سلامت نیوز:شيوع ويروس کرونا با همه تبعات منفي‌اي که براي کشور از جمله مازندران داشت، به خاطر کاهش حمل و نقل دريايي و تعطيل بودن سواحل، خزر را به ساحل آرام رسانده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ملی ،با شيوع ويروس کرونا، بسياري از مسائل انساني تحت‌تاثير قرار گرفت؛ رفت‌و‌آمدها کاهش يافت تا به نوعي از شيوع بيشتر ويروس کرونا، پيشگيري شود. کاهش رفت‌و‌آمدها و همچنين تعطيل شدن مراکز گردشگري، اگرچه بار سنگين مالي بر اين صنعت تحميل کرد، اما باعث شد محيط‌زيست به بازآفريني دست بزند. يکي از مناطقي که همواره مورد توجه فعالان محيط‌زيست قرار دارد، درياي خزر و سواحل آن است.
هر ساله آلودگي‌هاي پسماند و پساب ناشي از حضور گردشگران از دغدغه‌هاي فعالان محيط‌زيست است، اما امسال با شيوع کرونا، مراکز گردشگري که در ساحل بودند تعطيل شدند، گردشگران کمتر به سفر آمدند‌و حمل و نقل دريايي ناشي از تجارت هم کاهش يافت، فصل صيد زودتر تمام شد و آبزيان فرصت بيشتري براي تخم‌ريزي پيدا کردند و شايد بتوان گفت خزر رنگ آرامش به خود ديد.
افزايش کيفيت آب درياي خزر
مديرکل محيط زيست مازندران گفت: نياز است در پساکرونا، تبعات کرونا از جهت‌هاي مختلف مورد بحث و بررسي علمي قرار گيرد. حسينعلي ابراهيمي با بيان اينکه جز حوزه پسماند، کرونا در ديگر بخش‌هاي زيست‌محيطي تاثير مثبت داشته است، افزود: گازها گلخانه‌اي کاهش يافته و با کاهش رفت و آمدها آلودگي هم کاهش داشته است.
وي در ادامه توضيح داد: پساب‌ها، از ديگر تبعات حضور گردشگران است که توجه خاصي به اين بخش نشده و در اين زمينه دو تا چهار برابر ميانگين کشوري عقب هستيم، در حالي که اين معضل تا سر سفره مصرف‌کنندگان محصولات دريايي کشيده مي‌شود. يکي از تبعات کرونا اين بود که امسال به خاطر تعطيلي بخش گردشگري آن هم در اوج گردشگرپذيري مازندران طي ماههاي اسفند و فروردين ، ميزان ريزش پساب به دريا بشدت کاهش يابد و اين يعني محيط زيست خزر تميزتر از سال هاي گذشته بود.
اين مسئول با بيان اينکه کرونا باعث شد که صيد ماهيان استخواني از درياي خزر هم امسال زودتر از ديگر سال‌ها به پايان برسد، گفت : خوشختانه امسال ماهيان براي زادآوري فرصت بيشتري به دست آوردند چون علاوه بر تعطيلي زودهنگام صيد و صيادي دريايي، صيد غيرمجاز ماهيان به‌ويژه هنگام مهاجرت به رودخانه‌ها براي تخم‌ريزي توسط افراد هم کاهش يافت. وي توضيح داد: در ايام کرونا بسياري از مشاغل و دستگاه‌ها مانند پليس و دستگاه‌هاي خدمات‌رسان تعطيل‌بردار نيستند و دستگاه محيط زيست هم در اين ايام فعال بود و شايد کمتر مورد توجه قرار گرفت در حالي که در اين ايام گشت‌ها و مراقبت‌هاي ما بيشتر بود تا غافلگير نشويم و عده اي از غافلگيري ما سوءاستفاده نکنند.
مديرکل محيط‌زيست مازندران افزود: مثلا يکي از نگراني‌ها ما اين بود که در شرايط کرونا عده‌اي شغل خود را از دست دادند و ممکن است به سمت جبران خسارت‌شان از محل محيط‌زيست بر بيايند، مانند قاچاق چوب و شکار غيرمجاز و با همين نگاه هم تلاش‌مان را در راستاي کاهش اثرات مخرب بر محيط‌زيست افزايش داديم.
