ساری - خبرگزاری مهر: نوروز فرصتی برای احیای بازی های بومی و محلی فراموش شده و ریشه دار در تاریخ و فرهنگ غنی مازندران است که اکنون در سبد بازی های کودکان و بزرگان جای خالی آنان احساس می شود.

به گزارش خبرنگار مهر، سی کل، تب، آغوزکا، چشت ترک کا ( قایم ماشک) سلام سالار، هفت سنگ، قیش کا( کمربند بازی)، مرغنه کا و ... از جمله بازیهای سنتی و بومی مازندرانی ها است که در ایام عید در برخی نواحی بویژه مناطق روستایی رواج می گیرد.

زندگی شهرنشینی و مدرنیته شدن برخی از بازی های محلی و نشاط آور را به دست فراموشی سپرد و به تاکید صاحبنظران، احیای بازی های سنتی و بومی علاوه بر انتقال داشته های فرهنگی در پویایی و نشاط نسل نو حائز اهمیت است.

عمو شمسعلی ترک از روستاییان بخش کجور نوشهر درباره بازیهای سنتی منطقه به خبرنگار مهر می گوید: آغوزكا یا گردو بازی از جمله بازی های سنتی بود که بازیكنان گردوها را دو به دو روی یكدیگر چیده و هر یك به نوبت با گردویی به نام كل یا تیره (گردوی بزرگ تر) به گردوها می زنند، اگر نفر اول به گردوها زد و آنها را انداخت فعلا" برنده محسوب می شود و بقیه بازیكنان باید به تیره او بزنند هر كسی موفق شد صاحب همه گردوها می شود در غیر این صورت نفر اول همه گردوها را جمع می كند.
 
وی با اشاره به اینکه چلیك ماركا از دیگر بازی هایی قدیمی است که اکنون دیگر انجام نمی شود، گفت: برای بازی دو تكه چوب یا چلیك و و چوب بزرگ یا ماركا نیاز است و ابتدا چوب كوچك را روی گودالی قرار می دهند سپس با چوب بزرگ به زیر چوب كوچك كی زنند و آن را به طرف بالا پرت می كنند، چوب هر یك از بازیكنان كه مسافت بیشتری را طی كند، آن گروه برنده می شود افراد بازنده باید به برندگان سواری بدهند.
 
زرین کا، ریسمان بازی، کشتی لوچو از دیگر بازی های سنتی مازندران است که در ایام عید در مناطق مختلف انجام می شود. در بازی رزین كا، رزین وسیله چوبی به شكل Y است كه تكه نوار لاستیكی به دو سر انتهای چوب بسته می شود. بازیكن با گذاشتن سنگ لای لاستیك و كشیدن آن به طرف عقب سنگ را پرتاب می كند.
 
از دیگر بازی های نمایشی سنتی مازندران به ویژه در غرب استان، ریسمان بازی است. این بازی غالبا" در مراسم عروسی برگزار می شد. ریسمان بازان دو نفر هستند یك نفر به عنوان بند باز بالای طناب راه می رود و دیگری به نام شیطانك در پایین می ایستد. بند باز بالای طناب با گذاشتن مجمع روی سر یا سوار شدن روی دوچرخه روی طناب راه می رود و شیطانك نیز در پایین با درآوردن شكلك و حركات خنده آور تماشاچیان را سرگرم می كند بعد از پایان نمایش شیطانك در بین تماشاچیان می چرخد و پول و شیرینی جمع می كند از صاحب خانه نیز پول و شیرینی می گیرند.
 
كشتی لوچو از كشتی های محلی استان مازندران است و در گذشته در مراسم عروسی اجرا می شد. اما امروزه در بعضی از نقاط استان این كشتی همه ساله در تابستان بعد از وجین شالی، هنگام فراغت كار روستاییان ، انجام می شود. در ایام دیگر مانند اعیاد مذهبی و ملی نیز كشتی لوچو برگزار می شود و جایزه برنده یك راس گاو است كه توسط اهالی خریداری می شود.
 
برای مسابقه دو نفر از كشتی گیران با تجربه به عنوان داور انتخاب می شوند در این كشتی هر گونه ضربه زدن به بدن یا سر حریف، گرفتن انگشت دست ، سرچنگك و ضربه زدن به كتف و گرفتن گوش، خطا محسوب می شود. كشتی گیری كه در این دو هفته تمامس حریفان را شكست دهد، برنده مسابقه است. در طول برگزاری مسابقه ساز و دهل نیز نواخته می شود تا شور و هیجان بیشتری به مسابقه بدهد.

همچنین از سرگرمی های دیرپا، مراسم گاو جنگی در روستای شیر كلا شهرستان نور است كه به زبان محلی تشك جنگی نامیده می شود. این مسابقه هر سال و یك هفته بعد از اتمام كشتی لوچو در اوایل مرداد ماه به مدت 10 روز برگزار می شود. قبل از انجام مسابقه از اهالی محل مبلغی پول بابت هزینه های ضروری جمع آوری می شود. چند روز پیش از مسابقه از طریق نامه تاریخ برگزاری مسابقه به اطلاع اهالی روستاها وشهرها و حتی استان های همجوار رسانده می شود. هزینه نگه داری مهمانان در روستا و كرایه از پول جمع آوری شده پرداخت می شود.
 
