اهواز در موقعیت جغرافیایی ۳۱ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۴۰ دقیقه طول شرقی، در بخش جلگه‌ای خوزستان و با ارتفاع ۱۸ متر از سطح دریا واقع شده است. شهر اهواز با ۲۰٫۰۰۰ هکتار مساحت یکی از شهرهای وسیع کشور محسوب می‌شود، شهرداری اهواز در سال ۱۳۰۴ خورشیدی تأسیس شد و کارون پرآب‌ترین رود ایران با سرچشمه گرفتن از کوه‌های بختیاری، با ورود به اهواز، شهر را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می‌کند و جلوه زیبایی به شهر داده می‌دهد.
اهواز کنونی، محور ترانزیتی بسیار مهمی است که به وسیله راه‌های زمینی و ریلی و هوایی سایر نقاط کشور را به بنادر مهم آبادان، خرمشهر، بندر امام خمینی و ماهشهر پیوند می‌دهد. همچنین با وجود پایانه و بازارچه‌های مرزی شلمچه و چزابه در نزدیکی اهواز، این شهر به طور مستقیم متاثر از ترافیک کالا و مسافر و مسافران سیاحتی و زیارتی ایرانی و عراقی است.
جغرافیای استان
استان خوزستان با مساحتی حدود ۶۴۰۵۷ کیلومترمربع، بین ۴۷ درجه و ۴۱ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۹ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ و ۲۹ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۴ دقیقه عرض شمالی از خط استوا، در جنوب غربی ایران واقع شده است. این استان از شمال غربی با استان ایلام، از شمال با استان لرستان، از شمال شرقی و شرق با استان‌های چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب با خلیج فارس و از غرب با کشور عراق هم مرز است. بر اساس تقسیمات کشوری سال ۱۳۷۵، این استان دارای ۱۵ شهرستان، ۳۵ بخش، ۱۳ دهستان و ۴۴۹۶ آبادی دارای سکنه است. مرکز استان خوزستان، شهر اهواز و سایر شهرستا‌ن‌های آن عبارتند از: آبادان، اندیمشک، اهواز، ایذه، امیدیه، باغ ملک، بندر ماهشهر، بهبهان، خرمشهر، دزفول، دشت آزادگان، رامهرمز، رامشیر، شادگان، شوش، شوشتر و مسجد سلیمان.
وجه تسمیه اهواز
برخی از مورخین قدیم، تاریخ بنای اهواز را مربوط به ابتدای دوره ساسانیان و از اقدامات «اردشیر بابکان» بنیان‌گذار این سلسله و برخی نیز آن را از شهرهای دوره ایلامی می‌دانند که توسط اردشیر فقط بازسازی شده است. عده‌ای از مورخین گذشته عنوان کرده‌اند که نام اهواز در دوران باستان (اوکسین) بوده است، در صورتی که بنابر نظر برخی مورخان اوکسی (Uxi) و اوکسیان (Uxian) یونانی شده از کلمه (اووج) و (خوز) بوده است. الکسی‌ها یا همان خوزی‌ها ساکنین سرزمین خوزستان بوده‌اند و این شهر در دوره ایلامیان (تاریانا) (Tareiana) خوانده می‌شد. در طول تاریخ، شهر اهواز دارای نام‌های متعددی بوده به طوری که (اگی نیز) یونانی شده نام این شهر است. شهررام، یارام شهر هرمزاردشیر، هوزمسیر، هرمشیر، هومشیر، هوجستان واجار، اخواز، سوق الاهواز، خزعلیه، ناصریه و... از جمله نام‌هایی است که بر آن نهاده شده است.