اين مسئول اظهار داشت: بر اساس سنجشي که داشتيم کيفيت آب خزر در سواحل بسيار بهتر شده و اين به دليل کمتر شدن فاضلاب استان، کمتر شدن فعاليت صيادان و فعالان حوزه دريا است. ابراهيمي نتيجه‌گيري کرد اگرچه مراکز گردشگري حوزه جنوبي درياي خزر به دليل شيوع کرونا تعطيل شدند، اما اين ويروس تاثير مثبت در تمامي حوزه‌هاي زيست‌محيطي و به‌ويژه دريا داشته است.
اتفاقات خوب در ساحل
بر اساس آمار رسمي وزارت بهداشت، کرونا ضمن اينکه تاکنون باعث مرگ بيش از 6 هزار و 700 نفر از هموطنان شده و حدود 111 هزار نفر در کشور به طور قطعي به اين ويروس مبتلا شده‌اند، ضرر هنگفتي به‌ويژه به صنعت گردشگري وارد کرد و صنايع هوايي هم متوجه ضررهاي بسياري شده‌اند، اما محيط زيست گويا زنده شده است، زمين در اقدامي هوشمند، خود را بازآرايي کرده و حتي در باغ‌وحش‌ها هم شاهد زاد‌و‌ولد حيوانات هستيم. حجم ترانزيت دريايي تا 40 درصد کاهش يافته و اين به معناي کاهش آلودگي درياي خزر است.
رئيس اداره محيط‌زيست دريايي اداره کل محيط‌زيست مازندران گفت: اگرچه کرونا تاثير منفي بر بخش‌هاي اقتصادي و معيشت جوامع داشته، اما براي محيط زيست اثرات مثبتي در پي داشته است. کامران نصيراحمدي افزود: در اين فعاليت‌هاي اقتصادي که تاثيرات اکولوژي آن بدون آينده‌نگري و جبران باشد، زمين دست به کار مي‌شود تا آن را جبران کند.
وي با اشاره به کاهش 20 تا 40 درصدي حجم تجارت جهاني که به معناي کاهش توليد است، گفت: کاهش توليد به معناي کاهش آلاينده‌هاي وابسته به توليد است که شايد بخش مديريت نشده آن به شکل مستقيم وارد طبيعت مي‌شد و با حذف و يا کاهش توليد، اين بخش مديريت نشده هم ديگر وجود ندارد که وارد طبيعت شود.
اين مسئول تصريح کرد: اکنون با کاهش تجارت، کاهش بسيار شديد تردد دريايي را شاهد هستيم که سلامت فيزيکي دريا و سواحل را به همراه دارد. نصيراحمدي با اشاره به اينکه هر ساله در ايام نوروز، درياي خزر پذيراي گردشگران بسياري بود و پسماند بسياري در ساحل باقي مي‌ماند، ادامه داد: اکنون به دليل شيوع کرونا و تعطيلي سواحل، با ساحل تميز مواجه هستيم و آلاينده‌ها کاهش يافته‌اند.وي خاطرنشان کرد:
بعد از اجرايي شدن پروتکل‌هاي ستاد ملي کرونا، با کاهش آلاينده‌هايي حتي در پايتخت مواجه هستيم و شايد تهران در پساکرونا هيچوقت نتواند هواي سالم دوران کرونا را دوباره تجربه کند. رئيس اداره محيط‌زيست دريايي اداره کل محيط زيست مازندران اظهار کرد: هر اندازه رفت‌و‌آمدهاي غيروضروري و آلاينده‌ها کاهش يافته و اين از اثرات مثبت کرونا است، اما از آنجا که ويروس مشترک بين حيوان و انسان است و از طريق حيوان به انسان منتقل شده از اين جهت بايد اثرات منفي کرونا را در دريا مورد بررسي قرار داد.
اين مسئول افزود: بايد توجه کنيم اگر حمل‌و‌نقل دريايي دوباره از سر گرفته و اين ويروس به دريا منتقل شود ، ظرفيت مقابله با کرونا در دريا به چه شکل خواهد بود و در اين زمينه بايد سناريوي لازم نوشته شود. وي با تاکيد بر اثبات سلامت محصولات دريايي ، گفت : البته شايد در بعضي از حوزه محصولات دريايي که در برخي کشورها خام‌خواري صورت مي‌گيرد بايد کنترل بيشتري شود.
