سید جواد حسینی
مجله مبلغان دی وبهمن ۱۳۸۳ - شماره ۶۲
اشاره:
در بخش نخست این مقاله که در شماره ۵۸ مجله چاپ شد، عناوینی چون: همه جا به یاد مهدی (علیه السلام)، مشخصات فردی مهدی (علیه السلام)، غیبت طولانی وظهور حتمی، پاداش انتظار، واوصاف منتظران راستین، مورد بحث قرار گرفت. در این بخش، ادامه مباحث را پی می گیریم.
وقت ظهور وقیام
زمان دقیق ظهور وقیام حضرت مهدی (علیه السلام) را جز خداوند متعال کسی نمی داند، وخود حضرت هم وقتی زمان قیامش فرا رسد، از طریق الهام الهی آگاه می شود.(۱) در کلام ختمی مرتبت آمده که هرگاه وقت قیام فرا رسد، پرچم حضرت خود به خود برافراشته می شود؛ چنان که می خوانیم: «لَهُ عَلَمٌ اِذا کانَ وَقْتُ خُرُوجِهِ انْتَشَرَ ذلِکَ الْعَلَمُ مِنْ نَفْسِهِ وَاَنْطَقَهُ اللهُ تَبارَکَ وَتَعالی فَناداهُ الْعَلَمُ: اخْرُجْ یا وَلِیَّ اللهِ فَاقْتُلْ اَعْداءَ اللهِ... فَلا یَحِلُّ لَکَ اَنْ تَقْعُدَ عَنْ اَعْداءِ اللهِ؛(۲) برای او (حضرت مهدی (علیه السلام) ) پرچمی است که وقتی هنگام خروجش فرا رسد، خود به خود باز می شود وخداوند بزرگ آن را به سخن می آورد. پس آن حضرت را مورد خطاب قرار می دهد ومی گوید: خارج شو ای ولی خدا! پس دشمنان خداوند را نابود ساز که دیگر برای تو نشستن در مقابل دشمنان خدا جایز نیست».
ویا هنگام فرا رسیدن قیام آن حضرت شمشیرش به امر الهی از غلاف خارج می شود؛ چنان که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) می فرماید: «لَهُ سَیْفٌ مَغْمَدٌ فَاِذا حانَ وَقْتُ خُرُوجِهِ اقْتَلَعَ ذلِکَ السَّیْفُ مِنْ غِمْدِهِ وَاَنْطَقَهُ اللهُ (عزَّ وجلَّ) فَناداهُ السَّیْفُ اخْرُجْ یا وَلِیَّ اللهِ فَلا یَحِلُّ لَکَ اَنْ تَقْعُدَ عَنْ اَعْداءِ اللهِ فَیَخْرُجُ؛(۳) برای او شمشیری است در غلاف. پس هنگامی که وقت قیامش فرا رسد، آن شمشیر از غلافش خارج می شود وخداوند آن شمشیر را به سخن درمی آورد وشمشیر به آن حضرت ندا می دهد: ای ولی خدا! قیام کن چرا که برای تو جایز نیست در مقابل دشمنان خدا بنشینی. پس او قیام می کند».
علائم ظهور
علائم ظهور بیش از آن است که در بخشی از یک مقاله بگنجد. ما فقط به برخی از علائم ظهور اشاره می کنیم که در کلام خاتم الانبیاء (صلی الله علیه وآله) بر آنها دست یافته ایم. البته این موارد، در واقع، نشانه های آخر الزمان است که منتهی به دوران ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) می شود.
