( ملیت: ایرانی قرن: ۱۴ )
مترجم، محقق. تولد: ۱۲۹۴، تهران. درگذشت: اسفند ۱۳۶۹٫ زهرا کیا (خانلرى)، فرزند هادى نورى نواده حاج شیخ فضلالله نورى، تحصیلات دبستانى را در مدرسه ناموس به پایان رسانید و تحصیلات دبیرستانى را در دارالمعلمات مرکزى (دانشسراى مقدماتى) انجام داد و بلافاصله در سن هفده سالگى به تدریس در مدارس ملى و دولتى پرداخت و خود براى گذراندن امتحانات دورهى کامل متوسطه با پسران آماده کرد و اجازهى آن را نیز از معارف دریافت نمود و در سال ۱۳۱۴ پس از گذراندن امتحان ورودى در رشتهى ادبیات فارسى دانشکدهى ادبیات تهران که در زمان دانشسراى عالى نامیده مىشد قبول شد و در سال ۱۳۱۸ به اخذ لیسانس نایل آمد و سپس ضمن خدمت دولتى در رشتهى دکتراى زبان و ادبیات فارسى که تازه تأسیس شده بود ادامه تحصیل داد و در سال ۱۳۲۳ با گذراندن رساله خود دربارهى «سبک ادبى تواریخ ایران بعد از اسلام تا قرن نهم» به اخذ دکترى نایل آمد. پس از چند سال تدریس در دبیرستان به ریاست دبیرستان نوربخش (رضاشاه کبیر سابق) منصوب شد و چند سال به سمت دانشیارى و پس از آن به مقام استادى دانشکدهى ادبیات نایل آمد. در سال ۱۳۲۰ با پرویز خانلرى همکلاسى رشتهى دکتراى خود ازدواج کرد و با کمک هم مجله «سخن» را در سال ۱۳۲۲ منتشر کردند و در این ایام در شوراى زنان با دکتر فاطمه سیاح و عدهاى دیگر به فعالیتهاى اجتماعى پرداخت و به سمت منشى هیئت مدیرهى شورا منصوب شد. زهرا خانلرى پس از مرگ دردناک پسر هشت سالهاش از هر گونه فعالیت اجتماعى دست برداشت و تنها به کارهاى ادبى خود ادامه داد. او از هفده سالگى بنا بر ذوق شخصى به مطالعه و نوشتن مقالات در جراید روز پرداخت و در همان ایام دو داستان به نام پروین و پرویز و ژاله یا رهبر دوشیزگان (۱۳۱۵) نوشت و چنان که ذکر شد در مجله «سخن» به داستاننویسى و ترجمهى مقالات پرداخت. در سال ۱۳۳۹ براى مطالعه دربارهى کتب درسى به کشورهاى فرانسه و انگلستان سفر کرد و در بازگشت در سازمان کتابهاى درسى با عدهاى از همکارانش دست به تغییر در کتابهاى درسى مدارس زد و کار او از اولین کتاب دبستانى آغار نمود و به کلى سبک کتابهاى گذشته را عوض و کتابهاى تازه را به سبک جدید با در نظر گرفتن محیط و زبان کشور خود تألیف کرد و براى آموزگاران نیز روش تدریس نوشت تا با سهولت بتوانند کتابهاى تازه را تدریس نماید و این همکارى را تا کتاب فارسى اول دبیرستان ادامه داد و کتابهاى پنجم و ششم دبیرستان را شخصا نوشت و این کتابها از سال ۱۳۴۱ به تدریج به صورت کتابهاى رسمى در سراسر کشور تدریس شد. و چون همیشه در ضمن تدریس در دبیرستان و دانشگاه به این نکته برمىخورد که شاگردان از داستانهاى منظوم و معروف ادبى زبان فارسى به کلى بىاطلاعاند و هرگز فرصت خواندن آنها را ندارند بنابراین درصدد برآمد که این داستانها را خلاصه کند و به لباس نثر درآورد. این مجموعه که با شیوهى خاصى نوشته شد به نام داستانهاى دلانگیز ادبیات فارسى (۱۳۳۷) منتشر و دوباره تجدید چاپ شد و برندهى جایزهى یونسکو در ایران شد. از آثار دیگر اوست: پروین و پرویز (داستان)، ژاله یا رهبر دوشیزگان (داستان، ۱۳۱۵)، راهنماى