یکی از علائم شپش در کودکان، خارش است. شپش در قسمت‌هایی از بدن از قبیل سر، ناحیه تناسلی و ... دیده می‌شود.
یکی از علائم شپش در کودکان، خارش میباشد. شپش در قسمت‌هایی از بدن از قبیل سر، ناحیه تناسلی و ... دیده می‌شود. شپش یکی از مشکلات بسیار شایع در تمام کشورهای دنیاست. چه کشورهای صنعتی و پیشرفته و چه کشورهای در حال توسعه همیشه در حال دست و پنجه نرم کردن با شپش سر هستند. در اینجا با راه‌های درمان شپش آشنا می‌شوید.
شامپو دارویی و کرم شستشو، خارج کردن شپش با دست و استفاده از یک شانه با دندانه های مناسب، برخی از راه های خلاص شدن از شپش ها هستند.
انواع شپش
سه نوع شپش بصورت انگل، باعث آلودگی انسان می‌شوند. که عبارتند از:
شپش بدن
شپش سر
شپش ناحیه تناسلی
ویژگی شپش
شپش سر و شپش بدن از نظر ظاهر فیزیکی مشابه هم هستند، طولی حدود 3-2 میلی‌متر دارند اما شپش ناحیه تناسلی کوچکتر بوده و حدود 2-1 میلی‌متر طول آن بوده و پهنای آن کمی بیشتر است نمای شپش شبیه خرچنگ است.
شپش ماده حدود 1 ماه طول عمر دارد، روزانه بین 10-3 عدد تخم روی میزبان خود که انسان است بر جا می‌گذارد، اما شپش بدن تخم خود را روی درز لباس‌ها می‌گذارد، تخم شپش که اصطلاحاً رشک نامیده می‌شود به مو و یا نخ‌های لباس می‌چسبد اما به صورت مستقیم به بدن نمی‌چسبد.
تخم شپش پس از خارج شدن از بدن شپش 1 تا 2 هفته طول کشیده تا رسیده شود و پس از خارج شدن دارو آن پیوسته به صورت کیسه خالی به مو می‌چسبد.
لارو تازه با به دست آوردن غذا رشد می‌کند غذای این انگل از خون انسان میباشد که از روی سر پوست آن را تغذیه می‌کند و همزمان بزاق خود را به بیمار وارد می‌کند و مواد دفعی خود را روی پوست بیمار بر جای می‌گذارد.
در این زمان علائم بیماری ظاهر می‌شود که شایع‌ترین و برجسته‌ترین علامت آن خارش است.
شپش بدن در کودکان مگر در شرایط فقر بهداشتی بخصوص در مناطق سردسیر که دیرتر لباس‌ها را عوض می‌کنند، نادر است.
انگل از طریق لباس‌ها و ملحفه‌های آلوده منتقل می‌شود، ابتدا روی بدن بخصوص در محل شانه‌ها، تنه و یا باسن کودک، یک ضایعه با مرکز قرمز ظاهر می‌شود که شدیداً خارش‌دار است سپس خراش، کهیر و ضایعات پوستی دیگری اضافه می‌گردد، احتمال عفونت نیز وجود دارد.
آلودگی شدید که به صورت ضایعات ضخیم و تیره‌رنگ و پوسته پوسته میباشد، نیز گاهی دیده می‌شود.
شپش بدن همانطور که گفته شد روی درز لباس‌ها بوده و فقط هنگام تغذیه از خون بدن به صورت موقت روی پوست بدن دیده می‌شود.
تخم شپش که محکم به نخ لباس می‌چسبد ممکن است تا یکماه هم زنده بماند و در صورت پوشیده شدن لباس‌های آلوده توسط کودک، گرمای بدن کودک موجب رشد مجدد تخم‌ها و بالغ شدن آنها می‌شود.
درمان شپش بدن
اصول درمان شپش بدن رعایت مسائل بهداشتی و شستشوی تماس لباس‌ها و ملحفه‌های استفاده شده با آب داغ است، دمای 65 درجه به مدت 30 دقیقه می‌تواند تمام تخم‌ها و شپش‌ها را بکشید، همینطور اتوکردن درزهای لباس‌ها نیز علاوه بر شستن دقیق آنها توصیه می‌شود.