حمزه اصفهانی درباره اهواز می‌نویسد: «هرمز اردشیر نام دو شهر است، چون اردشیر آنها را بنا نهاد هریکی را به نام مرکب از نام خود و نام خدای بنامید؛ آن‌گاه بزرگان و اشراف را در یکی جای داد و کسبه و بازاریان را در دیگری. لذا شهر بازاریان به هوجستان و اجار معروف شد و عرب معرب نموده، سوق الاهواز خو‌اندند و نام شهر دیگر راهم به عربی هرمشیر گفتند و هنگام فتح خوزستان توسط اعراب شهر بزرگان خراب شد و جای بازاریان بماند». یاقوت حموی نیز می‌گوید اهواز جمع (هوز) است و آن در اصل (حوز) بوده است. بر اساس اطلاعات و آثار به جای مانده شهر اهواز در قرون نخستین اسلامی از بزرگترین و آبادترین شهرهای خوزستان بوده و چنان‌که از نوشته‌های همدانی مورخ قرن سوم هجری قمری به دست می‌آید، در حدود پنجاه هزار خانواده در این شهر سکونت داشته‌اند.
شهر اهواز به وسیله نهری به نام (شاهجرد) که در بالای سد اهواز از کارون جدا می‌شد، به دو محله تقسیم می‌گردید و پلی به نام (پل هنوان) بر روی آن احداث شده بود که دو بخش را به هم وصل می‌کرد. محله غربی که بین رودخانه و نهر مذکور واقع شده بود، (جزیره) نام داشت و محله دوم به نام (مدینه) در شرق نهر قرار داشت. بخش مدینه بزرگ‌تر از بخش جزیره و دارای بازارهای بزرگ بود و مسجد جامع شهر نیز در این قسمت واقع شده بود.
علی‌رغم رونق و شکوه چندین قرنه این شهر، به دلیل درگیری‌های فراوانی که از قرن سوم تا پنجم هجری قمری در خوزستان رخ داد و به دلیل آنکه کانون بسیاری از وقایع مانند حملات زنگیان، صفاریان، دیلمیان و... بود و این درگیری‌ها ناامنی و چپاول‌های مکرر شهر را به دنبال داشت، برای مدتی حدود هشتصد سال از مرکزیت استان افتاد و این رونق و مرکزیت به شهر شوشتر انتقال یافت. البته شکسته شدن سد اهواز، زلزله‌های متعدد و بیماری مانند وبا و طاعون نیز که چندین بار موجب مهاجرت مردم از اهواز شد در این ویرانی و بی‌رونقی موثر بود است.
بنابر برخی روایات تاریخی علی‌رغم اینکه تا قرن پنجم هجری قمری، هفتادوهفت شهر در خوزستان زیر نظر اهواز به عنوان مرکز این ایالت قرار داشت، اما به مرور از این زمان به بعد شهر تبدیل به روستایی کوچک می‌شود و این وضعیت تا سال ۱۳۰۳ هجری شمسی ادامه پیدا کرد.
آب و هوای اهواز
استان خوزستان را از نظر پستی و بلندی می‌توان به دو منطقه کوهستانی و جلگه‌ای تقسیم کرد. منطقه کوهستانی در شمال و شرق استان قرار گرفته و منطقه جلگه‌ای آن از جنوب دزفول، مسجد سلیمان، رامهرمز و بهبهان آغاز شده و تا کرانه‌های خلیج‌فارس و اروند رود ادامه می‌یابد. استان خوزستان دارای آب و هوای مختلف است:
آب و هوایی نیمه بیابانی که شهرهای آبادان، خرمشهر، امیدیه، ماهشهر، هندیجان، دشت آزادگان و نواحی دزفول، بهبهان، رامهرمز، شوشتر و نواحی شمال اهواز را در برمی‌گیرد. آب و هوای استپ گرم که نواحی شمال دزفول، بهبهان، رامهرمز، شوشتر و شمال اهواز را در برمی‌گیرد.
استان خوزستان تحت تأثیر سه نوع باد قرار دارد: اولین باد، جریان سرد نواحی کوهستانی و دومین باد (شرجی)، جریان گرم و رطوبت از خلیج‌فارس است که به سوی جلگه می‌وزد. سومین باد یا باد سموم از عربستان می‌وزد و همیشه مقداری شن و خاک و رطوبت همراه دارد. بر اساس داده‌های ایستگاه‌های سینوپتیک استان خوزستان در سال ۱۳۷۵، حداقل مطلق درجه حرارت ۰/۲- درجه سانتیگراد و حداکثر مطلق درجه حرارت با ۵۰/۴۰ درجه سانتیگراد در اهواز گزارش شده است.
