ویتامین A یکی از حیاتی ترین مواد مورد نیاز بدن است که نقش بسیار مهمی در بینایی، رشد استخوان‌ها و کلا رشد و نمو کودکان دارد.
این دو ویتامین چقدر حیاتی هستند و برای کوچولوی ما چه کاری انجام می‌دهند؟ چرا حتی به بچه‌هایی که شیر مادرشان را می‌خورند دادن این ویتامین لازم است؟ برای اینکه یکی از این دو ویتامین حیاتی را بشناسید، بد نیست تا پایان این مطلب را بخوانید.
اگر سابقه بچه‌داری داشته باشید، حتما می‌دانید که به بچه‌های زیر 6 ماه، خوراندن هر چیزی جز شیر ممنوع است، حتی آب. اما این وسط یک نکته خیلی جالب وجود دارد. همین کوچولوی دوست داشتنی از روز پانزدهم زندگی لازم دارد که ویتامین AD بخورد. علتش را می‌دانید؟
ویتامین A برای تنظیم سیستم ایمنی بدن
ویتامین A یکی از حیاتی‌ترین مواد مورد نیاز بدن است که نقش بسیار مهمی در بینایی، رشد استخوان‌ها و کلا رشد و نمو کودکان دارد. ویتامین A به تنظیم سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و در نتیجه وجودش برای مبارزه با بیماری‌ها لازم است. کودکانی که ویتامین A کافی به بدن‌شان نمی‌رسد در مقابله با بیماری‌ها ضعیف‌تر هستند و یک بیماری ساده ممکن است برای آن‌ها مرگبار باشد.
ویتامین A یکی از دو ویتامینی است که برای کودکان ایرانی از ابتدایی‌ترین زمان حیات یعنی از 15 روزگی تجویز می‌شود. تولیدکنندگان این مکمل، براساس نیاز کودکان کشور و تعامل با وزارت بهداشت این مکمل را فرموله، تولید و عرضه می‌کنند.
این ویتامین بیشتر در جگر، شیر، تخم مرغ، هویج و کدو تنبل دیده می شود.
ویتامین AD خارجی نخرید!
در این‌جا بد نیست این را هم بگوییم که بعضی والدین فکر می‌کنند چون مکمل‌های خارجی گران‌تر از ویتامین AD ایرانی است، حتما خاصیت بیشتری هم دارد. اما باید بدانید که نیاز کودکان هر کشور با کشورهای دیگر فرق می‌کند. متخصصان و مسئولان هر کشور با برآوردی که از کمبودهای تغذیه‌ای کودکان دارند، میزان لازم برای مصرف هر مکمل را تعیین می‌کنند.
در ایران هم متخصصان با کار دقیق و علمی به این نتیجه رسیده‌اند که نوزاد باید از 15 روزگی تا 2 سالگی، روزی 15 تا 25 قطره مولتی ویتامین یا ویتامین AD دریافت کند. بنابراین اگر از مکمل‌های خارجی استفاده کنید، هم مقدار لازم برای کودک‌تان را درست نمی‌دانید و هم ممکن است با این کار باعث شوید تا یک ویتامین به او کم و یک ویتامین زیاد از حد برسد. هر دوی این اتفاقات خطر جدی برای سلامت حال و آینده کودک‌تان دارد!
در چه غذاهایی یافت می‌شود؟
ویتامین A هم در غذاهای حیوانی و هم در غذاهای گیاهی وجود دارد. ویتامین A موجود در منابع حیوانی خیلی خوب جذب بدن می‌شود ولی ویتامین A که از منابع گیاهی بدست می‌آید، جذب کمتری دارد. از غذاهای حیوانی دارای ویتامین A می‌توان به شیر، کره، تخم مرغ و جگر اشاره کرد. در بین منابع گیاهی که ویتامین A دارند، هویج از همه معروف‌تر است.
مامان من ویتامین می‌خوام
اما چیزی که در هویج هست، پیش‌ساز ویتامین A است نه خودش. این پیش‌ساز در بدن تبدیل به ویتامین A می‌شود ودر سبزیجاتی با رنگ سبز تیره مثل اسفناج و جعفری، سبزی‌های نارنجی رنگ مثل هویج و کدو حلوایی و میوه‌های رنگی مثل طالبی وجود دارد.
