سوال: پسری یک سال و نیمه دارم که حدود دو هفته است که از روی قوزک پایش و روی پا دانه های ریز به صورت اگزما زده و متغیر هست گاهی بیرون می زند و گاهی هم تو می رود دارو هم دکتر داده استفاده کردم ولی باز نقاط دیگر بدنش می زند روی دست ها و ران پایش. 

پاسخ دکتر داریوش دائر، متخصص پوست و مو: 

با توجه به شرح حالی که ارائه شده احتمال وجود نوعی حساسیت دوره کودکی موسوم به اگزمای سرشتی یا اصطلاحا درماتیت آتوپیک مطرح است. این نوع حساسیت، درصد نسبتا زیادی از کودکان را به خود مبتلا کرده و به شکل بروز ضایعات پوستی قرمز رنگ و خارش دار، پوسته دهنده و گاهی ترشح دار در نقاط مختلفی از بدن تظاهر پیدا می کند.

علت دقیق به وجود آمدن این بیماری مشخص نیست ولی در خانواده هایی که یکی از والدین سابقه احتمال ابتلای به این نوع اگزما یا تب یونجه ( با علائمی مثل عطسه و آبریزش و تنگی نفس در فصول بهار و پاییز) یا آسم را داشته باشد، بیشتر مشاهده می شود. ضمن این که این بیماری معمولا در فرزندان اول از شیوع بیشتری برخوردار بوده و به تدریج و با افزایش سن در بیشتر موارد بهبود پیدا می کند.

در صورتی که تشخیص حساسیت سرشتی توسط پزشک متخصص مورد تایید قرار بگیرد، رویکرد محافظتی و درمانی می تواند به همراه داشته باشد که شامل خودداری از شستشوی بیش از حد و حمام کردن کودک، پوشاندن لباس های نخی و با رنگ روشن و سبک و خنک و همچنین استفاده مکرر و متوالی از نرم کننده و مرطوب کننده های پوستی است.

البته به جز در مواردی و بسته به تشخیصی که پزشک معالج داده است، ممکن است از داروهای موضعی یا حتی خوراکی برای تسکین خارش علائم بیماری پوستی استفاده شود. در این میان نقش غذاها در بروز حساسیت سرشتی بیشتر تا سن شش ماهگی مطرح است ولی توصیه می شود که در صورت تشدید علامت که با مصرف غذاها، خوراکی ها و میوه هایی از قبیل شیر، شکلات، میوه هایی مثل توت فرنگی، موز ، کیوی، تخم مرغ و همچنین صیفی جاتی مثل گوجه فرنگی ایجاد می شود، خودداری کنند...

ضمن اینکه تمیز نگاه داشتن محیط زندگی کودک، تهویه هوای اتاق، استفاده از بخورهای سرد و همچنین استفاده از ملحفه ها، بالش ها و لباس های نخی در تسکین یافتن علائم بیماری نقش مثبتی ایفاء می کنند. اما در مورد عدم پاسخ کافی بچه به داروهای تجویزی می بایست در ابتدا از نوع و میزان داروی مصرف اطلاع پیدا کرد تا در صورت عدم پاسخ به آن داروها، از دسته داروهای دیگری و به شکل خوارکی یا موضعی استفاده کرد. نکته دیگر این که جای نگرانی وجود ندارد و بیماری قابل کنترل است. 
 

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:

اختلالات پوستی از نظر علائم و شدت بسیار متفاوت است. آنها می توانند به صورت موقتی یا دائمی باشند و ممکن است بدون درد یا دردناک باشند. برخی از آنها دارای علل موقعیتی هستند در حالی که برخی دیگر ممکن است وضعیت ژنتیکی داشته باشند.

درماتیت آتوپیک، یکی از بیماری‌های پوستی با خارش زیاد می‌باشد. سیر تقریبا مزمنی داشته که یک کودک ممکن است چندین سال متوالی به آن مبتلا بوده و هربار تظاهرات آن‌را به گونه‌های مختلف نشان دهد.

این بیماری با افزایش سن کودک پس از دوران بلوغ علائم بیشتر در دست‌ها ظاهر می شود. البته این تقسیم بندی صد در صد نیست.

