حقایق اردبیل، بانگ اذان از بام سبلان
اردبیل در نواحی شمال غربی کشور واقع شده است. این شهر با توجه به پیشینه و سابقه‌ی تاریخی خود از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی فراوانی بهره می‌برد. همچنین به واسطه‌ی موقعیت جغرافیایی اردبیل، پدیده‌های طبیعی شگفت‌انگیزی در این منطقه وجود دارد.
به همین بهانه به سراغ حقایق و نکات جالبی از این شهر رفته‌ایم.
۱. اردبیل یکی از کلان‌شهرهای شمال غربی ایران و مرکز شهرستان و استان اردبیل محسوب می‌شود.
۲. نقوش و سنگ‌نگاره‌هایی که در این منطقه پیدا شده‌اند، گواه قدمتی ۴۰ هزار ساله را برای سکنی گزیدن بشر در آن می‌دهند. هرچند که پیدایش شهر و تمدن در این منطقه بر اساس مستندات و با توجه به قرارگیری در حاشیه‌ی جاده ابریشم، به ۳ هزار سال پیش از میلاد بازمی‌گردد.
۳. در بسیاری از کتب تاریخی، بنای شهر اردبیل به «فیروز»، پادشاه ساسانی در سده‌ی ۵ میلادی، نسبت داده شده است.
۴. شاید برایتان جالب باشد بدانید که اردبیل از شهرهایی است که در سلسله پیشدادیان یعنی قبل از مادها وجود داشته و فردوسی نیز از آن در اشعار خود نام برده است. به طوریکه :
اردبیل را از كیخسرو پسر سیاوش و نوه كاووس می‌داند. در باب پادشاهی كیكاووس و آمدن كیخسرو از توران به ایران، و سخن گفتن گودرز و طوس درباره كیخسرو و فریبرز پیش كاووس شاه چنین آغاز سخن می‌کند:
دو فرزند ما را كنون با دو خیل بباید شدن تا در اردبیل بمرزیكه آنجا دژ بهمن است همه ساله پرخاش اهریمن است
۵. آغاز راه سلسله‌ی صفویه از اردبیل بود، چراکه «شیخ صفی‌الدین اردبیلی» جد پادشاهان صفوی و موسس این سلسله متولد اردبیل بود. به همین دلیل در این منطقه در زمان حکومت صفویه عمران و آبادی‌های گوناگونی صورت گرفت.
۶. اردبیل در طول تاریخ نام‌هایی از قبیل «دارالارشاد»، «دارالملک» و «دارالامان» را به خود دیده است. «اردبیل» نیز واژه‌ای باستانی است که تغییریافته‌ی واژه‌ی «آرتاویل» محسوب می‌شود. این نام از ترکیب «آرتا» به معنی «مقدس» و «ویل» به معنی «شهر» تشکیل شده است که در مجموع «شهر مقدس» معنا می‌دهند.
۷. اردبیل در ارتفاع ۱۵۰۰ متری از سطح دریا و در میان کوه‌های شمال غربی فلات ایران قرار گرفته است. همین امر آب و هوای سرد را در زمستان‌ها و معتدل در تابستان‌ها برای این منطقه در پی داشته است. میانگین دمای این شهر در روزهای گرم سال ۲۷ درجه و میانگین دمای روزهای سرد آن ۵- درجه اندازه‌گیری شده است.
۸. در سرشماری سال ۹۵ اردبیل جمعیتی بالغ بر نیم میلیون نفر را در خود جای داده است.
۹. زبان مردم اردبیل مانند دیگر نقاط این منطقه، ترکی آذری است. زبان اوستائی قدیمی‌ترین زبان آریائی است كه احیاناً اردبیلی‌های باستان بدان سخن گفته‌اند و زبان آذری که ریشه در زبان پهلوی داشته گویش زبانی منطقه اردبیل بوده است که به مرور تحت تاثیر زبان ترکی قرارگرفته است.
۱۰. در گذشته، از میان پيروان ادیان ديگر، بيش از همه، ارامنه در اردبيل زندگى می‌کردند و محله مخصوص داشتند كه «ارمنستان» خوانده می‌شد و شغل بيشتر آن‌ها تجارت، صنعتگرى و طبابت بود. در اواخر حكومت قاجار و با از بين رفتن موقعيت خاص تجاری اردبيل، آن‌ها نيز از اين شهر مهاجرت كردند و امروزه هيچ ارمنى در اردبيل زندگى نمی‌کند.
