مسجد جامع سنندج (مسجد دارالاحسان)

سنندج یکی از زیباترین شهرهای غرب کشور است. این شهر نیز همانند بسیاری از شهرهای دیگر آن منطقه دارای دو بافت مدرن و سنتی است. مسجد جامع سنندج یا همان مسجد دارالاحسان یکی از باشکوه ترین نمونه های معماری ایرانی – اسلامی دوره قاجار است که در بافت سنتی سنندج قرار دارد. با الی گشت همراه شوید تا با هم دیداری کوتاه از این مسجد تاریخی و معماری بی نظیرش داشته باشیم.

شکوه معماری ایرانی – اسلامی

کشورمان ایران، سرزمینی با پیشینه ای بس درخشان و با شکوه است. ظرافت و زیبایی آثاری که از روزگاران گذشته بر جای مانده، نشان از چیرگی و تبحر استادکاران و معماران گذشته کشور دارد. در واقع این معماران بوده اند که با آگاهی کامل خود از فنون نوین معماری و با نظمی خاص، فضای معماری ایران را شکوهی جاودانه بخشیده اند.

کشور ایران به واسطه تمدن و پیشینه غنی فرهنگی خود، از حیث این آثار معماری، گنجینه ای بسیار ارزشمند به شمار می رود. آثاری که هر یک به نوبه خود توانایی جذب گردشگران داخلی و خارجی بی شماری را به سمت دیار خود دارند. یکی از این آثار گرانبها مسجد جامع شهر زیبای سنندج می باشد.

مسجد دارالاحسان کجاست؟

مسجد جامع سنندج یا همان مسجد دارالاحسان یکی از با شکوه ترین بناهای اسلامی استان کردستان است که در قلب شهر سنندج و در بافت تاریخی آن احداث شده است. این مسجد تاریخی، یکی از نمونه های برجسته معماری دوره قاجار است که دستور ساخت آن  توسط حاکم وقت سنندج صادر شده است. این مسجد در ضلع شمالی خیابان امام خمینی سنندج قرار دارد.

پیشینه مسجد جامع سنندج

شهر سنندج از دوران صفویه یکی از مراکز با اهمیت فرهنگی و سیاسی کشور بوده است. از این رو آثار قابل توجی از آن دوران در این شهر باقی مانده است. آثاری همچون “قلعه سنه”. با توجه به متون تاریخی بر جای مانده، در دوره صفویه نیز در این مکان مسجدی وجود داشته است. مسجدی که در دوره قاجار و زمان حکومت فتحعلی شاه، تقریبا چیزی از آن به جز دو مناره اش باقی نمانده بود. طبق نظر برخی صاحب نظران، این مسجد درست بر روی بقایای مسجد قبلی بنا شده است و حتی دو مناره اش دقیقا در همان مکان دو مناره قبلی منطبق هستند.

این مسجد توسط حاکم وقت سنندج در آن زمان یعنی فردی به نام “امان الله خان اردلان” و با نظارت مستقیم فتحعلیشاه قاجار ساخته شده است. بر اساس کتیبه های یافت شده در این محل، تاریخ ساخت مسجد بین سال های ۱۲۲۶ تا ۱۲۳۲ هجری قمری می باشد.

این مسجد در بافت تاریخی شهر و در نزدیکی آثار ارزشمند دیگری همچون بازار تاریخی سنندج و دژ سنندج قرار دارد. به نظر می رسد که قبل از ساخت مسجد در آن دوران، مطالعات مکانیابی خوبی صورت گرفته است، چرا که این مسجد در مکان بلندتری نسبت باقی بافت شهر قرار گرفته است و گلدسته های آن تقریبا از تمام نقاط شهر پیداست.