ادبیات فارسى، فرهنگ اعلام، اصطلاحات (۱۳۴۱)، فرهنگ ادبیات فارسى (۱۳۴۸)، نمونه فارسى در سلسله شاهکارهاى ادبیات فارسى، داستان حسنک از تاریخ بیهقى (۱۳۵۱)، برگزیدهى قابوسنامه (تصحیح از قدیمىترین نسخ، ۱۳۵۲)، کتابهاى فارسى و دستور در سلسله کتابهاى درسى، افسانهى سیمرغ (از منطق الطیر عطار)، براى کودکان، ترجمه شبهاى روشن (اثر فئودر داستایوسکى، ۱۳۲۴)، رنجهاى جوانى ورتر (اثر آندره موروآ، ۱۳۲۲)، بیست داستان (از پیراندللو، ۱۳۳۵)، آقاى رییس جمهور (اثر میگل انخل آستوریاس، ۱۳۴۸)، سه داستان حماسى فارسى براى گنجینیهى ادبیات کودکان، نمونهى غزل فارسى (۱۳۴۳)، دنیاى خیال، (اثر آندره موروآ، ۱۳۴۹)، توروتومیو (۱۳۵۱)، پاپ سبز (۱۳۶۰). (۱۳۶۹ -۱۲۹۴ ش)، نویسنده و مترجم. نسبش به حاج شیخ فضلاللَّه نورى مىرسد. در تهران به دنیا آمد. پس از اتمام تحصیلات ابتدایى در مدرسهى ناموس، تحصیلات متوسطه را در دانشسراى مقدماتى، به پایان رساند و بلافاصله به تدریس در مدارس ملى و دولتى پرداخت. در ۱۳۱۸ ش موفق به اخذ لیسانس در رشتهى ادبیات فارسى از دانشکدهى ادبیات دانشگاه تهران شد. وى، در ضمن خدمات دولتى، در رشتهى دکتراى زبان و ادبیات فارسى ادامهى تحصیل داد و با ارائهى رسالهى خود دربارهى «سبک ادبى تواریخ ایران بعد از اسلام» موفق به اخذ مدرک دکترا شد. پس از چند سال تدریس در مدارس و ریاست دبیرستان نوربخش به سمت دانشیارى و سپس به مقام استادى دانشگاه ادبیات رسید. وى به اتفاق همسرش، پرویز ناتل خانلرى، در ۱۳۲۲ ش مجلهى ادبى «سخن» را منتشر کرد و در این ایام در شوراى زنان با دکتر فاطمه سیاح و عدهاى دیگر به فعالیتهاى اجتماعى پرداخت. او براى مطالعه درباره کتب درسى به کشورهاى فرانسه و انگلستان سفر کرد و پس از بازگشت، در سازمان کتابهاى درسى با عدهاى از همکارانش به تغییر و تحول در کتب درسى پرداخت. از آثار وى: «پروین و پرویز»، داستان؛ «ژاله یا رهبر دوشیزگان»، داستان؛ «نمونهى غزل فارسى»؛ «راهنماى ادبیات فارسى»؛ «داستانهاى دلانگیز ادبیات فارسى»؛ برگزیده «قابوسنامه»؛ «داستان حسنک»، «از «تاریخ بیهقى»؛ «افسانه سیمرغ»، براى کودکان، از «منطق الطیر» عطار؛ ترجمههاى: «بیست داستان»، «سه اندیشهى دخترک گوژپشت»، «خانهى افسونزده»، «انتقام سگ»، «روسرى سیاه»، «شب عروسى»، «کدامیک است»، «دود»، «زن مرده و زن زنده»، «سکته ناقص»، «گل سرخ»، «سرگرمى»، «چائولا ماه را کشف مىکند»، «نمازخانه کوچک»، «پاسخ»، «بیچاره آن مرحوم»، «دو و دو شش»، «لباس نو»، «گربه، پرنده، ستارگان»، «دنیاى خیال»، «شبهاى روشن»، «رنجهاى جوانى ورتر»، «آقاى رئیس جمهورى»، «پاپ سبز».[۱]
برگرفته از کتاب: گلزار مشاهیر
منابع زندگینامه: [۱] صد سال داستان نویسى (۱ و ۷۷۲/ ۳ ،۴۱۵/ ۲)، کتابنامهى نخستین دههى انقلاب (۱۳۲ -۱۳۱)، فهرست کتابهاى چاپى فارسى (۳۳۳۵ ،۳۳۱۴ ،۳۳۱۰ -۳۳۰۹ ،۲۸۰۰ -۲۷۹۹ ،۲۷۵۷ ،۲۷۱۲ ،۲۶۲۲ ،۲۰۹۳ ،۲۰۹۱ ،۲۰۳۶ ،۲۰۰۷ ،۱۹۷۵ ،۱۷۷۸ ،۱۷۷۳ ،۱۷۵۰ ،۱۶۳۴/ ۲ ،۱۴۸۴ -۱۴۸۳ ،۱۲۴۵ ،۱۰۹۳ ،۶۰۲ ،۵۸۴ ،۵۸۲ ،۵۵۷ ،۵۵۴ ،۳۴۸/ ۱)، کارنامهى زنان (۲۲۰ -۲۱۷)، مؤلفین کتب چاپى (۲۵۰ -۲۴۹/ ۳).
فعالیتها: • ادبیات و کتاب • نویسندگی