درماتیت آتوپیک در نوزادان
دکتر ریحانه برکتین، متخصص کودکان: درماتیت از نظر پزشکی به معنای التهاب اپیدرم (سطحی ترین لایه پوست) است. آتوپی نیز که ریشه یونانی دارد، غیر معمول معنی می‌دهد.
درماتیت آتوپیک یکی از شایع‌ترین موارد مراجعات شیرخواران و کودکان از نظر بیماری‌های پوستی به کلینیک‌های اطفال است، معمولا حدود ده تا بیست درصد تمام شیرخواران به آن مبتلا می‌شوند، این بیماری یکی از بیماری‌های پوستی با خارش زیاد می‌باشد.
سیر تقریبا مزمنی داشته که یک کودک ممکن است چندین سال متوالی به آن مبتلا بوده و هربار تظاهرات آن‌را به گونه‌های مختلف نشان دهد.

علل و علائم درماتیت اتوپیک شیرخواران
در بسیاری از موارد (حدود هشتاد درصد) دیده شده است، که سایر بیماری‌های آلرژیک مثل آسم یا آلرژی بینی در سایر افراد خانواده وجود دارد.
علاوه بر علل آلرژیک بعضی از علل ایمونولوژیک و محیطی نیز در بروز این بیماری نقش دارند.
تقریبا در حدود پنجاه درصد (نیمی) از کودکان اولین علائم بیماری در سال اول پس از تولد دیده می‌شود و در درصد کمتری از کودکان (حدود یک سوم آنها) در فاصله 1 تا 5 سالگی بعد از تولد علائم بیماری ظاهر می‌شود.
خارش شدید و التهاب ظاهری تقریبا مهم‌ترین علائم بیماری است. در اولین مراحل، پوست شیرخوار قرمز و سپس ملتهب می‌شود، گاهی بر روی این التهاب ترشحات مختصری نیز دیده می‌شود، این التهاب و قرمزی باعث خارش و بیقراری کودک خواهد شد.
علائم پس از یک دوره بهبودی موقت، مجددا به شکل دیگری ظاهر خواهند شد.
خارش در هنگام شب، معمولا شدیدتر بوده و مصرف بعضی از غذاها، تنفس و یا تماس با برخی از مواد آلرژی‌زا مثل شوینده‌ها، شستشوی طولانی و یا مکرر پوست کودک، تعریق زیاد، وجود بعضی از عفونت‌های میکروبی، خشکی و یا سرمای شدید هوا، تماس پوستی با بعضی از مواد محرک و همچنین خاراندن زیاد و مکرر پوست همگی از جمله عواملی هستند، که خود باعث تشدید خارش می‌شوند.
شستشوی بیش از حد و مکرر پوست و به ویژه استفاده از صابون‌هایی با خاصیت قلیایی زیاد موجب کاهش چربی سطح پوست کودک و تشدید علائم، بویژه خارش خواهد شد.
در اغلب موارد علائم نوزادان حدود 2 تا 3 ماه پس از تولد ظاهر می‌شود، اما در برخی از موارد نادر نیز، علائم بیماری در زمان تولد ظاهر می‌شود.
محل درگیری پوست در این بیماری به سن کودک و همچنین شدت فعالیت بیماری بستگی دارد. در سنین کوچک‌تر از 2 سال، ضایعه بیشتر روی گونه‌ها، پوست سر و کناره‌های خارجی ساق پاها (که مکررا شسته می‌شود) دیده می‌شود، ناحیه پوشک معمولا درگیر نمی‌شود.
اما در کودکان بزرگ‌تر، بویژه اگر بیماری طول بکشد، محل ابتلا بیشتر روی سطوح جلویی آرنج‌ها، پشت زانو، جلوی مچ دست‌ها و پشت گردن است.
 