و به کودکانی که قادر به تعویض لباس خود نیستند مثل آنهایی که در شرایط خاص زندگی می‌کنند؛ می‌توان لباس آنها را موقتاً پشت و رو کرده و از محلول‌هایی که به این منظور موجود است روی آن زد در اینصورت اثر این دارد تا یکماه باقی خواهد ماند.
درمان شپش مو
مصرف لوسیون یا کرم‌های مناسب که قادر به کشتن تخم‌ها و شپش‌های چسبیده به موی بدن است یکی دیگر از اصول درمان است البته لازم است این داروها چندین ساعت (حداقل 12-10 ساعت) روی بدن باقی بماند.
شپش سر، نیز آلودگی پوست سر است که همراه خارش شدید است بهترین راه انتقال تماس سر با سر است تخم‌های شفاف شپش سر 0/5 میلی‌متر است نزدیک انتهای ساقه مو می‌ماند و به یک طرف آن محکم می‌چسبد به طوری که به آسانی جدا و یا جابجا نمی‌شوند.
معمولا در اثر این آلودگی ریزش مو ایجاد می‌شود مگر در مواردی که التهاب یا عفونت پوستی رخ می‌دهد که ریزش مو هم ممکن است.
خود شپش همیشه دیده نمی‌شود ولی تخم آن روی موی سر، بخصوص در نواحی پشت سر و بالای گوش دیده می‌شود التهاب پوستی ناحیه گردن هم گاهی بعلت خارش مکرر دیده می‌شود. شانه زدن و برس زدن مکرر موهای سر باعث کاهش تعداد شپش‌ها تخم‌های آنها شد، و در نتیجه باعث کاهش آلودگی می‌شود.
برای درمان شپش سر، معمولا از شامپوهایی که به این منظور تهیه شده استفاده می‌گردد که برای این منظور لازم است به مدت 10 دقیقه شامپو روی موهای سر باقی مانده و سپس 10-7 روز بعد مجدد تکرار گردد.
برای استفاده از این شامپوها موها باید کاملا تمیز باشد.
با توجه به احتمال بروز برخی عوارض در بین انواع داروهای موجود انتخاب نوع دارو، براساس شرایط بیمار، سن، بیماری‌های خاص زمینه‌ای و... توسط پزشک صورت می‌گیرد.
توصیه می‌شود تمام افراد ساکن در منزل، همزمان تحت درمان قرار می‌گیرند. پس از مصرف شامپوی سر لازم است موها به طور منظم با یک شانه دندانه ریز شانه شوند تا رشک‌ها خارج شود.
لباس‌ها و ملحفه‌ها بایستی با آب بسیار داغ تمیز شود و برس‌ها و شانه‌های آلوده دور ریخته شود و یا با استفاده از محلول‌های کشنده شپش مخصوص و سپس آب جوش به خوبی شسته و تمیز شوند در مورد مصرف هر دارو نکات و مواردی که لازم است به آنها دقت شود مثلا گاهی توصیه می‌شود پس از استفاده از برخی داروها تا 48 ساعت موها شسته نشوند.
درمان شپش ناحیه تناسلی
شپش ناحیه تناسلی که نسبت به دو نوع دیگر در بچه‌ها ناشایع است گاهی آلودگی با این نوع شپش دیده می‌شود که به صورت ضایعات خاکستری رنگ در ناحیه تناسلی، قفسه سینه و شکم میباشد.
تخم این نوع شپش بیضوی و شفاف بوده که محکم به ساقه موی چسبیده و معمولا قابل دیدن نیست.
- شپش بالغ معمولا کمتر دیده می‌شود چون کوچکتر از انواع شپش سر و شپش بدن بوده و میزان فعالیت آن هم کمتر است.
درمان این نوع شپش هم مصرف داروهای خاص بوده که به تکرار نیز نیاز دارد و لباس‌ها و حوله‌ها و ملحفه‌ها نیز بایستی کاملا مورد شستشو قرار بگیرند.
