آستان مقدس امامزاده آقا سیدحسین (علیه السلام) ـ لنگرود

گرداگرد گنبد از داخل، ابیاتی از هفت بند محتشم کاشانی است که در فواصل آن آیات قرآنی با خط نستعلیق گچ بری شده است. در ضلع شمالی و جنوبی، دو خفنگ چوبین با طاقی جناقی است. در همین دو ضلع، دردو طرف خفنگها، چهار طاقچه است که طاق آنها نیز جناقی است. اطراف بدنه داخلی دیوارها، ازاره ای از کاشی آبی رنگ شش گوشه بر دیوار نصب است. کف حرم بقعه سابقا با کاشی قالب بزرگ سبز رنگ مفروش بود که ان را در نوسازی به موزائیک تبدیل کرده اند.در ورودی اصلی در ضلع شرقی و در ضلع غربی در ورودی دیگری بود که سابقا به ایوانی نظیر ایوان شرقی باز می شده، امروز به حسینیه تازه سازی باز می شود، هر دو در کنده کاری است و کتیبه هایی به خط نسخ دارد.
ضریحی که گور این دو برادر را پوشانده در چهار کنج بالای آن چهار سرستون مانند که طرح مقرنس دارد و از تکه های مختلف جوب ساخته اند، نصب کرده اند. سقف این ضریح چوبین و کمی برآمده است. دری دو لنگه مشبک در جهت شرقی ضریح مقابل در ورودی اصلی بقعه است. در دیوار غربی حرم نیز دری دو لنگه از چوب آزاد، با در نظر داشتن چهارچوب که چهار سال پس از آتش سوزی لنگرود که در سال 1268 ه.ق روی داده، ساخته شده است. بر خارج دیوار غربی بقعه که امروز در حسینیه افتاده است، سنگ مرمر کدری نصب است که شرحی درباره آتش سوزی سال 1268 قمری لنگرود بر آن به خط نستعلیق حک شده است.
چهار طرف بقعه آقا سید حسین، ایوانهای مجلل داشته است. امروز ایوان شرقی تقریباً به شکل اصلی باقی مانده است. بر دیوار این ایوان ازاره ای از کاشی که در آن کاشیهایی که زمینه آن سفید و نقوش آن نیلی رنگ است می باشد. نقوش کاشیهای این ایوان و کاشیهایی که در ایوان شمالی بکار رفته است طرح پرندگانی نظیر: طوطی، طاووس، گنجشک، کبوتر، تورنگ و جانوران دیگر نظیر: خرگوش، آهو، بزکوهی (= کل) ونقشهای دیگر شامل گل و بوته و اسلیمی و نقش زیرگنبدی و نظایر آنها است. کاشیهای قدیمی ایوان شرقی که بر یکی از آنها نقش اژدها و بر دیگری رقم کاشی ساز به این شرح دیده می شود: «عمل خلیل بن احمد کاشی گر» بر سردر ورودی شرقی بقعه «بسم ا...» از دو جهت گچ بری شده است. بر بدنه خارجی دیوار شرقی بقعه، نقاشیهای مذهبی و بالای آنها ابیاتی از هفت بند محتشم کاشانی بچشم می خورد. در میان مصراعها عبارت «یا ابا عبدالله الحسین ادرکنی» گچ بری شده است.
چهار پایه آجری در چهار کنج ایوانها بوده است که امروز دو پایه شرقی آنها برقرار است. پایین پایه ها چهارگونه و کمر آنها هشت ضلعی دو به دو برابر است.در میان این دو پایه، نه ستون چوبین چهارسو با سرستون است. جلو ایوان، مشبک چوبین است که طرحش نظیر طرح شبکه ضریح است. از ایوان شرقی، درگاهی به ایوان جنوبی است. بر دیوارهای ایوان جنوبی نیز مجالسی از نقاشیهای مذهبی دیده می شود که قدمت آنها بیشتر است. ایوان غربی، فعلا در حسینیه افتاده و بسیار ساده است. بالای سردر ورودی غربی بقعه، «بسم ا...» از دو جهت گچ بری شده و در طرفین آن منظره چهار زیارتگاه قدیمی نقاشی شده است. قسمتی از ایوان شمالی نیز تا امروز باقی مانده است. بر بدنه خارجی دیوار شمالی بقعه در این ایوان ازاره ای از کاشی است.کاشیهای آن نیز مانند کاشیهای ایوان شرقی متعلق به دورانهای مختلف است و نقوش کاشیهای قدیمی آن نظیر کاشیهای ایوان شرقی است و ظاهرا کار همان خلیل بن احمد کاشی گر است. در گلوی این کاشیها، کاشیهای ستاره ای شکل چهار پر قرار داده شده است که امروز چند عدد از آنها در همین بدنه دیده می شود. در باقیمانده ایوان شمالی نیز نقاشیهای مذهبی دیده می شود. بام ایوانها واشان کشی و لمبه کوبی با درزپوش پهن است، متن بنا، آجر و ساروج است که روی آنرا سفیدکاری کرده اند. سراسر بام بقعه و ایوانها سفال سر است. بر بالای تیزی بام، کاشی لعابدار آبی رنگ قبه مانندی است که روزی فواره سقاخانه بقعه بوده است. مراسم علم بندی این بقعه روز اول محرم و مراسم علم واچینی آن روز 28 صفر است. در محوطه اطراف بقعه درختان چنار قدیمی دیده می شود. بر اثر اعتقاد و ایمانی که ساکنان لنگرود به این بقعه داشته اند، از قدیم این بقعه محل بست بود و بی پناهان یا جنایتکارانی که می خواسته اند از چنگال انتقام خلاص یابند، بدین بقعه روی می آورده اند. در ورودی صحن و زنجیر بست آن در نوسازی های اخیر از میان رفت. اطراف این بقعه نیز حجرات زیاد داشت که مأموران دولتی پیش از شهریور 1320 خراب کردند.

