امروزه در رسانه‌های جمعی مفاهیم خشم، پرخاشگری، تندخویی، خشونت و خصومت گاهی به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند. بنابراین تعریف دقیق این سازه‌های روانشناختی، به شناخت و ارائه راهکارهای مناسب و ویژه مدیریت هر یک، بهتر کمک می‌کند. می‌توان خشم را به عنوان «یک حالت هیجانی یا احساس درونی ناشی از برانگیختگی فیزیولوژیایی، و شناخت و افکار مربوط به خصومت» تعریف کرد. خشم به عنوان هیجانی توصیف می‌شود که شالوده خصومت و پرخاشگری است. خصومت به «نگرش پرخاشگرانه شدیدی اشاره می‌کند که فرد را به سوی رفتار پرخاشگرانه سوق می‌دهد» ؛ در حالی که «پرخاشگری به عنوان رفتاری قابل مشاهده تعریف می‌شود که به قصد آسیب یا صدمه» انجام می‌شود.
البته که خشم به بقای فرد و نوع بشر کمک کرده است و نباید مانع از بروز آن در کودکان و نوجوانان شد. اما وقتی که فراوانی، شدت، و یا تداوم خشم و رفتارهای پرخاشگرانه در طول زمان، بر ویژگی انطباقی آن سنگینی کند؛ کارکرد انسان مختل می‌شود. به همین دلیل ارائه راهکارهایی برای شناخت و مدیریت خشم و نگرش‌های خصومت‌آمیز و خشونت رفتاری، توسط متخصصان و آموزش آن به کودکان به وسیله والدین و مربیان، بسیار ضروری است. به خصوص زمانی که بروز و شیوع این حالت و پیامدهای رفتاری آن در سطح جامعه رو به افزایش باشد. البته باید توجه داشت ارائه هر گونه آموزش، باید متناسب با ویژگیهای سنی و توانمندی‌های مربوط به آن سن یا گروه باشد. در برخی دوره‌های حساس رشد مانند دوره بلوغ، یا هنگام بروز تغییرات عمده در زندگی افراد، انتظار داریم که میزان خشم و پرخاشگری بالا برود. اما مهم این است که آموزش مهارت‌های کنترل خشم، و مهارت‌های ابراز وجود و گفتگو به شیوه‌های بدون خشونت، برای همه افراد و گروه‌های سنی، تحصیلی و جنسیتی در دسترس باشد. بر همین اساس کتابهایی که این هفته معرفی می‌کنیم، بر شناخت خشم و هیجان‌های منفی مرتبط با آن ، و پرخاشگری و رفتارهای پرخاشگرانه تاکید می‌کنند و سپس به آموزش راهکارهای مدیریت آنها می‌پردازند.
کتاب عصبانیوزوروس (احساسات دایناسوری)
- نام نویسنده : برایان موزِس
- نام تصویرگر : مایک گوردون
- نام مترجم : مریم رضازاده
- انتشارات فنی ایران، 1396
- قیمت نسخه کاغذی : 12000تومان
- قیمت نسخه صاقچه : 2800تومان
- مخاطب : کودکان 3 تا 7 ساله
در این کتاب کودک ما با دایناسور کوچکی به نام «آنا» آشنا می‌شود که گرفتار موقعیت‌هایی است که مدام عصبانی می-شود. از اینکه نتوانسته برنامه تلویزیونی خود راببیند؛ یا اینکه در جشن تولد برادرش، به او هدیه‌های قشنگی داده‌اند. آنا مدام دچاراحساسات و رفتارهای ناخوشایندی است که دقیقا دلیل آن را نمی‌داند، ولی مدام باعث ناراحتی او و بقیه اعضای خانواده‌اش می‌شود. پدر و مادرش به او کمک می‌کنند با این احساس خود آشنا شود، روی آنها نامگذاری کند و بفهمد در چه موقعیت‌هایی دچار این احساسات ناخوشایند می‌شود. از همه مهمتر او یاد می‌گیرد با بزرگترهایش در این مورد صحبت کند.
مطابق معمول مجموعه کتاب‌های نردبان که توسط انتشارات فنی ایران منتشر شده و به آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان می‌پردازد؛ این کتاب نیزدر پایان حاوی توصیه‌های بسیار کارآمدی به والدین و مربیان برای خواندن کتاب و آموزش مهارت‌های شناخت و مدیریت خشم به کودکان است.