کمبودش چه خطراتی دارد؟
یکی از نخستین علامت‌های کمبود ویتامین A شب‌کوری است. مردم مصر باستان فهمیده بودند که شب‌کوری با خوردن جگر درمان می‌شود. حالا ما می‌دانیم علت آن چیست. کمبود ویتامین A با آسیبی که به چشم می‌زند، حتی می‌تواند باعث کوری بشود. ویتامین A برای رشد کودک ضروری است و کمبود آن موجب اختلال رشد، کاهش مقاومت بدن و ابتلای مکرر به بیماری‌ها و اختلال در خون‌سازی می‌شود.
کودکانی که دچار کمبود ویتامین A هستند بیشتر به بیماری مبتلا می‌شوند و دوره بیماری در آن‌ها طولانی‌تر است. کمبود این ویتامین دستگاه تنفسی را هم در مقابل عفونت‌ها ضعیف می‌کند و ممکن است باعث بیماری ذات الریه شود. همیشه مقداری ویتامین A باید در بدن ذخیره باشد. حتی کم شدن این ذخیره‌ها هم باعث بیماری‌های تنفسی و اسهال کودکان، و عقب ماندن آن‌ها از رشد می‌شود.
بعد از دو سالگی هم مکمل لازم است؟
برای بچه‌های سالم و بچه‌هایی که بدغذایی یا رژیم خاصی ندارند، دادن مکمل برای رفع نیاز به ویتامین‌ها ضرورتی ندارد ولی اگر به دادن مکمل‌های ویتامین به فرزندتان تمایل دارید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
به‌طور کلی درصورتی که بتوانید با گنجاندن منابع غذایی مثل شیر و لبنیات، کره، تخم مرغ، جگر، سبزی‌های زرد مثل هویج، کدو حلوایی و میوه‌های زرد و نارنجی رنگ مثل آلو، زردآلو، قیسی، خرمالو و طالبی در برنامه غذایی روزانه کودک‌تان، ویتامین A کافی را به او برسانید، نیازی نیست که به او مکمل بدهید. در این سن، کودکان می‌توانند به راحتی لبنیات، گوشت، میوه‌ها و سبزی‌های تازه بخورند و این بهترین راه برای رساندن ویتامین به بدن آنهاست.
مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
این روزها بازار تبلیغ و مصرف مکمل‌های غذایی حسابی داغ است و این موضوع نه فقط بین سالمندان و آدم‌بزرگ‌ها بلکه در دنیای کودکان هم راه خودش را باز کرده است.
حالا دیگر مینادکس، سانستول، کیدی‌کر، میم، پدیاویت، زینک پلاس، ب‌کمپلکس و برای مادران ایرانی نام‌هایی آشنا و برای بچه‌های ایرانی طعم‌هایی آشنا هستند. خب، بعضی از والدین با خودشان فکر می‌کنند هر چه بیشتر از این مکمل‌ها به کودک‌شان بدهند، فرزندشان زودتر رشد می‌کند و قوی‌تر و باهوش‌تر می‌شود بنابر این حاضرند هزینه‌های بالایی را بپردازند و برای کودک‌شان مکمل تهیه کنند.
اما آیا این کار صحیح است؟ آیا بچه‌های سالم به مکمل نیاز دارند؟ آیا مصرف مکمل راه و رسم خاصی دارد؟ اصلا کودکی که مکمل مصرف می‌کند باید تحت نظر پزشک باشد؟
همه این‌ها سوالاتی است که از دکتر رضا راست‌منش، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی پرسیده‌ایم.
مکمل‌های ضروری را بشناسید
آن‌هایی که هنوز مادر نشده‌اند شاید ندانند که همه کودکان از همان اوایل زندگی، باید حتما 2 مکمل خاص را مصرف کنند: قطره آهن و ویتامین AD. همه نوزادان ایرانی باید از 15 روزگی تا 2 سالگی، روزی 25 قطره مولتی ویتامین یا ویتامین AD دریافت کنند.
قطره آهن هم از پایان 6 ماهگی، یعنی همزمان با تغذیه تکمیلی باید شروع شده و تا پایان 2 سالگی ادامه پیدا کند. مقدار لازم این قطره هم بین 10 تا 15 قطره در روز است.