افزايش مصرف آب
نصيراحمدي يکي از تبعات منفي کرونا بر محيط زيست را افزايش مصرف آب دانست و افزود : با اينکه کارشناسان تاکيد کرده‌اند که شست‌و‌شوي هر روزه لباس‌ها امري ضروري نيست و با آويزان کردن لباس در آفتاب و يا گرم کردن آن، ويروس از بين مي‌رود. ولي باز هم شاهد افزايش مصرف آب هستيم که هيچ توجيه فني ندارد.
وي افزود : ما از کشورهاي کم آب هستيم و اکنون در اين شرايط خوب و کاهش آلودگي بايد در مديريت آب به‌شدت عاقلانه رفتار کنيم. اگر نسبت به ماندگاري ويروس در سطوح مختلف آگاهي داشته باشيم مصرف آب را هم مي‌توان مديريت کرد. رئيس اداره محيط زيست دريايي اداره کل محيط زيست مازندران توضيح داد: شوينده‌ها سرشار از مواد ريزمغذي هستند که عامل کف‌دهنده محسوب مي‌شوند و پرواضح است که مصرف شوينده‌ها، مصرف آب را هم افزايش مي‌دهد و هم ريزمغذي‌هاي بيشتري را وارد فاضلاب شهري و فضاي آب‌هاي زيرزميني مي‌کنيم.
ورود اين حجم از ريزمغذي به منابع آب زيرزميني شايد نوعي اوور‌دوز محسوب شود و حذف آن از منابع آبي هم نيازمند تصفيه ثانويه است که آن هم باعث غني‌سازي آب مي‌شود و در نهايت اين پديده موجب رشد زياد گياهان در آب‌هاي سطحي مثل رودخانه‌ها شده و اکسيژن محلول در آب را کاهش مي‌دهد و سبب از بين رفتن موجودات آب‌زي مي شود. نصير احمدي ادامه داد:
تجزيه اين اجساد هم فرآيندي اکسيژن‌بر است و مجدد باعث کاهش اکسيژن محلول در آب مي‌شود و در دراز مدت شايد منجر به مردن آن اکوسيستم شود. در واقع نظام زمين هوشمند است و آلودگي را در خود نگه نمي‌دارد و براي کنترل اين آلودگي با بازخوردي که شايد براي ما منفي باشد، زمين حالت مثبت به خود مي‌گيرد. وي تاکيد کرد :
حرف من فقط مربوط به استفاده زياد از شوينده‌ها و مصرف آب زياد در کرونا نيست و بايد بايد آگاهي افزايش يابد تا در پساکرونا هم از شوينده‌ها استفاده بي‌رويه نداشته باشيم. ضمن اينکه بيدار شدن وجدان عمومي و آگاهي اجتماعي در اين باره نبايد مسئولان را غافل کند. سيستم فاضلاب پيشرفته که عناصر ريزمغذي را از فاضلاب جدا کند نياز استان‌هاي شمالي است. در واقع شهرهاي شمالي خيلي پيشتر بايد به اين سيستم مجهز مي‌شدند. سيستم‌هاي فاضلاب فعلي از نظر حجم، دريافت و نوع عملکرد بايد ارتقا يابد.
نصيراحمدي گفت: کرونا شرايط محيط‌زيست را تغيير داد و بسياري از موجودات را به زيستگاه اصلي خود برگرداند. بخش‌هايي از سواحل آبي که هيچوقت دلفين به خود نديده بودند، اکنون شاهد حضور دلفين هستند، فرودگاه‌هايي که بين دو جنگل بودند و حيوان در اين محدوده تردد نمي‌کرد، اکنون شاهد حضور حيوانات در اين مناطق هستيم.وي در ادامه اظهار کرد:
شايد فکر نکرديم چيزهايي که ساخته‌ايم چه تاثيري بر محيط‌زيست دارد، اما کرونا راه جديدي در حوزه محيط‌زيست روي چشم جهانيان باز کرد که در آينده چگونه رفتار کنيم که با کمترين آسيب به محيط زيست، دستاورد اقتصادي پايدار براي جامعه داشته باشيم. او ادامه داد:
شايد کرونا ثابت کرد محيط‌زيست بيشتر از اين ظرفيتي براي آلاينده‌ها ندارد و زمين دست به کار شد. فارغ از نوع تحليل‌ها که کرونا چه تبعاتي دارد، اما اثرات کرونا براي محيط زيست مثبت بوده است. کرونا ما را به اين فکر فرو برد که به ظرفيت اکوسيستم آبي بيشتر توجه کنيم و بينديشيم که چه تغييراتي انجام داديم و اين تغييرات تا چه اندازه ضروري بود و فايده داشت؟ کرونا به ما يادآور شد زماني براي کارها اجازه صادر کنيم که برگ برنده با سواحل و محيط‌زيست باشد.
