چرا بعضى از مردم، محروم و نيازمندند؟
چرا بعضى از مردم محروم و نيازمند هستند آيا بهتر نبود خداوند خودش به آنها هر چه لازم بود مى داد؟«إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ كانَ بِعِبادِهِ خَبِيراً بَصِيراً»- خداوند روزيش را بر هر كس بخواهد گشاده مىدارد و بر هر كس بخواهد تنگ، چرا كه او نسبت به بندگان آگاه و بينا است.
چرا بعضى از مردم، محروم و نيازمندند؟
سؤالی در ذهن بعضی از مردم است که چرا بعضى از مردم محروم و نيازمند هستند كه لازم باشد ما به آنها انفاق كنيم آيا بهتر نبود خداوند خودش به آنها هر چه لازم بود مىداد تا نيازى نداشته باشند كه ما به آنها انفاق كنيم.
آيه سی ام سوره إسراء شاید پاسخ همين سؤال باشد: «إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ كانَ بِعِبادِهِ خَبِيراً بَصِيراً»- خداوند روزيش را بر هر كس بخواهد گشاده مىدارد و بر هر كس بخواهد تنگ، چرا كه او نسبت به بندگان آگاه و بينا است.
پاسخ اول: اين يك آزمون براى مؤمنان است و گرنه براى خداوند همه چيز ممكن است، او مى خواهد به اين وسيله مؤمنان را تربيت كند و روح سخاوت، فداكارى و از خود گذشتگى را در آنها پرورش دهد.
آنچه مؤمنان انفاق مىكنند، در واقع امانت هاى الهى است كه چند روزى نزد آنها براى امتحان، تعليم و تربيت قرار داده شده و خدا دستور داده، بخشى از اين امانت را به بندگان فقيرش بسپارند يا در راه جهاد مصرف كنند.
مى فرمايد: «آرى! شما همان جمعيتى هستيد كه براى انفاق در راه خدا فراخوانده مى شويد، بعضى از شما بخل مى ورزند و هركس بخل كند، نسبت به خودش بخل كرده است.[1]
پاسخ دوم: بسيارى از مردم اگر بطور کامل بى نياز شوند راه طغيان و سركشى پيش مى گيرند و صلاح آنها اين است كه در حد معينى از روزى باشند، حدى كه نه موجب فقر گردد نه طغيان.
نبى اكرم صلى اللَّه عليه و آله از جبرئيل نقل می کند كه خداوند فرمود: «به بعضى از بندگان مؤمنم تمام آنچه را كه درخواست كند عطا نمي كنم تا عجب و خودپسندى در دل او راه پیدا نکند كه ايمانش فاسد گردد زيرا بعضى از بندگان با ايمان من هستند كه صلاحيت ندارد ايمان ايشان مگر آنكه توأم با فقر باشد كه اگر آنها را ثروتمند نمايم ايمانشان فاسد مي گردد (و مرتكب گناه مي شوند) و بعضى از بندگان باايمان من هستند كه صلاحيت ندارد ايمانشان مگر به داشتن ثروت كه اگر فقير باشند ايمانشان فاسد گردد».[2]
تأييد بر اين مطلب آيه 27 سوره شورى است كه مي فرمايد: «وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَ لكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ ما يَشاءُ إِنَّهُ بِعِبادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ»- اگر خدا روزى را بر بندگان خود طبق خواسته ايشان وسيع گرداند البته سركشى و طغيان و ظلم خواهند كرد و لكن خدا روزى مردم را به قدرى كه خود بخواهد و صلاح بندگان باشد عطا خواهد فرمود زيرا خداوند حالات بندگان خود را كاملا مي داند و از درون قلبشان اطلاع دارد و به صلاح و فساد آنان آگاهست.
پاسخ سوم: وسعت و تنگى رزق در افراد انسان (به جز موارد استثنايى يعنى از كار افتادگان و معلولين) بستگى به ميزان تلاش و كوشش آنها دارد و اينكه مىفرمايد خدا روزى را براى هر كس بخواهد تنگ يا گشاده مىدارد، اين خواستن هماهنگ با حكمت اوست و حكمتش ايجاب مى كند كه هر كس تلاشش بيشتر باشد سهمش فزونتر و هر كس كمتر باشد محرومتر گردد.
این روشن است که اراده خدا در زمينه وسعت و تنگى روزى، مشروط به شرائطى است كه بر زندگى انسانها حكم فرماست و تلاش ها، كوشش ها، اخلاص ها و فداكاري ها و به عكس سستى، تنبلى و بخل نقش تعيين كنندهاى در آن دارد، به همين دليل قرآن بهره انسان را از زندگى به ميزان سعى و تلاشش مى داند «وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى»[4]- انسان بهرهاى جز سعى و كوشش خود ندارد.
در حديثى ازامام صادق علیه السلام نیز مى خوانيم: «لَا تَكْسَلُوا فِي طَلَبِ مَعَايِشِكُمْ فَإِنَّ آبَاءَنَا كَانُوا يَرْكُضُونَ فِيهَا وَ يَطْلُبُونَهَا»[5]- در طلب روزى و نيازهاى زندگى تنبلى نكنيد چرا كه پدران و نياكان ما به دنبال آن مى دويدند و آن را طلب مى كردند.
#قرآن #فقر #محرومیت #انفاق
مهدی سیدمرادی
پی نوشت ها:
[1] محمد، 38.
[2] علل الشرائع، شیخ صدوق، كتاب فروشى داورى، قم، 1385 ش، ج 1، ص 12.
[3] تفسير نمونه، مكارم شيرازى، ناصر، دارالكتب الإسلامية، تهران، 1374 ش، ج 12، ص 92.
[4] نجم، 39.
[5] شیخ صدوق، به تصحیح على اكبر غفارى، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم، 1413ق، ج 3، ص 157