ایرانی یا خارجی؟
بعضی والدین فکر می‌کنند چون مکمل‌های خارجی گران‌تر از قطره‌های ایرانی است، حتما خاصیت بیشتری هم دارد اما باید بدانید که نیاز کودکان هر کشور با کشورهای دیگر فرق می‌کند.
علاوه بر این در کشورهای خارجی ویتامین‌ها و آهن به غذاهای مختلف اضافه می‌شود و به همین دلیل موادی مانند آهن و ویتامین D در شیر مادران هم افزایش پیدا می‌کند.
در نتیجه مقدار ویتامین D و آهنی که در قطره‌های مکمل خارجی گنجانده می‌شود، از مقداری که در قطره‌های ایرانی وجود دارد کمتر است چون نیاز کودکان خارجی کمتر است بنابراین اگر از مکمل‌های خارجی استفاده کنید، هم مقدار لازم برای کودک‌تان را درست نمی‌دانید و هم ممکن است با این کار باعث شوید تا یک ویتامین به او کم و یک ویتامین زیاده از حد برسد که هر دوی این اتفاقات خطر جدی برای سلامت کودک‌تان دارد.
چه مارکی بهتر است؟
اگر برای فرزند شما مکمل تجویز شده باشد موقع خرید مکمل در داروخانه با چند نوع مختلف آن مواجه شوید، از کجا می‌فهمید کدام بهتر است؟ آیا قیمت بالاتر به معنی خاصیت بیشتر است؟
پاسخ شما این است که معمولا تفاوت زیادی بین مکمل‌ها به جز قیمت آن‌ها وجود ندارد! و همیشه هم قیمت بالاتر به معنای فایده بیشتر نیست. گاهی تنها دلیل گرانی یک مکمل نظیر هر کالای دیگری، وارداتی بودن آن و هزینه‌های تعرفه‌ای و گمرکی و سودجویی است و این ضرورتا به معنی کیفیت بهتر نیست.
صد البته مارک‌های مشهوری در دنیا وجود دارند که بسیار خوشنام هستند و کیفیت عالی هم دارند و این 2 موضوع با هم مغایرت ندارند. شاید راه بهتر، مصرف یک نوع مکملی باشد که به تجربه دیده‌اید کودک‌تان با آن راحت‌تر است و به قول مادرها به کودک می‌سازد!
همه بچه‌ها باید مکمل آهن و ویتامین AD بخورند؟
شیر مادر بین تمام شیرها فقیرترین شیر از نظر مقدار آهن است و از طرفی ذخیره آهن بدن شیرخواران در 6 ماه اول زندگی‌شان به اتمام می‌رسد. بنابراین حتما باید بعد از 6 ماهگی، به کودکان آهن داده شود.
کمبود آهن با مشکلات رفتاری، هوشی و حرکتی-عضلانی در کودکان ارتباط دارد و باعث اختلال در رشد کودکان می‌شود. 2 ویتامین A وD هم به این دلیل که نقش بی‌نظیری در رشد کودک دارند و مقدار آن‌ها نیز در شیر مادر کم است، باید به شکل قطره به کودکان داده شوند اما یک نکته مهم که حتما باید دانست این است که شما نباید مصرف قطره را تا هر زمان که دل‌تان خواست ادامه دهید.
ادامه مصرف این مکمل‌ها به میزان نیاز و درجه کمبودشان در بدن کودک و کمبود این ویتامین‌ها و آهن در غذای کودک بستگی دارد.
همچنین اگر به هر دلیلی نتوان آن‌ها را از طریق غذای معمولی برای کودک تامین کرد، آن وقت است که با صلاحدید پزشک می‌توان مصرف آن‌ها را باز هم ادامه داد.
بچه‌های بالای 2 سال هم مکمل می‌خواهند؟
این روزها بازار پر از مکمل‌های رنگارنگ با اسم‌ها و قیمت‌های متفاوت است که به‌شدت تبلیغ می‌شوند.
همچنین در بین مادران باب شده که بدون توجه به نیاز کودک و بدون مشورت با پزشک هر نوع مکملی را سرخود به بچه‌شان می‌دهند اما برای کودکان طبیعی و سالم که بیشتر از 2 سال دارند، مکمل خاصی لازم نیست. وقتی صحبت از مکمل خاصی می‌شود پی بردن به نیاز به آن مکمل خاص از عهده افراد غیرمتخصص و مادران خارج است.