۱. «عَنْ اِبْنِ عَباس عَنْ رَسُولِ الله (صلی الله علیه وآله) فی حَدیْثٍ اَنَّ اللهَ اَوْحی اِلَیْهِ لَیْلَةً اَسْری بِهِ اَنْ یُوْصِیَ اِلی عَلِیٍّ وَاَخْبَرَهُ بِالاَْئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ اِلی اَنْ قالَ وَآخِرُ رَجُلٍ مِنْهُمْ یُصَلّی عیسَی ابْنُ مَرْیَمَ خَلْفَهُ یَمْلأُ الاَْرْضَ عَدْلاً کَما مُلِئَتْ جَوْرا وَظُلْما... فَقُلْتُ اِلهی وَسَیِّدی مَتی یَکُونُ ذاکَ؟ فَاَوْحَی اللهُ عَزَّ وَجَلَّ اِلَیَّ یَکُونُ ذلِکَ اِذا رُفِعَ الْعِلْمُ وَظَهَرَ الْجَهْلُ وَکَثُرَ الْقِراءَةُ وَقَلَّ الْعَمَلُ وَکَثُرَ الْقَتْلُ وَقَلَّ الْفُقَهاءُ وَالْهادُونَ وَکَثُرَ فُقَهاءُ الضَّلالْةِ وَالْخَوْنَةِ... وَکَثُرَ الْجَوْرُ وَالْفَسادُ وَظَهَرَ الْمُنْکَرُ وَاَمَرَ اُمَّتُکَ بِهِ وَنَهی عَنِ الْمَعْرُوفِ؛(۴) ابن عباس می گوید از پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) در حدیثی نقل شده است که خداوند به او در شب معراج وحی کرد که به حضرت علی (علیه السلام) سفارش کند ونسبت به امامان از فرزندانش آگاهی داد تا آنجا که فرمود: آخرین مرد از آنها، کسی است که عیسی بن مریم علیهماالسلام پشت سرش نماز می خواند. زمین را پر از عدل وداد می کند؛ چنان که ستم فراگیر شده است... عرض کردم: خدای من وآقای من! آن (قیام مهدی) کی خواهد بود؟ خداوند به من وحی کرد، هرگاه علم از میان برداشته شود وجهل ونادانی ظاهر شود؛ خواندن [قرآن] زیاد، ولی عمل [به قرآن] کم شود، وقتل وکشتار فراوان، وفقها وهدایتگران کم شوند وعالمان گمراهی وخیانتکاری به وفور یافت شوند... جور وفساد زیاد شود، ومنکر آشکار گردد، وامت تو به منکر امر! واز معروف نهی نماید».
پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «یَکُونُ عِنْدَ انْقِطاعٍ مِنَ الزَّمانِ وَظُهُورٍ مِنَ الْفِتَنِ رَجُلٌ یُقالُ لَهُ الْمَهْدِیُّ عَطائُهُ هَنیئا؛(۵) هنگام پایان زمان وآشکار شدن فتنه ها، مردی هست، که به او مهدی گفته می شود وبخشش او فراوان است».
اقدامات پس از ظهور
از جمله مسائلی که درباره خاتم الاوصیاء، مهدی موعود (علیه السلام) در کلام خاتم الانبیاء (صلی الله علیه وآله) بدان پرداخته شده، تصویر کلّی وروشن وامیدوار کننده ای از دوران پس از ظهور است؛ همان چیزی که مایه دلخوشی تمام مستضعفان عالم به حساب می آید.
در این خصوص، به نمونه هایی اشاره می شود:
۱. تسخیر جهان وتشکیل حکومت واحد: پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «... وَالَّذی بَعَثَنی بِالْحَقِّ بَشیرا لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیا اِلاّ یَوْمٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللهُ ذلِکَ الْیَوْمَ حَتّی یَخْرُجَ فیهِ وَلَدِی الْمَهْدِیُّ... وَتُشْرِقُ الاَْرَضُ بِنُورِ رَبِّها وَیَبْلُغُ سُلْطانُهُ الْمَشْرِقَ وَالْمَغْرِبَ؛(۶) سوگند به آنکه مرا به حق، بشارت دهنده برانگیخت! اگر از عمر دنیا جز یک روز نمانده باشد، خداوند آن روز را طولانی می کند تا که فرزندم مهدی در آن قیام کند، وزمین به نور پروردگارش روشن شود وحکومت او شرق وغرب را فراگیرد».
ودر روایت دیگری آن حضرت فرمود: «اَلاَئِمَّةُ مِنْ بَعْدی اِثْنا عَشَرَ اَوَّلُهُمْ اَنْتَ یا عَلِیُّ وَآخِرُهُمُ الْقائِمُ الَّذی یَفْتَحُ اللهُ تَعالی ذِکْرُهُ عَلی یَدَیْهِ مَشارِقَ الاَْرْضِ وَمَغارِبَها؛(۷) پیشوایان پس از من دوازده نفرند. اولین آنها تو هستی یا علی! وآخرین آنها قائم است؛ همو که خداوند متعال به دست او مشرقها ومغربهای زمین (تمام کره زمین) را فتح خواهد کرد».