ر جنوب شرقی بقعه آقاسید حسین، بنایی مستطیل است که در قسمت شمالی آن سقاخانه ای بنا شده است. در سقاخانه غربی است و بر بدنه دیوار شرقی از داخل، چهار مجلس کاشی کاری است که رقم سازنده کاشیها و موضوع مجالس بر آنها نوشته شده است. در ضلع شمالی و جنوبی بجای دیوار از دو پنجره آهنین قدیمی استفاده شده است.
چهار کنج بنای سقاخانه، چهار ستون نما از کاشی است و در دو طرف سقاخانه نیز نظیر این ستون نماها، دو ستون نمای دیگر است. این ستون نماها از چهار قسمت کاشی ساخته شده اند. نزدیک به در سقاخانه، حوض آبی مستطیل شکل برای استفاده عموم ساخته اند.
این بقعه مورد استفاده عموم است و به عبارتی جزء بناهای عام المنفعه بوده و ساکنین و رهگذران از آن برای زیارت و عبادت و گاهی هم شرکت در جلسات وعظ و دعا استفاده می کنند.البته این بقعه در ایام سوگواری سالار شهیدان بصورت کانون دسته های عزاداری مورد استفاده قرار می گیرد.
این بنا در گذشته از کاشی کاری زیبایی برخوردار بوده که امروزه آثار آن بچشم می خورد و نجاران نیز در ساختن ضریح چوبی و نرده های چوبی و پنجره های چوبی بصورت مشبک در آن هنرنمایی کرده اند و سرستونهای زیبا و چکش برگردانهای جالب در سقف به این زیبایی جلوه ای خاص داده است. گچ بران با برش اشهار کلیم کاشانی در قسمت بالایی دیوارهای داخلی و خارجی بنا به این جمع پیوسته اند و نقاشان در اخر با کشیدن صحنه هایی از روز عاشورا و دیگر وقایع قیام کربلا، دیوارهای این بقعه را مزین کرده اند.

دربهای بقعه از قدمت زیادی برخوردارند و دارای كتیبه با آیات قرآنی و ادعیه هستند تاریخ كتیبه 1200 و 1272 هـ.ق روی سنگ مرمرحسینیه غربی اتاق حرم، خبرآتش سوزی شهر لنگرود و بازسازی بقعه ذكرشده است.