اسهال نوزاد، از علت تا درمان آن چگونه است؟

اسهال یک مشکل بسیار شایع در نوزادان و کودکان است. معمولاً خفیف و ملایم است. اسهال حاد از یک هفته تا ۱۴ روز طول می‌کشد.

زمانی می‌توان گفت که یک کودک دچار اسهال شده است که بیش از حد معمول مدفوع داشته باشد، یا اگر مدفوع او شل و آبکی‌تر از معمول باشد. گاهی کودکان مبتلا به اسهال علائم دیگری مانند تب، کاهش اشتها، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم، گرفتگی و وجود خون یا مخاط در مدفوع دارند. اگر اسهال به درستی کنترل نشود می‌تواند خطرناک باشد، زیرا آب و نمک از بدن کودک دفع می‌شوند. اگر این مایعات از دست رفته جایگزین نشوند، کودک دچار کمبود آب بدن می‌شود و ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.

اسهال چگونه منتقل می‌شود؟

میکروب‌های اسهال به راحتی از فردی به فرد دیگر و به ویژه از یک کودک به کودک دیگر منتقل می‌شوند. این میکروب ها معمولاً به سرعت در بین کودکانی که بهداشت را رعایت نمی‌کنند گسترش می‌یابند.

علت بروز اسهال نوزاد چیست؟

دلایل مختلف زیادی برای اسهال وجود دارد که شایع‌ترین آنها عفونت‌های ویروسی است.

چگونه می‌توان از اسهال نوزاد جلوگیری کرد؟

شستن مناسب دست‌ها و نگهداری صحیح مواد غذایی بهترین راه‌ها برای پیشگیری از شیوع و انتقال میکروب‌های ایجاد کننده اسهال هستند.

اگر فرزندم به اسهال مبتلا شود چه کاری باید انجام دهم؟

کودکان مبتلا به اسهال برای جلوگیری از کم آبی باید به مقدار کافی مایعات مصرف کنند. اگر کودکتان با شیر مادر تغذیه می‌کند، به مقدار نیاز به او شیر بدهید، همچنین شما می‌توانید غذای مورد علاقه کودک را طبق معمول به او بدهید.

• اگر نوزادتان از شیر خشک تغذیه می‌کند، شیر خشک را رقیق نکنید. تغذیه را طبق معمول ادامه دهید و غذایی که نوزاد معمولاً می‌خورد را به او بدهید.

• اگر کودک شیرخوار نیست، علاوه بر غذای معمولی انواع مایعات را به دفعات به او بدهید.

• در هر سنی اگر کودک شما مایعات دیگر را مصرف نمی‌کند، علاوه بر توصیه‌های تغذیه‌ای فوق، محلول‌های الکترولیت خوراکی (ORS) را به او بخورانید.

کم آبی بدن چیست؟

کم آبی بدن در اثر از بین رفتن مایعات بدن، که از آب و نمک تشکیل شده است، ایجاد می‌شود. هنگامی که کودکان به اسهال مبتلا می‌شوند، مقدار زیادی آب و نمک از بدنشان دفع می‌شود که به سرعت منجر به بی آبی بدن می‌شود. اگر اسهال همراه با استفراغ باشد، سرعت کم آبی بدن بیشتر می‌شود. کمبود آب بدن برای نوزادان و خردسالان بسیار خطرناک‌تر است.

علائم کمبود آب بدن چیست؟

اگر با علائم کمبود آب بدن نوزادتان مواجه شدید با پزشک اطفال تماس بگیرید و یا از یک بیمارستان یا درمانگاه محلی کمک بگیرید. این علائم به قرار زیر است:

• کاهش ادرار (کمتر از ۴ پوشک خیس در ۲۴ ساعت در نوزادان و کمتر از سه پوشک خیس در ۲۴ ساعت در کودکان بزرگتر)

• افزایش تشنگی

• عدم وجود اشک

• خشکی پوست، دهان و زبان

• ضربان قلب سریع‌تر

• گود رفتن چشم‌ها

• پوست خاکستری رنگ

• فرورفتگی در قسمت نرم سر نوزاد

کودکان سالم نیز می‌توانند گاهی مدفوع شل یا استفراغ داشته باشند بدون اینکه در معرض خطر کم آبی بدن قرار بگیرند.

