مسجد جامع قزوین

مساجد در فرهنگ اسلامی ایران همیشه جایگاه والایی داشته است برای همین هم هست که در سفر به شهرهای ایران مساجد زیبای را پیدا می کنید که در نهایت شکوه ساخته شده اند تا به خوبی نشانگر فرهنگ و تاریخ این سرزمین باشند. در نقاط مختلف کشور مساجدی وجود دارند که نه تنها مکانی برای عبادت و انجام فرایض دیدنی مردم هستند بلکه با قدمتی که دارند امروز به یک جاذبه تاریخی هم تبدیل شده اند و گردشگران زیادی در سفر به آن شهر از این مساجد دیدن می کنند. نمونه ای از این مساجد تاریخی در شهر قزوین وججود دارد: مسجد جامع قزوین که با قدمت طولانی و معماری تماشایی یکی از بهترین مساجد ایران به شمار می رود.

شاید معروف ترین جاذبه قزوین قلعه الموت باشد؛ قلعه ای تاریخی که در دل طبیعتی زیبا یکی از ارزشمندترین جاذبه های ایران را رقم زده است. اما در این شهر بناهای تاریخی و معروف دیگری هم پیدا می شود که یکی از آن ها مسجد جامع قزوین است، مسجدی که تاریخی بلند دارد و پیشینه اش آنقدر طولانی است که آن را یکی از قدیمی ترین مساجد جامع ایران می دانند. اگر علاقمند به تماشای معماری های زیبا هستید این مسجد ناامیدتان نمی کند چون در آن طراحی و شاهکار معماری دوره سلجوقیان را به نظاره می نشینید و با تماشای نمایشی پرجزئیات از هنر معماری ایرانی هیجان زده می شوید. مسجد جامع قزوین یکی از قدیمی ترین مساجد چهار ایوانی ایران به حساب می آید و کتیبه هایی درون گنبدخانه آن جای دارد که نمونه آن در جایی دیگر پیدا  نمی شود. این مسجد که در لیست آثار ملی ایران قرار دارد از ویژگی های یکتا و کتیبه های شاخص بهره می برد که بازدید از آن را از بایدهای سفر به قزوین کرده است. هرچند که این مسجد را نمونه ای از معماری دوره سلجوقیان می دانند اما در آن معماری دوره های مختلف تاریخی به یادگار مانده و کهن ترین قسمت آن در قرن دوم اسلامی ساخته شده است. احتمالا شنیدن این موضوع برایتان جالب است که بدانید قبل از ساخت مسجد در اینجا آتشکده ای از دوره ساسانیان قرار داشت که بعد از اسلام آوردن اهالی این شهر خراب و به مسجد تبدیل شد. باستان شناسان با دیدن طراحی این مسجد این طور حدس می زنند که به احتمال زیاد آتشکده در قسمت جنوبی ایوان قرار داشته است. زمان ساخت این مسجد به سال ۱۹۲ هجری قمری برمی گرددد یعنی زمان که هارون الرشید دستور داد تا بر روی ویرانه های آتشکده سابق، مسجدی باشکوه ساخته شود.

کهن ترین قسمت  این مسجد که همچنان بعد از گذر این همه مدت به جای مانده است طاق هارونی آن است که ساخت آن دقیقا همان زمانی بوده که بنای ابتدایی مسجد ساخته شد. این مسجد از همان ابتدا به این بزرگی ساخته نشده بود و تا دوره صفوی بنای کوچکی بود که با وجود کوچکی اما برای مردم بسیار با اهمیت بود و تعداد زیادی از مردم فرایض دیدنی خود را در همین مسجد انجام می دانند. این مسجد هم مثل بسیاری از آثار تاریخی ایران ناملایمات بسیاری را به خود دیده است که یکی از این گزندها در زمان حمله مغولان به قزوین اتفاق افتاد. در آن سال ها قسمت جنوبی مسجد آتش گرفت و در سال های بعد هم بخش هایی از آن دچار خرابی هایی شد که باعث شد مسئولان دست به کار شوند و کار مرمت مسجد را شروع کنند. اما مسجد فقط نوسازی نشد و در سال ۵۰۰ هجری قمری تصمیم بر آن شد تا قسمت های دیگری به مسجد اضافه شود تا ظاهری باشکوه به خودش بگیرد. در این زمان که مصادف با زمان سلسله سلجوقیان بود قسمت هایی مثل مدرسه، خانقاه، چاه خانه به مسجد اضافه و کتیبه هایی به خط نسخ و ثلث در آن گچبری شد که امروز از شاهکارهای تماشایی این مسجد هستند. اما بیشترین تغییرات در ظاهر این مسجد در زمان صفوی اتفاق افتاد و قسمت های زیادی از رواق ها، مناره ها و ایوان ها به آن اضافه شد هرچند که ایوان شرقی مسجد در دوره قاجار ساخته شده است.

این مسجد بزرگ به شیوه چهار ایوانی درست شده و حیاط و صحن آن با مساحت ۴ هزار متر مربع آنقدر بزرگ است که می توان آن را از معدود مساجد ایران دانست که حیاطی به این بزرگی دارد. در چهار گوشه حیاط، ۴ ایوان بزرگ می بینید که در دو سمت آن ها رواقی طولانی به چشم می خورد. از ویژگی های منحصربفرد و برجسته این مسجد شبستان زیرزمینی در کنار هشت شبستان بزرگ چهار سمت حیاط است. برای بازدید از این مسجد باید به محله دباغان و غرب خیابان سپه بروید. در اینجا گنبد فیروزه ای مسجد از دور نمایان است همین که از درب ورودی وارد شدید از میان هشتی ای می گذرید که با آجرکاری های تماشایی مزین شده و شما را به سمت حیاط بزرگ مسجد راهنمایی می کند. در این لحظه است که مناره ها و صحن های مسجد را می بینید که با گنبد فیروزه ای و کاشی کاری های جذاب به زیباترین شکل ممکن مسجدی اسلامی را به تصویر کشیده است .

در وسط حیاط، حوضی بزرگ خودنمایی می کند که هم فضای محوطه حیاط را باطراوت می کند و هم برای وضو از آن استفاده می شود. در چهار سمت این مسجد ۴ در ورودی و صحن هایی با ایوان های بزرگ جای گرفته است. در دو سمت ایوان ها، رواق هایی را می بینید که اسم امام جماعت بر روی آن ها مشخص شده است. اگر به سمت رواق های جنوبی بروید قدیمی ترین قسمت مسجد را در میان آن ها پیدا می کنید: صفه ای به اسم طاق هارونی که به دهلیز شرقی وصل است و از گل و خشت خام درست شده است. در این مسجد دو موزه تاریخی موزه سنگ و سفال، و موزه دریچه ها وجود دارد که می توانید در بازدید از این مسجد از آن ها هم دیدن کنید.