میزان بارندگی سالانه اهواز به طور متوسط (۲۱۳) میلی‌متر است و بیشترین میزان بارندگی در ماه ژانویه (۱۱ دی تا ۱۱ بهمن) روی می‌دهد
آلودگی هوای اهواز
میزان آلودگی هوا در این شهر روزبه‌روز افزایش یافته و شدیدتر می‌شود. مهم‌ترین علت آلودگی هوای اهواز، گرد و غبار و حمل و نقل درون‌شهری است و دیگر عامل آلودگی‌ها گسترش افسارگسیخته بافت شهری و رسیدن آن به کارخانه‌هایی مانند ایران کربن و فولاد خوزستان است، سازمان حفاظت محیط زیست استان خوزستان اعلام شده که اهواز ۸ برابر بیش از حد مجاز آلوده است.
جمعیت و قومیت اهواز
اداره کل ثبت احوال خوزستان جمعیت استان را تا پایان آبان ماه ۱۳۹۲، چهار میلیون و ۶۵۶ هزار و ۹۹۷ نفر اعلام کرد. شهرستان اهواز بزرگترین شهرستان استان از نظر وسعت است. همچنین، این شهرستان با جمعیت ۱۲۰۲۹۱۲ نفر ۵٫۲۶ درصد از جمعیت استان خوزستان را به خود اختصاص داده است.
خوزستان به دلیل دارا بودن ویژگى‌هاى آب‌وهوایی، از دیرباز تاکنون، مسکن ایل‌ها و طایفه‌هاى گوناگون بوده است. اقوام کوچ‌نشین این منطقه به سه دسته عمده لر، ترک و عرب تقسیم مى‌شوند.
حمل و نقل عمومی
سیستم حمل و نقل عمومی اهواز در بخش اتوبوس‌های علاوه بر کم بودن تعداد آنها با مشکل دیگری روبه‌رو است که ناشی از شرایط خاص جوی اهواز است و آن عدم وجود سیستم تهویه مطبوع در اکثر اتوبوس‌ها است که در تابستان فاجعه است. البته به تازگی اتوبوس‌های جدید با سیستم تهویه وارد ناوگان اتوبوس‌رانی اهواز شده‌اند، ولی متاسفانه تعداد آنها معدود است. در زمینه مترو شاید بتوان اندکی با اغماض نگریست، زیرا شرایط احداث مترو در سراسر ایران کم و بیش به همین نحو است.
مترو اهواز
مسیر خط ۱ قطار شهری اهواز به طول تقریبی ۲۳ كیلومتر, شمال شرقی شهر را با عبور از بخش مركزی شهر و رودخانه كارون به جنوب غربی شهر متصل می‌نماید. این مسیر مشتمل بر ۲۴ ایستگاه بوده و زمان سفر در طول آن با در نظر گرفتن سرعت حداكثر ۷۰ كیلومتر بر ساعت، ۴۰ دقیقه برآورد می‌شود.
كریدور قطار شهری اهواز از نیروگاه زرگان در بخش شمالی آغاز شده و با حركت در مسیر بلوار پاسداران، خیابان بهبهانی، بلوار گلستان و عبور از میدان‌های فرودگاه، دروازه، دانشگاه و كارگر در پاركینگ جنوبی خاتمه می‌یابد. بر اساس گزارشات مطالعات نحوه استقرار خط و مطالعات مرحله اول و جلسات مختلف كارشناسی، در نهایت شورای عالی ترافیک، نحوه استقرار خط در طول مسیر شمال شرقی جنوب غربی را بر اساس زیر تصویب نمود:
بر اساس این مصوبه کل ۵٫۲۲ كیلومتر مسیر به صورت زیر زمینی است و مشخصات مسیرهای آن به شرح ذیل است:
امتداد بلوار پاسداران و میدان فرودگاه، میدان شهید بندر و میدان دروازه به طول ۵٫۷ کیلومتر شامل چهار تقاطع مهم است كه از مجاورت فرودگاه و شركت نفت عبور می‌کند. در این مسیر ۷ ایستگاه در نظر گرفته شده است.