کتاب بازی‌های کنترل خشم برای کودکان
- نویسنده : دبورا ام. پلامر
- مترجم : امیر جهانیان نجف‌آبادی ، حدیث ایمانی
- انتشارات کیاراد، 1389
- قیمت نسخه کاغذی :10000تومان
- قیمت نسخه الکترونیک فیدیبو : 7000تومان
- مخاطب : والدین و مربیان کودکان 5 تا 12ساله
به عنوان یک والد یا مربی ، باید ابتدا بدانیم کودک ما در چه موقعیت‌هایی ممکن است عصبانی بشود. آشنایی با حساسیت‌ها و ویژگیهای شخصیتی کودک، ما را در پیش‌بینی رفتار آتی او، و برنامه‌ریزی خود ما بسیار کمک می‌کند. اما خشم احساسی است که ممکن است هر آن بروز کند و ما وکودکمان را آشفته سازد. مهمترین چیزی که به عنوان یک والد یا مربی باید بدانیم، این است که تا حد امکان اجازه ندهیم کودک ما باعث عصبانیت ما شود. هر گاه احتمال می‌دهیم واکنش ما در برابر رفتار کودک همراه با پرخاشگری یا عصبانیت خواهد بود؛ حتی شده برای چند دقیقه از او دور شویم و آرامش خود را باز یابیم.
در گام بعدی همواره باید بلد باشیم چگونه کودک را متوجه احساسات و رفتارهای خشماگینش کنیم و با بازی‌ها و رفتارهای آرامش‌بخش، او را برای کنترل و مدیریت رفتارش آموزش دهیم. این کتاب بازی‌های فردی یا گروهی‌ای را آموزش می-دهد که در آن کودکان به رقابت نپردازند و با همکاری با دیگر همبازیها به یک هدف دست یابند؛ احساسات خود را بشناسند و راه‌های ابراز سالم و غیر آسیب‌زای آن را بیاموزند
کتاب چگونه با افرادی که مرا عصبانی می‌کنند کنار بیایم
- نویسنده : پل هاوک
- مترجم : مریم سلطانیه
- نشر پیدایش، 1389
- قیمت نسخه کاغذی : 7500تومان
- قیمت نسخه الکترونیک طاقچه : 5000تومان
- قیمت نسخه صوتی نوار: 13000تومان
- مخاطب : بزرگسالان
اصولا احساسات و عواطف شدید ما در برابر رفتارهای دیگران فعال می‌شود. خشم و عصبانیت نیز مانند دیگر احساسات چون عشق، حسادت، ترس و نفرت، در یک رابطه دوطرفه معنا و کارکرد متفاوتی دارد. نویسنده کتاب – دکتر پل هاوک – معتقد است گروهی از افراد که آنها را «دیوانه‌کننده‌ها» نامیده است؛ توانایی زیادی در عصبانی کردن افراد دارند. این افراد که اتفاقا ممکن است ما هم جزو آنها باشیم؛ با ویژگیهای شخصیتی ناسالم خود باعث افزایش بروز عصبانیت و پرخاشگری و خصومت در محیط اطراف خود می‌شوند. افراد لوس و ازخودراضی، بازنده‌ها، سلطه‌جو‌ها و قلدرها، با مجموعه ویژگیهای شخصیتی خود، محیط ناامن و ناآرامی را پدید می‌آورند که هرکسی را دچار احساس اضطراب و پرخاشگری و خصومت می‌کند. اصولا ما در محیطهای خانوادگی و کاری، چاره‌ای جز تحمل و ادامه معاشرت با این افراد را نداریم ولی حتما راهکارهایی وجود دارد که بدانیم چگونه مقهور بازی خطرناک و ناسالم این افراد نشویم و حداقل آسیب و تنش روانی را تجربه کنیم.
کتاب با زبانی شیوا و شیرین، ما را در چنین موقعیت‌های دشواری توصیف می‌کند و مدام توجه ما را به نکته جلب می‌کندکه دیوانه‌کننده‌ها، افرادی عجیب و غریب نیستند. خود ما هم ممکن است در موقعیت‌های مختلف، چنین نقشی برای دیگران بازی می‌کنیم و باعث آسیب دیدن دیگران و روابط خودمان با آنها می‌شویم. دیدن زاویه از شناخت خود و رفتار و افکار، می تواند به بلوغ عاطفی بیشتر ما کمک کند.