اين کارشناس محيط‌زيست دريايي گفت: اميدواريم مسائلي که اکنون در شرايط شيوع کرونا رعايت مي کنيم و برگ برنده‌اي براي محيط‌زيست است، با شروع فصل اقتصادي هم اين شرايط را حفظ کنيم. اکنون فعاليت‌هاي برداشت از ذخاير نفتي درياي خزر هم تحت‌الشعاع ويروس کرونا قرار گرفته و شرايط بهتري براي دريا رقم زده است.
اکنون که آلودگي کاهش يافته و دريا کمي رنگ آرامش به خود ديده اما هيچوقت آرامش کوتاه مدت براي اکوسيستم بزرگي مانند درياي خزر نمي‌تواند درمان خوبي باشد و بايد براي کاهش آلودگي دريا فکر اساسي کرد. وي خاطرنشان کرد: در حوزه ساحل اتفافات خوبي رقم خورده و حجم بار آلايندگي در سواحل مازندران به شدت کاهش يافته است.
ضرورت پايدار سازي بازگشت تعادل
جامعه علمي و دانشگاهي هم معتقد است کرونا اگرچه تاثيرات ناخوشايندي بر جوامع انساني گذاشته اما محيط‌زيست فرصت تنفس دوباره يافته و خزر در اين ميان اهميت دوچندان دارد. يک عضو هيات علمي دانشگاه آزاد واحد جويبار گفت: اقيانوس‌ها و درياها و محيط‌هاي ساحلي از جمله منابع با ارزش انرژي و غذا و ذخاير معدني و برقرارکننده ارتباطات تجاري و حمل و نقل دريايي هستند و با توجه به اهميت اين اکوسيستم براي جوامع انساني در حال حاضر، بررسي ميزان تاثير بيماري‌هاي همه‌گير نظير بيماري کرونا روي اين اکوسيستم‌هاي طبيعي ضروري به نظر مي‌رسد.
آزاده ولي‌پور افزود: براي اين منظور اول لازم است تاثير اين بيماري را روي انواع آلودگي‌هاي دريايي مورد بررسي قرار دهيم. از جمله آلودگي‌هاي دريايي مي‌توان به آلودگي‌هاي خانگي، صنعتي و کشاورزي اشاره کرد که شامل پساب‌هاي انساني و پاک‌کننده‌هاي شيميايي، پساب‌هاي شيميايي کارخانه‌اي، مواد آلي و آفت‌کش‌ها هستند. وي توضيح داد:
بديهي است پساب‌هاي انساني از جمله پاک‌کننده‌هاي شيميايي مستقيم به فاضلاب‌ها هدايت مي‌شوند. همچنين مي‌دانيم در برخي از تحقيقات موجود از جمله گزارشات سازمان بهداشت جهاني يکي از راه‌هاي احتمالي انتقال ويروس کرونا، تماس ناايمن با فاضلاب معرفي شده و وجود ويروس در مدفوع بيمار به عنوان يک منبع بالقوه شناسايي شده است، به همين دليل با وجود اينکه تا کنون ميزان گستردگي انتقال بيماري از اين منبع شناسايي نشده است، اما با توجه به اينکه آلودگي‌هاي خانگي و پاک کننده‌هاي شيميايي که بدون تصفيه وارد شبکه فاضلاب شهري مي‌شوند، مستقيم وارد نهرها و رودخانه‌ها و از آنجا به درياها هدايت مي‌شوند به همين دليل تاثير اين آلودگي‌ها و پسماندهاي خانگي بر سلامت اکوسيستم‌هاي دريايي را نمي‌توان ناديده گرفت.اين استاد دانشگاه که رشته اش فيزيک درياست، گفت:
از طرفي اگر چه ويروس کروناي عامل بيماري کوويد 19 در ماهيان بيماري‌زا نبوده است و توصيه‌هاي بهداشتي صرفا به منظور جلوگيري از مخاطره بهداشتي احتمالي ناشي از انتقال مکانيکي ويروس از طريق آب و سطح بدن ماهي است، اما محققان اعلام کردند که ممکن است احتمال انتقال ويروس از انسان به حيوان وجود داشته باشد و به همين دليل با توجه به گسترش آلودگي‌ها از طريق جريان‌هاي ساحلي نبايد خطر آلودگي آب‌هاي ساحلي و محيط‌هاي رودخانه‌اي را از طريق فاضلاب‌ها ناديده گرفت.