این مسیر در حد فاصل بلوار آیت الله بهبهانی از مقابل مصلی و چهارراه آبادان است.
این مسیر در حد فاصل خیابان سلمان فارسی (نادری)، رودخانه کارون تا میدان ساعت خواهد بود.
بخش جنوب غربی حدفاصل میدان ساعت، میدان دانشگاه، بلوار گلستان، میدان کارگر و کارخانه نورد خواهد بود.
امکانات تفریحی
در زمینه امکانات تفریحی در اهواز شاید بتوان به مجتمع تفریحی فجر، پارک شهر بازی و پارک لاله و دولت اشاره کرد؛ اما به واقع این مکان‌های معدود جوابگوی نیازهای نسل جوان و خانواده‌های اهواز نیست. این شرایط را به عنوان مثال با اصفهان، مشهد، شیراز، تهران، تبریز مقایسه کنید، چون به لحاظ تقسیمات کشوری اهواز با جمعیتی بیش از ۱ میلیون نفر جزو ۸ کلان‌شهرهای ایران قرار می‌گیرد، پس به بیراهه نرفته‌ایم اگر انتظار داشته باشیم که امکانات تفریحی این شهر نیز در حد آنها باشد.
خرید مسکن در اهواز
علی زنگنه، رئیس اتحادیه مشاورین املاک اهواز درباره آخرین قیمت مسکن در این کلان‌شهر گفته است:
قیمت هر یک متر ساختمان نوساز فول امکانات در منطقه کوروش ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان، در زیتون ۳ میلیون تومان، باهنر ۲ میلیون تومان، سپیدار یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان، کوی رسالت یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان، گلستان ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، کیانپارس ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و پاداشهر ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.
البته این قیمت‌ها به صورت میانگین است، چرا که در کیانپارس تا متری ۸ میلیون تومان فروخته شده و عوامل مختلفی در قیمت آن موثر است. در فاز یک کیانپارس متری ۸ میلیون تومان هم فروخته شده است.
رئیس اتحادیه مشاورین املاک اهواز تصریح کرد:
در مناطق کوی فرهنگیان، بخشی از پردیس و بخشی از کیانشهر ارزان‌ترین قیمت‌ها هستند؛ مثلا در مهدیس هر متر از یک ساختمان نوساز بین یک میلیون تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان معامله می‌شود. در منطقه پردیس هم متری ۹۰۰ هزار تومان پیدا می‌شود که البته از نظر مکانی کمی مناسب نیستند.
زنگنه درباره قیمت رهن مسکن در نقاط مختلف اهواز عنوان کرد:
یک پنجم قیمت ملک و یا یک ششم قیمت املاک گران معادل قیمت رهن است که معمولا عملی نشود؛ امروز بازار مصرف در واحدهای ۸۵ متری است که امروز رهن یک واحد آپارتمانی در کوروش بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان، در زیتون کارمندی بین ۵۰ میلیون تا ۵۵ میلیون تومان، در کیانپارس ۷۰ میلیون تا ۹۰ میلیون تومان و در گلستان ۴۵ میلیون تومان است.
وی تاکید کرد:
برای اجاره‌بها سیستم جامعی نداریم که قیمت آنها را ثبت کرده باشد ولی قیمت اجاره یک واحد مسکونی ۱۰۰ متری در کیانپارس ماهانه یک میلیون تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.
محله‌های معروف اهواز
اهواز امروز شهری بزرگ و پهناور است که در دو سوی رود پرآب کارون واقع شده است. در قسمت غربی شهر محلات مسکونی پرجمعیتی مانند کمپلو، گلستان، کیانپارس، کیان‌آباد و ... قرار دارد، امانیه و فلکه ساعت هستهٔ مرکزی قسمت غربی را تشکیل می‌دهند.