واز همان حضرت نقل شده است که در شب معراج خداوند در بخشی از سخنان خود فرمود: «وَلاُطَهِّرَنَّ الاَرْضَ بِاخِرِهِمْ مِنْ اَعْدائی ولامَکِّنَنَّهُ مَشارِقَ الاَرْضِ وَمَغارِبَها؛(۸) وبه راستی زمین را به وسیله آخرین آنها (امامان معصوم (علیهم السلام) ) از دشمنانم پاک خواهم ساخت وتمام شرق وغرب زمین را در فرمانروایی او قرار خواهم داد».
۲. اقامه شریعت نبوی: اداره جهان گسترده نیاز به قانون جامعی دارد که در سنت نبوی وکتاب الهی گرد آمده است؛ لذا پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «اَلْقائِمُ مِنْ وُلْدی... وَسُنَّتُهُ سُنَّتی یُقیمُ النّاسَ عَلی مِلَّتی وَشَریعَتی وَیَدْعُوهُمْ اِلی کِتابِ اللهِ (عزَّ وجلَّ)؛(۹) قائم از فرزندان من است... شیوه وسنت او سنت من است؛ مردم را بر اساس دین وشریعت من بر پای می دارد، وآنها را به کتاب خداوند عزیز وجلیل دعوت می کند».
۳. عدالت گسترده: با اقامه کتاب الهی، قرآن کریم، در جامعه وزنده شدن شریعت نبوی، تمام زمین را عدل وداد فراخواهد گرفت ومردم برای اولین بار شاهد عدالت گسترده وفراگیر در تمام کره خاکی خواهند بود. در این زمینه، پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) سخنان فراوانی دارد که به حد تواتر می رسد، ودر منابع فریقین جمع آوری شده است که به نمونه هایی اشاره می شود:
پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «اِنَّ عَلِیَّ بْنَ اَبی طالِبٍ اِمامُ اُمَّتی... وَمِنْ وُلْدِهِ الْقائِمُ الْمُنْتَظَرُ الَّذی یَمْلاَءُ اللهُ بِهِ الاَرْضَ عَدْلاً وَقِسْطا کَما مُلِئَتْ جَوْرا وَظُلْما؛(۱۰) به راستی که علی بن ابی طالب امام امت من است... وقائم منتظر از نسل اوست؛ آن کس که زمین را از عدالت وداد پر می کند، آن گونه که از ستم وبیداد پر شده است».
دادگری امام به گونه ای گسترده وفراگیر است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در سخنی فرمود: «یَمْلاَءُ الاَرْضَ عَدْلاً کَما مُلِئَتْ جَوْرا یَرْضی بِخِلافَتِهِ اَهْلُ الاَرْضِ وَاَهْلُ السَّماءِ وَالطَّیْرُ فِی الْجَوِّ؛(۱۱) [مهدی موعود] زمین را پر از عدل کند، چنان که پر از ستم گشته است؛ [به گونه ای که] ساکنان زمین وآسمان وپرندگان هوا از حکومتش خشنود گردند». (۱۲)
چهره گل باغ وصحرا را گلستان می کند * * * دیدن مهدی هزاران درد درمان می کند
مدعی گوید که با یک گل نمی گردد بهار * * * من گلی دارم که عالم را گلستان می کند
۴. بخشش گسترده: از دیگر اقدامات حضرت مهدی (علیه السلام) که مورد توجه پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) قرار گرفته، بخشش واعطاء گسترده ووسیع آن حضرت است؛ چنان که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «اِنَّ فی اُمَّتی الْمَهْدِیَّ... فَیَجیءُ اِلَیْهِ رَجُلٌ فَیَقُولُ یا مَهْدِیُّ اَعْطِنی اَعْطِنی! قالَ فَیَحْثی لَهُ فی ثَوْبِهِ مَا اسْتَطاعَ اَنْ یَحْمِلَهُ؛(۱۳) مهدی در امت من است... مردی نزد او می آید ومی گوید: ای مهدی! به من عطایی بفرما! مرا چیزی ببخش! پس آن حضرت به اندازه ای که او بتواند بردارد وحمل کند، به دامن او می ریزد».
شبیه همین روایت را ابو سعید خدری نیز از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) نقل کرده است(۱۴).