محلول الکترولیت خوراکی چیست؟

محلول الکترولیت خوراکی (ORS) ترکیبی از آب نمک و شکر در مقادیر مشخص است. این محلول‌ها حتی اگر نوزاد شما دچار اسهال شدید یا استفراغ باشد قابل جذب است.

محلول‌های الکترولیت خوراکی می‌توانند در موارد زیر استفاده شوند:

• در صورت اسهال شدید بدن نوزاد را آبرسانی می‌کند.

• مایعات از دست رفته را در نوزادانی که نشانه‌های کمبود آب بدن دارند جایگزین می‌کند.

• محلول‌های الکترولیت خوراکی در داروخانه‌ها به صورت پودر در دسترس هستند.

اگر فرزند شما از خوردن محلول الکترولیت به وسیله لیوان یا بطری خودداری می‌کند، با استفاده از یک قطره چکان، سرنگ یا یک قاشق چای خوری، یا به صورت تکه‌های یخ زده محلول را به او بدهید. اگر نوزاد شما استفراغ می‌کند، غذاها و مایعات دیگر را قطع کنید، اما با استفاده از یک قاشق محلول الکترولیت را به او بدهید.

• هر ۱۰ تا ۱۵ دقیقه ۱۵ میلی لیتر (یک قاشق غذاخوری) از محلول به او بخورانید تا استفراغ متوقف شود.

• این مقدار را به تدریج افزایش دهید تا نوزاد شما قادر به نوشیدن مقادیر منظم محلول باشد.

• اگر استفراغ فرزند شما بیش از ۴ تا ۶ ساعت ادامه یابد او را به بیمارستان ببرید.

بعد از ۴ تا ۲۴ ساعت: مرحله بهبودی

• به نوزاد محلول الکترولیت خوراکی بدهید تا زمانی که اسهال او کمتر شود.

• اگر شیرخوار استفراغ ندارد غذای معمول را به او بدهید.

• زمانی که استفراغ کاهش یافت، به شیرخوار، شیر خودتان یا شیر خشک یا غذای معمول را در وعده‌های کوچک و مکرر بدهید.

از دادن چه چیزهایی به شیرخوار باید اجتناب کرد؟

• از دادن نوشیدنی‌های شیرین، مانند آبمیوه‌ها، نوشابه‌های شیرین، نوشابه‌های گازدار، چای شیرین و آبگوشت یا آب برنج خودداری کنید. این نوشیدنی‌ها به اندازه کافی آب نمک و قند ندارند و می‌توانند اسهال کودک را شدیدتر کنند.

• اگر فرزند شما دچار اسهال مکرر می‌شود، حتماً محلول الکترولیت خوراکی به همراه غذا به او بدهید. غذاهای ساده با کربوهیدرات‌های پیچیده، گوشت‌های بدون چربی و میوه و سبزیجات توصیه می‌شوند. نوشیدن آب به تنهایی ممکن است منجر به پایین آوردن قند خون و سدیم در خون کودک شما شود. قبل از خرید داروهای بدون نسخه برای قطع اسهال با پزشک خود مشورت کنید.

چه زمانی باید برای اسهال نوزاد به پزشک مراجعه کرد؟

اگر با شرایط زیر مواجه شدید، با پزشک تماس بگیرید یا به دنبال کمک پزشکی باشید:

• فرزند شما اسهال دارد و سن او کمتر از ۶ ماه است.

• درد شکم که شدیدتر می‌شود.

• دارای مدفوع خونی یا سیاه است.

• استفراغ خونی یا صفرایی دارد.

• از نوشیدن امتناع می‌کند.

• به مدت ۴ تا ۶ ساعت هنوز استفراغ دارد و قادر به نوشیدن نیست.

• اسهال همراه تب دارد.

• علائم کمبود آب بدن دارد.

• اگر فرزند شما استفراغ صفرایی سبز رنگ دارد، سریعاً او را به اورژانس برسانید.

اسهالی که بیش از یک تا دو هفته طول بکشد اسهال حاد محسوب نمی‌شود. اگر نگران هستید با پزشک اطفال صحبت کنید.