تنگه بهرام چوبین؛ آمیزه‌ای از تاریخ و طبیعت

بهرام چوبین نام تنگه ای در استان ایلام است که روزگاری در حکم یک مخفیگاه و شکارگاه برای این سردار دلیر ساسانی بوده است.

استان ایلام در غرب ایران یکی از استان‌هایی است که معمولا با جاذبه‌های طبیعی فراوانش شناخته می‌شود. در هر گوشه‌ای از این استان می‌توان مناطق طبیعی دیدنی و جالبی را یافت. یکی از این جاذبه‌های طبیعی فراوان، تنگه بهرام چوبین نام دارد که در اطراف شهر دره شهر قرار دارد. دره شهر، شهری در کوهپایه کبیرکوه و در حاشیه رود سیمره است که با شهر ایلام،‍ حدود ۲۴۰ کیلومتر فاصله دارد.

موقعیت

برای تماشای این دره کافی است مسافتی ۱۲ کیلومتری به سمت شرق دره شهر را طی کنید. موقعیت دقیق تنگه بهرام چوبین را می توانید در نقشه ببینید:

«بهرام چوبین» کیست؟

«بهرام ششم» پسر «بهرام گشنسب» عضوی از خاندان «مهران» بود که یکی از هفت خاندان ممتاز ساسانی به شمار می رفتند. بهرام از مردم شهر ملایر بود و از این جهت که قد بلند و لاغر بود به او لقب «چوبین» داده بودند. بهرام یک سردار و مبارز دلیر بود و در جنگ‌های زیادی شرکت کرد. به عنوان نمونه با خسروپرویز جنگید که این جنگ عامل اصلی ساخت تنگه بهرام چوبین بوده است. در واقع بهرام این تنگه را برای خودش تبدیل به پناهگاه کرد.

تصویری از نبرد بهرام چوبین و خسروپرویز در شاهنامه

آشنایی با تنگه

داخل تنگه بهرام چوبین و همچنین محدوده پشت آن، محیط بسیار مناسب و بکری برای حضور متعدد حیوانات و پرندگان مختلف است. بر اساس روایت‌های قدیمی، بهرام، سردار ساسانی در روزگاران قدیم برای شکار به این تنگه می‌آمده است. همچنین این تنگه در یکی از مناطق سرسبز و خوش آب و هوای استان ایلام قرار گرفته است، از این سو بهرام برای خوش گذرانی و تفریح با چاشنی شکار این منطقه را مقصدی جذاب برای خود می‌دیده است.

این تنگه علاوه بر این که یک اثر طبیعی به شمار می رود، مجموعه‌ای از آثار تاریخی را نیز در خود جای داده است که در ادامه آن‌ها را نیز معرفی خواهیم کرد.

تنگه بهرام چوبین، از نظر نظامی نیز برای بهرام اهمیت زیادی داشته است و این را می‌توان از دیوارهای تاریخی ساخته شده بر روی صخره‌های این تنگه که آن را تبدیل به دژی امن کرده‌اند، دریافت. در واقع بهرام برای خودش در این تنگه مخفی گاهی ساخته بود که در زمان شورش علیه خسروپرویز بتواند در آنجا پناه بگیرد.

همان طور که اشاره کردیم، بر روی صخره‌های این تنگه دیوارهایی ساخته شده است که آن را تبدیل به یک منطقه امن کرده است به طوری‌که دشمنان به راحتی نتوانند وارد این تنگه شوند. بیشتر این دیوارها از سنگ و گچ ساخته شده‌اند. یکی از نکات عجیب و باورنکردنی این است که این دیوارها چگونه بر فراز این صخره‌ها ساخته شده‌اند در حالی که واقعا صعود از این صخره‌ها کاری دشوار است. گویا بهرام برای حفظ جان خود، دست به سخت‌ترین کارها می‌زده است!

تنگه بهرام چوبین آثار دیدنی زیادی را در دل خود دارد که متاسفانه برخی از آن‌ها به مرور زمان ویران شده‌اند. به عنوان نمونه، در داخل تنگه آثاری از یک سری پلکانهای سنگی یافت می‌شود که بر روی دیوارهای سنگی قرار دارند.

یکی از مهم‌ترین آثار به جای مانده در این تنگه، چهار عدد آب انبار است که در داخل این آب انبارها آب آشامیدنی هم وجود دارد. این نشان می‌دهد که بهرام چوبین به نگهداری طولانی مدت از آب هم اهمیت داده است. ساخته شدن چنین آب انبارهای طبیعی زیبایی، واقعا در نوع خود شاهکار به حساب می‌آید.

در داخل تنگه، بناهای دیگری همچون بنای شاه‌نشین و اماکن مسکونی وجود داشته است که البته در گذر زمان از بین رفته‌اند و اکنون آثار زیادی از آن‌ها باقی نمانده است.

به بالای صخره‌ها که بروید، علاوه بر دیوارهایی که گفتیم، قلعه اصلی بهرام چوبین را هم می‌توانید ببینید که به احتمال زیاد محل استقرار خود بهرام بوده است. این قلعه نیز همچون آثار دیگر در طول زمان دچار تخریب شده است.

بخشی از دیوار دژ که تا حدودی تخریب شده‌ است

در مجموع می‌توان این‌گونه نتیجه گیری کرد که بهرام هم برای تفریح و خوش گذرانی خودش مکان زیبا و مناسبی را انتخاب کرده بود و هم با هوش و تدبیر فراوان این منطقه را به مکانی امن برای پناه گرفتن تبدیل کرده بود و امکانات لازم برای زندگی در اینجا را هم برقرار ساخته بود.

چشیدن طعم بی‌مهری

تنگه بهرام چوبین به همراه قلعه‌ها، آب انبارها، دیوارها، سنگ‌ها و همه آثار و بقایای تاریخی‌اش، تلفیقی از تاریخ و طبیعت را در دل خود جای داده است. با این که این تنگه با جذابیت طبیعی و تاریخی فراوانش می‌تواند یک مکان ایده‌آل برای جذب گردشگر در استان ایلام باشد، ولی متاسفانه هیچگاه آن میزان که درخور آن است مورد توجه قرار نگرفته است.

همان‌گونه که پیش از این هم اشاره کردیم، خیلی از آثار باستانی ارزشمند موجود در این تنگه در اثر زمان از بین رفته‌اند که این نشان از عدم توجه کافی مسئولین مربوطه به حفظ و نگهداری از این اثر ارزشمند است. جالب اینجاست که نام تنگه بهرام چوبین در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است ولی به آن میزان که شایسته این اثر ارزشمند است، به آن توجه نشده است. البته اکنون در تنگه مسیری برای عبور بازدید کنندگان ساخته شده است و تابلوی راهنمایی هم در نزدیکی تنگه قرار داده شده تا این اثر را به طور مختصر معرفی کند.

شهرستان دره شهر و به طور کلی استان ایلام آثار طبیعی زیادی را همچون تنگه بهرام چوبین دارد که نیاز است تا توجه بیشتری به آن ها شود. امیدواریم شما نیز با خواندن این مقاله کنجکاو شده باشید تا برای بازدید از این تنگه که داستان بهرام چوبین را حکایت می کند سفری به دره شهر ترتیب دهید.