربان باشیم
دودکشهای جن به‌شدت در معرض فرسایش قرار دارند. در زمان بازدید به‌شدت مراقب آن‌ها باشید تا آسیبی نبینند و اثر و ردپایی از خود بر چهره‌ی زیبای آن‌های باقی نگذاریم.
دودکش جن چیست؟
شاید این هودوها (دودکشهای جن) شباهت زیادی به مناره‌ها داشته باشند و گاهی با آن‌ها اشتباه گرفته می‌شود؛ اما باید در نظر داشت که مناره‌های رسوبی، دارای ضخامتی تقریبا یکسان بوده که از پایین به‌سمت بالا از آن کاسته می‌شود؛ در حالی که هودوها ضخامت متفاوتی در طول داشته و اصطلاحاً ظاهری شبیه مجسمه‌های طولانی اقوام سرخ‌پوست دارند. دودکشهای جن، کوه یا مناره‌های سنگی نازک و بلندی هستند که از زیر یک حوضچه خشک یا زمین سنگلاخی بیرون آمده‌اند. این دودکشهای زمین‌شناختی ممکن است از ۱٫۵ تا ۴۵ متر بلندی داشته باشند؛ جنس خود این سنگ‌ها معمولا سنگ‌های نرم (خاک سفت شده) است و تخته سنگی صاف در بالای آن‌ها قرار دارد.
این پدیده‌ها بیشتر در آمریکا دیده می‌شوند. در غرب رودخانه‌ی می‌سی‌سی‌پی و شرق کوههای راکی آمریکا و کانادا، این پدیده‌ها وجود دارد. در «کپه داغ‌ها»ی ترکیه هم مواردی از هودوها وجود دارند که حتی امروزه هم مردم داخل آن‌ها زندگی می‌‌کنند. در بخش فرانسوی کوههای آلپ، صربستان و تایوان هم هودو مشاهده می‌شود. صربستان حتی این پدیده‌ها را از سال ۱۹۵۹ میلادی تحت حفاظت قرار داده و برای ثبت در فهرست عجایب هفت‌‌گانه جدید جهان، آن‌ها را نامزد کرده است.
تعداد قابل توجهی از آن در ایران و محور میناب-جاسک وجود دارد؛ دودکش پری در روستای «وردیج» (نزدیک منطقه وردآورد) در استان تهران نمونه‌ای از آن است. اما شناخته‌شده‌ترین و عجیب‌ترین آن‌ها در ایران، همان طور که معرفی شد در شهرستان ماهنشان زنجان است که مردم محلی آن را «دودکش جن» می‌نامند.
