چهارمحال و بختیاری جزو استان‌های از ایران است که تاریخ بسیار غنی در خود نگاه داشته است. قلعه و خانه‌های تاریخی این استان اغلب با تاریخ معاصر ایران گره خورده‌اند و هر کدام برای ما روایتی جالب دارند. یکی از این بناهای قلعه یا کاخ سردار اسعد بختیاری است که جزو بناهای دوره قاجار این استان محسوب می‌گردد.
جونقان، قلعه جونقان
قلعه سردار اسعد بختیاری یا قلعه جونقان در شهر جونقان از توابع شهرستان فارسان واقع شده است. جونقان در جنوب غربی شهرکرد و در فاصله ۴۲ کیلومتری این شهر قرار دارد. شهر جونقان نقش مهمی در انقلاب مشروطه و فتح تهران داشته است . به طور کلی در این شهر آثار تاریخی بسیاری وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آثار قلعه سردار اسعد بختیاری می‌باشد.
تاریخچه ساخت قلعه
به گفته مورخانه جونقان به علت شرایط جغرافیایی و همچین مردمان شجاع و دلاوری که داشته، مورد توجه حسینقلی خان ایلخانی قرار می‌گیرد. حسینقلی‌خان این شهر را مرکز سوق‌الجیشی خود قرار می‌دهد و همیشه پیروزی‌های خود را مدیون شجاعت مردم جونقان و موقعیت این شهر می‌دانسته است. تا قبل از اختلاف با عمویش کلبعلیخان، وی نیز این شهر را بسیار استراتژیک و مهم می‌دانسته است (کلبعلیخان عاقبت در این شهر کشته شد و امروز دشتی در جونقان به نام وی نامگذاری شده است).
بعدها علی‌قلی خان بختیاری دراین شهر بدنیا آمد و قلعه مذکور را نیز بر روی بقایای خانه پدری خویش بنا نهاد. مدرسه اسعد نیز در ضلع غربی قلعه قرار دارد.
سردار اسعد بختیاری چه کسی بود؟
علی قلی خان معروف به سردار اسعد یکی از رجال سیاسی دوره قاجار و همچین از روسای لر بختیاری بود. وی در سال ۱۲۳۶ شمسی به دنیا آمد و دوره سیاسی او همزمان با چهار پادشاه ایران بود. وی در دوره‌ای از تاریخ ایران وزر جنگ و در دوره‌ای عهده‌دار وزارت داخله بوده است.
علی قلی خان فرزند پسر چهارم حسینقلی خان ایلخانی بوده است. علی قلی خان بعد از به توپ بستن مجلس شورای ملی به کمک برادرش نجف قلی خان و پسرعموی خود در اعتراض به این عمل برخاستند. آنها بعد از فتح اصفهان به دست سواران بختیاری از سمت اراک خود را به منطقه بختیاری رساندن و علی قلی خان شخصا فرماندهی سواران بختیاری را در فتح تهران و احیای مشروطیت به عهده داشت.
معماری قلعه جونقان یا قلعه سردار اسعد بختیاری
معماری قلعه سردار اسعد یا قلعه جونقان از معماری کاخ‌های اروپایی قرن ۱۹ به ویژه کاخ‌های فرانسوی الهام گرفته شده است. این بنا در دو طبقه و در اواخره دوره قاجار ساخته شد. قلعه بر سر گذرگاه جاده لینچ با هماهنگی امین السطلان صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار بنا شد.
بنای اولیه قلعه بر سر گذرگاه جاده لینج با هماهنگی امین السلطان صدراعظم ناصرالدین شاه در یک محوطه وسیع ساخته شد. بعدها بر اثر عوامل طبیعی و اجتماعی ساختمان‌های قلعه آسیب‌های فراوانی دیدند. امروزه از آن محوطه وسیع تنها بخش شاه‌نشین باقی مانده و بقیه ساختمان‌ها جانبی از بین رفته است.
در تمامی قسمت‌های بنا تزییناتی هر چند کم دیده می‌شود. قلعه در زمان شکوه خود دارای باغ‌های در پیرامون ساختمان اصلی که امروزه به کاخ سردار اسعد معروف است، بوده و همچنین دارای استخر مرکزی، سردر باشکوه و همچنین آیینه‌کاری‌های بی‌نظیری بوده است. از قلعه سردار اسعد بختیاری تنها یک ساختمان دو طبقه باقی مانده است که گویا این ساختمان در زمان سکونت سردار اسعد شاه‌نشین بوده است.
کاخ سردار اسعد دو طبقه است. طبقه دوم آن شاه‌نشین بوده و تزیینات غالب این قسمت گچبریهای بسیار زیبا است. شاه‌نشین دارای ایوان‌های با ستون‌های سنگی در سه جهت شمالی، جنوبی و شرقی است. ستون‌ها در هر ایوان به صورت ۶ ستون دوتایی می‌باشد. در مرز‌های اتصال ستون‌ها به سقف و کف آجرکاری‌ها زیبایی کار شده است. در قسمت پایین ستون‌ها اشکال هندسی به صورت مکعب مستطیل با نقش‌های یکنواخت و مزین به گل‌چند پر و نیلوفر دیده می‌شود.
در عمق یک متری از سطح محوطه کاخ زیرزمین بنا قرار دارد که گویا برای خدمه قلعه ساخته شده است. سقف راهروها واتاق‌های منشعب به این طبقه با سبک قمی‌پوش، طاق بندی شده است. هر اتاق یک بخاری دیواری با گچبریهای ساده دارد که به منظور انبار از آن استفاده می‌شده است.
هنر گچبری را البته در سربخاری‌های اتاق‌های طبقه دوم و ورودی اصلی کاخ قابل مشاهده است.
سخن نهایی
قلعه جونقان که امروزه به قلعه سردار اسعد بختیاری معروف است در ۵ دی ماه ۱۳۵۶ ثبت ملی شده است. امروزه این بنا به عنوان موزه مشروطیت قابل بازدید است. کاخ علاوه بر داستان‌های مشروطیت و سردار اسعد، داستان‌های دیگری برای گفتن دارد از جمله اینکه در جنگ جهانی اول پناهگاه بسیاری از پناهندگان سیاسی بوده است.