آیا شپش مسری است؟
شپش‌ها کاملا مسری هستند و به سرعت از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شوند (مخصوصا در محیط‌هایی مانند مدارس، مهد کودک‌ها، محیطهای ورزشی و کمپ‌ها).
هرچند شپش‌ها نمی‌توانند پرواز کنند یا بپرند، اما این موجودات مزاحم چنگال‌هایی دارند و به وسیله چنگال‌هایشان می‌خزند و محکم به موها می‌چسبند. شپش معمولا از طریق تماس سر به سر منتقل می‌شود اما استفاده از لباس ، روتختی، شانه، برس و کلاه مشترک می‌تواند شپش را منتقل کند. کودکان بیشتر در معرض ابتلا به شپش قرار دارند زیرا بیشتر با دیگر کودکان در تماس هستند و از وسایل شخصی یکدیگر استفاده می‌کنند.
ممکن است از اینکه بفهمید کرک و پرزها شپش سر را گرفته و آن را به اعضای خانواده تان منتقل می‌کنند تعجب کنید. اما عده‌ای معتقدند که حیوانات خانگی به شپش مبتلا نمی‌شوند و شپش را به سمت افراد خانواده فرستاده یا در اطراف پخش می‌کنند.
علائم
یکی از رایج‌ترین علائم شپش سر، خارش محل شپش است. اما ممکن است ۴ تا ۶ هفته طول بکشد تا شپش به پوست سر رسیده و پوست به بزاق دهان شپش حساس شود و شروع به خارش کند. معمولا خارش در پشت گوش یا پشت گردن اتفاق می‌افتد. همچنین، خارشی که در اثر شپش ایجاد شده باشد هفته‌ها بعد از خارج کردن شپش از سر نیز ادامه خواهد داشت.
چگونه سر را برای یافتن شپش سر بررسی کنیم؟
بررسی مرتب سر روشی مناسب برای کشف شپش سر قبل از تکثیر شپش در سر کودک میباشد.
- کودک را در یک اتاق روشن بنشانید.
- موها را تقسیم کنید.
- هر بار بخشی از موهای سر کودک را برای یافتن شپش بررسی کنید.
- یافتن شپش‌های زنده سخت است زیرا شپش‌ها از نور فرا کرده و سریع حرکت می‌کنند.
- تخم‌های شپش شبیه نقاط سفید یا زرد مایل به قهوه‌ای هستند و محکم به موی نزدیک پوست سر چسبیده‌اند. یافتن شپش‌ها در خط موی پشت گردن و در پشت گوش راحت‌تر است. ممکن است تخم شپش با شوره سر، ذرات آلودگی یا قطرات اسپری مو اشتباه گرفته شوند. تنها راه تشخیص تخم شپش این است که تخم شپش محکم به مو چسبیده است در حالی که شوره سر یا دیگر ذرات اینطور نیستند.
- از یک شانه با دندانه‌های خوب استفاده کنید تا بتوانید پوست سر را تکه تکه بررسی کنید.
درمان
پزشک یک شامپو دارویی و کرم شستشو یا لوسیون برای کشتن شپش‌ها توصیه می‌کند. پزشک با توجه به داروهایی که قبلا کودک استفاده کرده است ممکن است استفاده از داروهای بدون نسخه (OTC) یا داروهای تجویزی را به کودک توصیه کند. درمان دارویی شپش معمولا شپش را می‌کشد، اما ممکن است چند روز طول بکشد تا خارش را متوقف کند. برای شپش‌های بسیار مقاوم، ممکن است یک داروی خوراکی نیز تجویز شود.
اطمینان حاصل کنید که دارو برای سن کودک شما مناسب است. با اینکه شامپوهای بدون نسخه برای کودکان تا ۲ ماه بی خطر هستند، اما سایر داروها فقط برای کودکان ۲ سال و بالاتر مناسب هستند. مهم این است که دستورالعمل‌ها را دقیق انجام دهید زیرا این محصولات کشنده‌ی حشرات هستند.اعمال بیش از حد دارو و یا استفاده مکرر از دارو مضر است. دستورالعمل‌ها را در برچسب محصول دنبال کنید.