سي كل چک از دیگر بازیهای سنتی مردمان مازندران است که ابتدا گروهي كه مي خواهند بازي را آغاز كنند بين خود دو نفر را به عنوان رهبر (سلارsalar ) انتخاب مي كنند كه معمولا زبده تر و زرنگتر و ماهر تر از ديگران هستند، يارگيري بدين نحو صورت مي گيرد كه در محل برگزاري دو به دو ، مخفيانه ، از برابر سلار ها فاصله مي گيرند و براي خود نامهايي مثل شير، ببر، طوطي، طاووس، انار يا گل كه هريك مظهر شجاعت، قدرت، زيبايي  و شيريني است انتخاب مي كنند و دوباره به پيش سلارها مي آيند  و يكي از آنان رو به سلارها كرده مي گويد: سلام سلار، سلار: عليك برار و پس از ان يكي از دو نفر به عنوان مثال مي گويد: طوطي خاينه ( مي خواهي = xayne ) يا طاوس كه يكي از سلارها طبق نوبت براي يارگيري با اعضا و گروه خود مشورت و يكي را به دلخواه انتخاب مي كند و كار يارگيري بدين نحو پايان مي گيرد  سپس براي شروع بازي سي كل يا دو شاخه را محكم در مركز زمين فرو مي كنند كه بر اثر برخورد با توپ ، نيفتد و از جا در نيايد.

پس از آن سي كل چو (چك) را در دو طرف سي كل بصورت حاءل قرار مي دهند كه بر اثر برخورد توپ به سي كل  و همان چك به زمين بيفتد اما مكان قرار گرفتن دو تيم در بازي به اين صورت مي باشد كه با پانزده شاب (گام) بلند سلار ( قدمهاي بلند سلار) از دو طرف محل استقرار سي كل چو تعيين مي شود كه به نامهاي گل بالا و گل پايين معروف است.

بازی های کامپیوتری عامل فراموشی بازی های اصیل

یک کارشناس مسائل فرهنگی با بیان اینکه متاسفانه در حال حاضر بازیهای کامپیوتری و تلویزیونی باعث فراموشی و انزوای این بازیهای اصیل شده اند و گفت: باید برای آموزش بازی های محلی در زنگ های ورزش مدارس برنامه ریزی شود، چون کودکان و نوجوانان بیشتر وقت خود را با هم سن و سالان خود در مدارس می گذرانند.

محمد خزایی در گفتگو با خبرنگار مهر، از نبود آگاهی کافی و شناخت مناسب از بازی های بومی و محلی در مدیران و سیاست گذاران آموزشی ملی واستانی انتقاد کرد و افزود: یکی از بهترین شیوه ها، آموزش بازی های بومی-محلی به کودکان و نوجوانان در مقاطع مختلف تحصیلی و براساس قدرت بدنی و توانایی ذهنی آنها است زیرا آنان در حین بازی و به اقتضای آن، باهم به زبان محلی صحبت می کنند و قانع بودن به سهم خود و راضی بودن به نتیجه را یاد می گیرند.

افزود: صدا و سیما می تواند با برنامه سازی به ویژه در برنامه های کودک، ازکودکان و نوجوانان برای انجام بازی ها و ورزش های بومی و محلی استفاده کند و گامی اساسی در آموزش، احیا و ترویج و توسعه این بازیها بردارد.

وی با اشاره به این که درب ازیهای میدانی، استعدادهای کودکان بروز یافته و موجب افزایش توان ذهنی و فیزیکی آنها می شد گفت: در بازی های میدانی، کودکان نحوه ارتباط با دیگران را به خوبی یاد می گرفتند.

 چمیلیک، آیترک، گونترک (ماه میخوام - آفتاب میخوام)، اته بزهکا، ادنگ قلوک، ارکون ورکون، ارنگ و مرنگ، استا میخوام بیایم از باغت گل بچینم، اغوزچالی، السلام‌علیک خال خالکه، اودنگه‌تیر، بلنیکا، بورد- بورد (رفت، رفت)، پاچوبازی ، پکپکی، پلنگ پرشی، پنجه، پیشه‌کا، تب وچه له، تبکا (توپبازی)، ترنابازی، توپا قاچ، تلاجنگی، جوزکا، جهنم‌کا، چرخک‌کا، چش بهچش، چک بهچک، چلیک‌کا ، چلى مالکا، چوخر سواری، چهارراه ، خرجین هاله، خرسواری ، دچرخه‌کا، دسه بزهکا، دغلبازی، دنقول‌کا ، دیواری ، ذکر خنجر ، رسنکا، رسنکیوک، زوزو، سر بپرىکا، سرسنگ بهسنگ، سنگچران، سنگ کشتی، سیتکا، شاهوزیرکا، شیر و پلنگ، شیطان‌بازی، علیخان جرجور، قابکا، کشتى باشال، کشتى کمری، کلاحسابه، کلک‌تراش، کمربندبازی، کیوبه، گیروش (ترکمنی)، گزکا، گودلهزنی، لاپهکا، لیسبرلیس، مردخدا ، مرغنه جنگی ، نعش، وجهکا، هفت سنگ، یک چک دو چک ، یک دبه - دو دبه و... از دیگر بازیهای محلی است که امروز بیشتر آنان منسوخ شده است.