این رویه درستی نیست که صرفا از روی احتیاط به کودکان مکمل ویتامین و مواد معدنی بدهیم، آن هم با این تصور نادرست که مکمل‌ها اگر مفید نباشند ضرر که ندارند! مطالعات نشان می‌دهد، مصرف زیاد و غیرضروری ویتامین‌ها و مواد معدنی در کودکان آن‌ها را با نیاز بیشتر در بزرگسالی مواجه می‌کند و این خیلی بد است.
چطور نیاز کودک را بدون مکمل تامین کنیم؟
شاید این پرسش برای شما هم پیش آمده باشد که اگر بخواهیم به فرزندمان مکمل ندهیم، چکار باید بکنیم که رسیدن همه مواد مورد نیاز به بدن کودک تضمین شود؟
پاسخ این‌جاست که اصولا اگر به موقع و با رعایت اصول غذای کودک را شروع کنیدو غذاهای متنوع و تازه تهیه شده را به کودک بدهید و سعی کنید کودک را ازانواع گروه‌های غذایی بهره‌مند کنید، می‌توانید اطمینان داشته باشید که نیازهای ویتامینی و مواد معدنی کودک تامین می‌شود.
چگونه بدمزه‌ها را خوشمزه کنید؟
بعضی از مادران می‌گویند قطره‌های آهن ایرانی بدمزه‌اند ولی قطره‌های خارجی خوشمزه‌ترند و بچه‌ها راحت‌تر آن‌ها را می‌خورند، برای اینکه بتوانید مکمل‌های ایرانی را خوش‌طعم کنید تا کودک‌تان بخورد، راه‌های زیادی هست.
بهترین شیوه حل کردن و چکاندن قطره آهن در آبمیوه‌های گوناگون است. این کار هم جذب آهن را بیشتر می‌کند و هم احساس بد طعمی و تهوع را کم می‌کند. ساده‌ترین کار اضافه کردن 2، 3 قطره آب لیموترش است.
فقط کافی است یک بار قطره آهن را در نصف استکان آب سیب یا پرتقال (یا هر نوع آبمیوه) بچکانید و به کودک بدهید تا ببینید کودک به چه راحتی و لذتی آن را مصرف می‌کند!
خطر نسخه‌های خانوادگی!
شاید شما هم شاهد چنین اتفاقی در بین اقوام و آشنایان خودتان بوده باشید؛ خانمی یک نوع مکمل را برای کودکش امتحان کرده و جواب گرفته است، بنابر این آن را به خواهرش هم توصیه می‌کند که برای فرزندش استفاده کند!
به‌نظر شما این کار می‌تواند درست باشد؟ این کار خطرناک است زیرا در بسیاری از موارد کودک به آن نوع از مکمل نیاز ندارد بلکه به مکمل دیگری نیاز دارد و حاصل کار این می‌شود که کودک دچار فقر شدید مواد مغذی می‌شود.
مکمل هم تجویز می‌خواهد؟
همان‌طور که گفتیم، اصولا خودسرانه مکمل دادن به کودکان کار اشتباهی است. تجویز مکمل‌ها می‌تواند توسط متخصص اطفال یا متخصص تغذیه یا یک پزشک که در زمینه تغذیه کودکان فعالیت کرده صورت پذیرد.
اصولا کودکان بنا به دلایل متعددی از جمله پیگیری رشد بدنی (وزن و قد) و تکاملی (زمان پدیدار شدن مهارت‌های گفتاری، حرکتی و...) باید زیرنظر پزشک باشند.
از آنجایی‌که کودکان نه تنها سرمایه خانوادگی بلکه سرمایه‌های ملی نیز هستند بهتر است مادران دائما نزد پزشکان یا متخصصان مختلف تغذیه نروند بلکه یک متخصص تغذیه یا پزشک مشخص داشته باشند به‌طوری‌که پرونده کاملی برای کودک‌شان تشکیل شده و همان پرونده پیگیری شود.
به این ترتیب به راحتی می‌توانید رشد کودک‌تان را پیگیری کنید و اگر نیازمند مصرف مکمل‌های مختلف غذایی بود، دستور آن را از متخصص فرزندتان بگیرید و تحت نظر او دادن مکمل را ادامه دهید.
بهتر است بدانید