قسمت شرقی شهر بیشتر بازار و مراکز اقتصادی شهر را در خود جای داده، خیابان‌های نادری (سلمان فارسی) و امام (پهلوی سابق) و آزادگان (۲۴ متری سابق یا رضا شاه سابق) و شریعتی (۳۰ متری سابق) مرکز قسمت شرقی شهر هستند و همچنین محله‌های معروف کوروش، زیتون کارمندی، شهرک نفت در این قسمت از شهر واقع شده‌اند.
آخر آسفالت، آزادشهر، آسیه آباد، امانیه، باسکول، باغ معین، پادادشهر، پردیس، پنج‌طبقه، جاده ساحلی، چم اسخیل، چهارصد دستگاه، حصیرآباد، حمیدیه، خرم‌کوشک، خروسیه، خسروی، خلف‌آباد، درویشیه، زرگان، زویه، زیباشهر، زیتون کارگری، زیتون کارمندی، سپیدار، سیاحی، شلنگ‌آباد، صد دستگاه، طلائیه، عامری، فرهنگ‌شهر، کانتکس، کمپلو، کوت عبدالله، کوروش، کیان آباد، کیانپارس، گاومیش‌آباد، لشکرآباد (شهر سالم)، لشکرآباد، ملاثانی، مَلّاشیه، ملی راه، منبع آب، مهدیس، نادری، نیوساید (نیوساید را شبیه یکی از محله‌های قدیمی لندن ساخت‌اند)، هلال بریم.
فرودگاه اهواز
فرودگاه اهواز یک باند دارد. باند پروازی دارای ۳۴۰۰ متر طول است که فاصله بین دو خط درگاه ۳۱۰۰ متر و عرض ۴۵ متر و ۵٫۷ متر شانه در طرفین است. فرودگاه اهواز به عنوان مرز هوایی شناخته شده و پروازهای خارجی به کشورهای همسایه نیز در این فرودگاه انجام می‌گیرد.
روزانه ۷۰ پرواز داخلی و خارجی در فرودگاه اهواز انجام می‌شود که مسیرهای پروازی آن شامل: تهران، اصفهان، یزد، شیراز، نوشهر، رشت، تبریز، مشهد، کیش، عسلویه، خارک، شیراز، سیری، دبی، استانبول، عراق، عربستان و کویت. همچنین شرکت‌های هواپیمایی ایران ایر، آسمان، ماهان، کاسپین، ایرتور، آتا، نفت، کیش ایر، اترک، قشم ایر، تابان و زاگرس در این فرودگاه فعال هستند.
مراکز درمانی
- بیمارستان ابوذر اهواز
- بیمارستان شفا اهواز
- بیمارستان سینا اهواز
- بیمارستان امام خمینی اهواز
- بیمارستان گلستان اهواز
- بیمارستان رازی اهواز
- بیمارستان بزرگ نفت اهواز
- بیمارستان آپادانا اهواز
- بیمارستان شهید بقایی اهواز
دانشگاه‌های اهواز
هم اینک بیش از ۱۷۰ رشته در ۵۷ گروه آموزشی و ۱۳ دانشکده در حال فعالیت در این دانشگاه است و رشته‌های پزشکی نیز به دانشگاه مستقلی تحت نام دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تبدیل شده‌اند. هم اکنون در اکثر رشته‌ها دوره‌ی لیسانس و فوق لیسانس و در رشته‌های کشاورزی، علوم تربیتی و روان‌شناسی، ریاضی، دامپزشکی، شیمی دوره‌های دکتری برگزار می‌شود. دانشگاه شهید چمران دارای فضای آموزشی بسیار وسیع و مناسبی است به طوری که در بین دانشگاه‌ها یکی از چهار دانشگاه بزرگ کشور و بزرگترین دانشگاه در جنوب و غرب کشور است.
- دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور
- دانشگاه شهید چمران
- دانشگاه صنعت نفت
- مؤسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان
- دانشکده صنعت آب و برق خوزستان
- دانشگاه آزاد اسلامی اهواز
- دانشگاه آزاد اسلامی اهواز علوم و تحقیقات
- دانشگاه پیام نور اهواز
- دانشگاه امام حسین (ع)
- مرکز آموزش عالی فنی شهید چمران
- آموزشکده فنی و حرفه‌ای سما
