دستورالعمل شب معراج‏

خداوند در شب معراج به رسولش می فرماید: «بهتر از توكل و رضا پيش من عملى نيست».

خداوند متعال در شب معراج يك دستورالعمل به پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله داده است. از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام روايت شده كه رسول خدا شب معراج از خداى تعالى پرسيد: «يَا رَبِّ أَيُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ»- كدام يكى از اعمال افضل و بهتر است؟

خداى سبحان فرمود: «لَيْسَ شَيْ‏ءٌ أَفْضَلَ عِنْدِي مِنَ التَّوَكُّلِ عَلَيَّ وَ الرِّضَا بِمَا قَسَمْت‏»[1]- بهتر از توكل و رضا پيش من عملى نيست.

توكل و رضا از همه اعمال بهتر و با فضیلت تر است درباره پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله می خوانیم آن هنگام كه در برابر مشكلات سخت قرار داشت، خداوند پيروزی بر مشكلات را اینگونه به او تعليم داد: «فَانْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِىَ اللَّهُ لَاالَهَ الّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمَ»[2]- اگر آنها (كافران) از حق روى بگردانند (نگران مباش) بگو: خداوند مرا كفايت مى ‏كند، هيچ معبودى جز او نيست، بر او توكّل كردم، او پروردگار عرش عظيم است».

آری انسان هر قدر تنها باشد اگر توكّل بر خدا داشته باشد، نجات یافته است و هیچ مشکلی ندارد چرا كه خدا صاحب عرش عظيم و داراى قدرت بى نظير است، قدرتى كه قدرت‏ هاى ناچيز بندگان در مقابل آن اثرى ندارد، جايى كه عرش و عالم بالا با آن همه عظمتى كه دارد در قبضه قدرت اوست چگونه ممكن است بندگان متوكّل را در برابر مشكلات و دشمنان تنها بگذارد؟[3]

و اما رضای الهی و تسلیم بی چون و چرا در برابر خداوند، این است که انسان در همه امورش چه آسان و چه مشکل و در همه بليّات و سختی ها به قضاى الهى خشنود باشد و آنچه خداوند بر او تقدير فرموده طلب كند چنانچه از ابى عبداللَّه عليه السّلام روایت شده که در گودال قتلگاه عرض کرد: «الهى رضا بقضائك‏ صبرا على بلائك لا معبود لى سواك»[4]

مقام‏ رضا يعنى بنده نه فقط تسليم مقدّرات الهى و امر و نهى اوست، بلكه در دل نيز به آن راضى است و از سر رضايت آن را مى ‏پذيرد. بايد فهميد كه امام حسين علیه السلام در چه مقامى و در چه زمانى و براى چه اين جمله را به زبان آورد، كه از همه چيزش گذشت غير از خدا هيچ‏ چيز نديد، بعد از همه مقامات به مقام رضا رسيد.

قرآن حضرت ابراهيم علیه السلام را به عنوان مسلمان ياد مى‏ كند چرا که وی تسليم محض بود؛ لذا به مقام اسلام رسيد در مقام عبادت خدا مى‏ گويد: «إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ»[5]- من از روى اخلاص، پاكدلانه روى خود را به سوى كسى گردانيدم كه آسمان‏ها و زمين را پديد آورده است و از مشركان نيستم.

بعد از آنكه حضرت ابراهيم عليه السّلام همه مقامات الهى را طى كرد و از تمام آزمايش‏ها گذشت، به مقام تسليم رسيد. يكى از علائم تسليم او اين بود كه در خواب پيام رسيد: فرزندت را بايد قربانى كنى، حضرت ابراهيم عليه السّلام با تمام وجودش تسليم و آماده بود و او را برای فرمان الهی به همراه برد.

آری انسان تنها با نام، شناسنامه، ادّعا و شعار، نمی توان گفت توکل دارد و تسلیم به رضای الهی ست بلکه بايد خود در عمل نشان دهد و خود را از این راه بیازماید.

#شب_معراج #توکل #قرآن #پیامبر

مهدی سیدمرادی

منبع: تقوى و اخلاق قرآنى، موسوى تبريزى، سيد محسن‏، نور علي نور، قم‏، 1388ش‏، ص 131.

پی نوشت ها

[1] إرشاد القلوب إلى الصواب، ديلمى، حسن بن محمد، الشريف الرضي‏، قم‏، 1412ق‏، ج ‏1، ص 199.

[2] توبه، 129.

[3] اخلاق در قرآن، ناصر مکارم شیرازی، مدرسه الامام علي بن ابي طالب(ع)، قم‏، 1377 ش‏، ج ‏2، ص 266.

[4] اطيب البيان في تفسير القرآن، طيب سيد عبد الحسين‏، انتشارات اسلام‏، تهران‏، 1378ش‏، ج‏10، ص 114.

[5] انعام، 79.