وي افزود: همچنين بايد به‌شدت نگران پسماندهاي عفوني و خطرناکي باشيم که ممکن است در کنار منابع آبي و در محيط‌هاي ساحلي رها شوند؛ چرا که سالانه هزاران انسان به سبب استفاده از آب آلوده بر اثر تخليه فاضلاب‌هاي صنعتي و شهري حاوي مواد شوينده و تخليه و دفن غيربهداشتي پسماند به بيماري‌هاي واگيردار مبتلا و جان خود را از دست مي‌دهند.
اين استاد دانشگاه گفت : در مورد پساب‌هاي شيميايي کارخانه‌اي، مواد آلي و آفت‌کش‌ها بايد اذعان داشت با توجه به کاهش فعاليت‌هاي صنعتي در بحران کرونا ميزان پساب‌هاي شيميايي کارخانه‌اي تا حدي کاهش يافته است و از اين لحاظ اکوسيستم‌هاي آبي و دريايي ماههاي آرام و بي‌دردسري را گذرانيده‌اند اما در مورد آلودگي‌هاي کشاورزي و آلودگي‌هاي حاصل از مواد مغذي اضافي براي رشد محصولات زراعي و همچنين آلودگي‌هاي ناشي از مواد راديواکتيو نظير نيروگاه‌هاي برق هسته‌اي و آلودگي‌هاي حرارتي اين اپيدمي تاثير چنداني در ميزان آلودگي‌هاي دريايي ناشي از موارد اين چنيني نداشته است.
ولي‌پور خاطرنشان کرد: درحالي که در مورد آلودگي‌هاي ناشي از استخراج مواد معدني، برداشت نکردن منابع قابل استخراج از جمله شن و ماسه از محيط‌هاي ساحلي موجب بازگشت به شرايط مطلوب براي موجودات کف‌زي و آبزيان مناطق کم عمق و حفظ اکوسيستم طبيعي ساحل در اين بحران شده است، آلودگي‌هاي پلاستيکي نظير کيسه‌هاي پلاستيکي و و دفن زباله‌ها و مواد زائد در مناطق کم عمق ساحلي و رها سازي ماسک و دستکش‌هاي استفاده شده در محيط، به‌ويژه در حاشيه رودخانه‌ها در دراز مدت، در شرايط ادامه اين اپيدمي موجب آسيب‌هاي جدي به طبيعت دريايي خواهد شد. وي افزود:
از طرفي شيوع و ادامه بيماري کرونا افت قابل‌ملاحظه‌اي براي حمل و نقل دريايي جهان رقم زده است که در نتيجه به همان ميزان ازآلودگي‌هاي نفتي ناشي از عبور و مرور نفتکش‌ها و تخليه مواد زائد و زباله کشتي‌ها به داخل درياها کاسته شده است. اين استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: همچنين لازم به ذکر است با توجه به کاهش رفت و آمدهاي درون‌شهري ناشي از قرنطينه خانگي، بسته شدن کارخانه‌ها و کاهش استفاده زغال سنگ در نيروگاه‌هاي بزرگ از ميزان غلظت ذرات آلاينده در هواي شهرها کاسته شده است بنابراين ريزش‌هاي آسماني با کيفيت مطلوب‌تري وارد درياها مي‌شوند.
از طرفي با توجه به اينکه اقيانوس‌ها معمولا يک سينک کربن طبيعي هستند که دي‌اکسيد کربن را از جو جذب مي‌کنند، از آنجايي که دي‌اکسيد کربن جو در اثر کاهش غلظت آلاينده‌هاي جوي کاهش يافته است، با کاهش خطر اسيدي شدن اقيانوس‌ها شرايط مطلوبي براي زيست مرجان‌ها و صدف‌هاي دريايي شکل گرفته است. وي در پايان يادآور شد: در يک جمع بندي مي‌توان گفت با وجود اينکه اين ويروس آسيب‌هايي را متوجه محيط‌زيست دريايي کرده، اما مزايايي نيز ايجاد کرده که مورد توجه متخصصان محيط‌زيست دريا قرار گرفته است.