۱۱. با توجه به قدمت و تاریخ اردبیل اماکن و جاذبه‌های تاریخی بسیاری در این شهر قرار گرفته است. علاوه‌بر آن می‌توان به پدیده‌های طبیعی آن مانند چشمه‌های آب گرم و معدنی، مراتع و آبشارهای کم‌نظیر اشاره کرد.به طوریکه چشمه های آب گرم سرعین در نزدیکی اردبیل شهرت جهانی پیدا کرده است.
۱۲. همان‌طور که اشاره شد، صفویان نقش بسزایی در رشد اردبیل داشتند. به همین دلیل یکی از زیباترین مجموعه بناها برای جد صفویه در این شهر قرار گرفته است. آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از مکان‌های تاریخی و باستانی اردبیل است که در یونسکو نیز به ثبت رسیده است. این مجموعه با معماری چشم‌نوازش علاوه بر آرامگاه موسس صفویه، (شاه اسماعیل صفوی) میزبان مقبره‌های پادشاهان، مشایخ و بزرگان صفوی است.
۱۳. به واسطه‌ی موقعیت مکانی اردبیل در طول تاریخ که گذرگاه کاروان‌های تجاری و نظامی متعددی بوده است، این منطقه مجموعه‌ها و کاروانسراهای تاریخی متعددی را نیز در خود جای داده است.
۱۴. کوه سبلان در ۳۵ کیلومتری غرب شهر اردبیل قرار دارد که با ارتفاع ۴۸۱۱ متر، سومین قله‌ی بلند ایران بعد از دماوند و علم کوه محسوب می‌شود. از ویژگی‌های مورد توجه سبلان می‌توان به دریاچه کوچک قله‌ی آن و آب‌گرم‌های طبیعی‌اش اشاره کرد.
۱۵. اردبیل اولین شهر ایران بود که دارای لوله‌کشی آب شرب شد. قدمت این لوله‌کشی نیز با توجه به حفاری‌های صورت گرفته، احتمالا به دوره‌ی صفوی برمی‌گردد.
۱۶. در قرن یک و دو خورشیدی، «بابک خرمدین» که متولد اردبیل بود، به پیشوایی خرمدینان رسید و در منطقه، مبارزات علیه حکومت عباسیان را رهبری کرد.
۱۷. صنایع دستی اردبیل همواره مورد توجه علاقه‌مندان بوده است. از این میان می‌توان به صنایعی از قبیل آبگینه، نساجی، سفال و سرامیک، چرم، گلیم‌بافی و قالی‌باقی اشاره کرد.
۱۸. همان‌طور که اشاره شد، نساجی از صنایع دستی اردبیل محسوب می‌شود. در حالی که با توسعه‌ی این منطقه صنعت نساجی به یکی از صنایع ماشینی منطقه نیز تبدیل شده است. همچنین از دیگر صنایع ماشینی اردبیل می‌توان به فولاد، لاستیک و سیمان اشاره کرد.
۱۹. با توجه به شرایط اقلیمی اردبیل، کشاورزی و دام‌داری در آن بسیار رونق دارد. عمده محصولات کشاورزی این منطقه گندم، سیب‌زمینی، جو، ذرت، چغندر قند، انواع حبوبات و میوه است. پرورش زنبور عسل و تولید عسل مرغوب نیز از دیگر محصولات منطقه محسوب می‌شود.
۲۰. در تقویم خورشیدی، هم‌زمان با سالروز تاسیس سلسله‌ی صفویه، ۴ مرداد «روز ملی اردبیل» نام‌گذاری شده است.
۲۱. یکی دیگر از جاذبه‌های اردبیل ، دریاچه‌ی «شورابیل» است. این دریاچه‌ی درون‌شهری با اماکن تفریحی اطراف خود به یکی از جاذبه‌های پرطرفدار شهر تبدیل شده است.
۲۲. برای آخرین مورد جا دارد از به‌یادماندنی‌ترین اذانی که شنیده‌ایم، یاد کنیم. اذانی که در دستگاه شور توسط «رحیم موذنزاده اردبیلی» خوانده شده است. جالب است بدانید که اذان مرحوم موذنزاده در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.