علائم دیگر با افزایش سن
با افزایش سن کودک پس از دوران بلوغ علائم بیشتر در دست‌ها ظاهر می‌گردد. البته این تقسیم بندی صد در صد نمی‌باشد و ممکن است اشکال مختلف تظاهرات بیماری در سنین مختلف ظاهر شوند، همچنین سایر نقاط بدن با شیوع و شدت متفاوت ممکن است درگیر شوند. درماتیت آتوپیک معمولا با دوره‌هایی از تشدید و تخفیف علائم همراه است.
بیماری در شیرخواران و کودکان کوچک‌تر، اغلب شدیدتر بوده و دارای سیر طولانی‌تری می‌باشد، در مواردیکه بیماری مزمن شود، پوست کودک ضخیم می‌شود و تمام مراحل متفاوت بیماری ممکن است، همزمان دیده شود.
با افزایش سن، فواصل بهبودی بتدریج طولانی‌تر شده و در حدود نیمی از بیماران نیز پس از 5 سالگی، بیماری خودبخود و بطور کامل بهبود می‌یابد، با این وجود در کودکان بزرگ‌تر و حتی بالغین، پوست ممکن است با قرارگیری در معرض مواد حساسیت‌زا دچار خارش شود.
علاوه بر نمای ظاهری پوست کودک و وجود علائم آزار دهنده‌ای مثل خارش، یکی از عوارض بسیار مهم و جدی این بیماری، ایجاد عفونت‌های ثانویه پوستی می‌باشد، که اغلب بوسیله باکتری‌ها و به میزان کمتر بدلیل ویروس‌ها و یا قارچ‌ها به وجود می‌آید.

تشخیص درماتیک اتوپیک شیرخواران
تشخیص این بیماری بر اساس نمای بالینی مشخص کننده بیماری و بر اساس وجود برخی علایم همراه آن از جمله سن کودک و توزیع محل ضایعات است، وجود شرح حال فامیلی مثبت از برخی از انواع آلرژی در خانواده نیز به تشخیص کمک کننده است.
برای تشخیص این بیماری معمولا نیاز به انجام هیچ گونه آزمایش خاصی نمی‌باشد، گرچه آزمایشات خاصی نیز در دسترس است.

از نگاه یک متخصص پوست و مو
یک متخصص پوست و مو با بیان اینکه اگزمای سرشتی منجر به خارش و تحریک پذیری شدید پوست و گاهی نیز قرمزی و خشکی در نوزادان می‌شود، گفت: در این حالت کودک مدام در حال خاراندن خود بوده که این عمل نوزاد بیشتر منجر به افزایش ابتلا به عفونت پوستی خواهد شد.
دکتر امیر هوشنگ احسانی با بیان اینکه اگزمای سرشتی در نوزادان در 3 ماهگی بروز پیدا می‌کند، اظهار داشت: این اگزما ابتدا از ناحیه گونه نوزاد آغاز می‌شود و به مرور زمان سایر اندام‌های بدن همچون آرنج، باسن، زانو و تنه را گرفتار می‌کند.
وی با بیان اینکه اگزمای سرشتی ممکن است در برخی از نوزادان هیچ گونه علت خارجی نداشته باشد، گفت: گروهی از کودکان هستند که پوست آنها قوام لازم را در برابر بعضی از ماده خارجی همچون برخی از غذاها، گرد و غبار و تغییرات شدید حرارتی ندارد به همین دلیل نوزادان دچار اگزمای سرشتی می‌شوند البته گاهی اوقات نیز عامل اصلی این نوع از حساسیت ها در کودکان مشخص نیست.
دکتر احسانی اظهار داشت: اگزمای سرشتی منجر به خارش و تحریک پذیری شدید پوست و گاهی نیز قرمزی و خشکی در کودکان می شود به طوری که کودک مدام در حال خاراندن خود بوده و این عمل نوزاد بیشتر منجر به افزایش ابتلا به عفونت پوستی خواهد شد.

امکان عود مجدد
این متخصص پوست و مو با اشاره به اینکه بعد از درمان اگزمای کودکان همچنان امکان عود آن وجود دارد، گفت: درمان اگزمای سرشتی کودکان طولانی، اما به راحتی قابل درمان است البته بعد از درمان این بیماری امکان عود آن نیز وجود دارد بنابراین پوست کودک باید مدام نرم نگه داشته شود.
این متخصص پوست با بیان اینکه بعد از حمام کردن پوست کودک باید مرطوب نگه داشته شود، گفت: حمام کردن این دسته از کودکان باید کوتاه و با آب ولرم باشد و بعد از حمام قبل از اینکه رطوبت پوست نوزاد از بین برود از کرم مرطوب کننده با تجویز پزشک استفاده شود.
وی در پایان اظهار داشت: مصرف برخی از داروها برای درمان اگزمای سرشتی در کودکان بیشتر اثر کنترلی دارد و به مرور زمان پوست نوزادان قوام لازم را پیدا می‌کند تا به تدریج خوب شود که در این زمینه استفاده از پمادهای کورتونی ضعیف هم نتیجه بخش است.