ویژگی های معماری مسجد

مسجد دارالاحسان یکی از با ارزش ترین بناهای تاریخی در استان کردستان است که هنر معماری و تزئینات آن اهمیت بسیار زیادی دارد. از ویژگی های بارز ساخت این مسجد، استفاده کردن از بهترین مصالح ساختمانی در ساخت آن و تزئیناتی زیبا همچون کاشی کاری های برجسته آن است که علاوه بر نقش تزئینی، نقش عایق رطوبت را نیز ایفا می کنند.

این مسجد از جمله مسجدهای دو ایوانی کشور است. یکی از این ایوان ها رو به شرق و دیگری رو به قبله ساخته شده است. مدرسه دارالاحسان، حجره ها، راهرو های جانبی و درب ورودی در ایوان غربی جای گرفته اند و ایوان شرقی در واقع مدخل ورودی به داخل شبستان است. در هر دو ایوان این مسجد آیات بسیاری از قرآن به صورت زیبایی حکاکی شده اند. بر روی ایوان شرقی مسجد، قصایدی از “میرزا فتح الله خرم کردستانی” شاعر وقت، بر روی یک سنگ مرمر زیبا، به همراه تاریخ آن حکاکی شده است. بر روی ایوان جنوبی مسجد نیز همانند ایوان شرقی کاشی کاری هایی مزین به آیاتی از قرآن از جمله سوره مبارک انسان نقش بسته اند.

در جای جای این مسجد، علاوه بر آیاتی از قرآن مجید، اشعار دیگری از شاعران مطرحی همچون “مجدالممالک”، “جوهری” و “میرزا صادق اصفهانی” به چشم می خورد.

همانطور که گفتیم درون این مسجد یک مدرسه علوم دینی هم وجود دارد. از این رو ۱۲ حجره برای طلاب علوم دینی در اطراف حیاط مسجد بنا شده است. نمای ورودی این حجره ها نیز توسط کاشی کاری های زیبا تزئین شده اند.

شبستان زیبای این مسجد دارای ۲۴ ستون سنگی با تزئینات مقرنس کاری است. بر روی پایه این ستون ها نقوش اسلیمی حکاکی شده اند و بدنه ستون نیز به شکلی زیبا حجاری شده اند و بر بالای مقرنس های آن تزئینات کاشی کاری زیبایی به کار رفته است.

گچبری های قوس های درونی بنا از دیگر تزئینات شاخص درون این مسجد هستند. همچنین آجرهای لعاب داده شده ای که در ساخت مسجد به کار رفته اند، زیبایی آن را دوچندان کرده اند.

در برخی از کتب تاریخی، نوشته های متعددی پیرامون این شاهکار دوران قاجار آمده است. از جمله در کتاب حدیقه ناصریه درباره مسجد این چنین آمده است: « امان الله خان مسجدی را در نهایت شکوه و استحکام بنا کرد. اسم این مسجد دارالاحسان و بسیار عالی و ممتاز و در و دیوار آن کاشی کاری است. شبستانی دارد که بیست و چهار عدد ستون سنگی در آن نصب شده، در کتیبه‌ی چهار دیوار این شبستان و کتیبه‌های اطراف ستون‌ها سه ثلث قرآن مجید را با کاشی به خطی که شبیه به خط کوفی است، نوشته‌اند که نهایت امتیاز را دارد و دو ایوان بزرگ که یکی رو به قبله دیگری رو به طرف مشرق در این مسجد بنا شده که خیلی بر رونق مسجد افزوده است. در نمای بیرونی مسجد ایوان‌های شرقی و جنوبی مسجد آیات بسیاری به کار برده شده که نشان از توجه سفارش‌دهنده، خطاط و کاشی‌کار است.»

همانطور که بیان شد مسجد جامع سنندج یکی از شاهکارهای معماری دوران قاجار است که از نظر تزئیات کاشی کاری، گچ بری و حجاری جزء نمونه های برتر کشور به شمار می رود. بنابراین، جا دارد که این مجموعه به طرزی جامع تر و بهتر توسط مسئولین به هموطنان معرفی گردد تا گردشگران بتوانند از زیبایی های آن بهره لازم را ببرند.