اگر دارو به درستی استفاده نشود یا اگر شپش به درمان مقاوم باشد ممکن است درمان ناموفق باشد. بعد از درمان، پزشک توصیه می‌کند که با استفاده از شانه‌ای که دندانه‌های خوبی دارد تخم‌ها را از بین ببرید و همچنین ممکن است توصیه کند این کار را ۷ تا ۱۰ روز تکرار کنید تا تخم‌هایی که تازه گذاشته شده‌اند نیز از بین بروند.
خارج کردن شپش با دست
اگر کودکتان دو ماهه یا کوچکتر است، نباید از داروهای شپش برای او استفاده کنید. برای این کودکان باید شپش و تخم شپش را به وسیله دست خارج کنید. برای خارج کردن شپش و تخم شپش، از یک شانه با دندانه‌های مناسب بر روی موی مرطوب و نرم شده‌ی کودک استفاده کنید و این کار را هر سه تا چهار روز یکبار به مدت ۳ هفته پس از دیدن آخرین شپش ادامه دهید. بهتر است قبل از انجام این کار موی کودک را مرطوب کنید زیرا باعث بی تحرکی موقت شپش‌ها شده و نرم کننده باعث می‌شود حرکت شانه بین موها راحت‌تر شود.
نیازی به خرید شانه برقی که گفته می‌شود شپش‌ها را می‌کشد و خارج کردن تخم شپش را راحت می‌سازد، نیست. هیچ تحقیقی انجام نشده که درستی این ادعا را تائید کند. همچنین نیاز به خرید محلول سرکه‌ی مخصوص برای استفاده بر روی پوست سر قبل از جداسازی شپش‌ها نیست. فقط استفاده از آب کافی است.
در مورد کودکان بزرگتر استفاده از شانه‌ی مرطوب نیز به عنوان جایگزینی برای درمان با ماده‌ی ضد شپش است. اگرچه گاهی از وازلین، مایونز یا روغن زیتون برای از بین بردن شپش سر استفاده می‌شود اما ممکن است این مواد مفید نباشند. اگر دارو تاثیر نداشت و خواستید از این مواد استفاده کنید، ابتدا با پزشک مشورت کنید. حتما حداقل سه هفته پشت سر هم با دقت شپش‌ها را از سر خارج کنید و با دقت سر کودک را بررسی کنید که ببینید آیا شپش به موهای او برگشته است یا خیر.
جلوگیری از هجوم مجدد شپش
در اینجا روش‌های ساده‌ای برای خلاص شدن از شر شپش و تخم‌هایش و جلوگیری از هجوم مجدد آن آمده است:
- تمام روتختی‌ها و لباس‌هایی که اخیرا توسط فرد مبتلا به شپش پوشیده شده را در آب داغ (۱۳۰ درجه فارنهایت یا ۵۴٫۴ درجه سانتگراد بشویید وسپس لباس‌ها را به مدت ۲۰ دقیقه در دور گرم خشک کن بریزید.)
- هر چیزی که نمی‌توانید بشوئید را به خشکشویی ببرید.
- فرش‌ها و مبلمانی که روکش دارند (در خانه یا محل کار) را با جاروبرقی تمیز کنید و سپس کیسه جاروبرقی را دور بیندازید.
- وسایلی مانند شانه‌ها، سنجاقهای سر، کراوات‌ها یا روبان‌ها، هدبندها، و برس‌ها را به مدت یک ساعت در الکل یا شامپوی دارویی قرار دهید. همچنین می‌توانید این وسایل را با آب داغ بشوئید یا انکه آنها را دور بیندازید.
از آنجا که شپش‌ها به راحتی در خانه از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند، افرادی که با هم روی یک تخت خواب می‌خوابند و اعضای آلوده‌ی خانواده باید تحت درمان قرار بگیرند تا از برگشت شپش جلوگیری شود.
توجه