۵. بازپس گیری حقوق: از دیگر اقدامات دوران ظهور آن حضرت، بازگرداندن حق به صاحبان حق است؛ چنان که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «یَبْلُغُ مِنْ رَدِّ الْمَهْدِیِّ الْمَظالِمَ حَتّی لَو کانَ تَحْتَ ضِرْسِ اِنْسانٍ شَیْ ءٌ اِنْتَزَعَهُ حَتّی یَرُدَّهُ؛(۱۵) کار امام مهدی در باز پس گرفتن حقوق بدان جا رسد که حتی اگر در بُنِ دندان انسانی چیزی باشد، آن را برمی گیرد تا به [صاحبش] برگرداند».
۶. برخورد با کارگزاران: از دیگر اقدامات آن حضرت پس از ظهور، برخورد با کارگزاران وسخت گیری نسبت به آنهاست؛ چنان که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «عَلامَةُ الْمَهْدِیِّ اَنْ یَکُونَ شَدیدا عَلَی الْعُمّالِ جَوادا بِالْمالِ رَحیما بِالْمَساکینِ؛(۱۶) از نشانه های مهدی (علیه السلام)، سختگیری بر کارگزاران، بخشندگی مال، ومهربانی با تهیدستان است».
حسن ختام
اجرای عدالت از یک طرف، در اختیار قرارگرفتن گنجهای زمین از طرف دیگر، برکت وجود وظهور آن حضرت ویاران پاکش از طرف سوم، باعث وفور نعمتها وبارندگی در کره زمین می شود. به چند نمونه از روایات در زمینه فوق اشاره می کنیم:
یک. استخراج گنجها: پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «یُخْرِجُ لَهُ الاَْرْضُ اَفْلاذَ کَبِدِها وَیَحْثُوا الْمالَ حَثْوا وَلا یَعُدُّهُ عَدّا؛(۱۷) زمین جگرگوشه ها و[گنجهای] خود را برای آن حضرت ظاهر می سازد وثروت چنان فزونی می یابد که قابل شمارش نیست».
در روایت دیگر، در وصف مهدی (علیه السلام) فرمود: «اِنَّهُ یَسْتَخْرِجُ الْکُنُوزَ وَیُقَسِّمُ الْمالَ؛(۱۸) به راستی او (مهدی (علیه السلام)) گنجها را استخراج می کند وثروتها را تقسیم می نماید».
دو. بارندگی فراوان ومحصولات زیاد: حضرت ختمی مرتبت (صلی الله علیه وآله) فرمود: «تَنْعُمُ اُمَّتی فی زَمَنِ الْمَهْدِیِّ نِعْمَةً لَمْ یَنْعُمُوا مِثْلَها قَطٌّ تُرْسَلُ السَّماءُ عَلَیْهِمْ مِدْرارا؛(۱۹) امت من در دوران حضرت مهدی (علیه السلام) از چنان نعمتی برخوردار می شوند که تا آن روز، مانندش را ندیده اند؛ آسمان برایشان بسیار می بارد».
ودرباره وفور محصولات کشاورزی فرمود: «وَلا تَدَعُ الاَرْضُ شَیْئا مِنَ النَّباتِ اِلاّ اَخْرَجَتْهُ؛(۲۰) وزمین چیزی از گیاهان خود را فروگذار نمی کند، جز آنکه آن را می رویاند».
در آخر سخن را با این شعر به پایان می بریم:
گاهگاهی به نگاهی دل ما را دریاب * * * جان به لب آمده از درد خدا را دریاب
اگر از دولت وصل تو مرا نیست نصیب * * * گاهگاهی به نگاهی دل ما را دریاب
به امیدی به سر کوی تو روی آوردیم * * * شهریارا! به درِ خویش گدا را دریاب
سنگها می خورم از دست جنون دلِ خویش * * * من دیوانه انگشت نما را دریاب
کاروان رفت ومن از همسفران دورم دور * * * منِ از قافله شوق جدا را دریاب
راه باریک وبسی پرخطر وتاریک است * * * سببی ساز در این مهلکه ما را دریاب
تا دلم بار غم عشق به منزل فکند * * * شهسوارا منِ افتاده ز پا را دریاب
تا فغان دل غمدیده ما را شنوی * * * نازنینا سحری باد صبا را دریاب
دردمند توام واز تو دوا می طلبم * * * گو به بیمار غم خود که دوا را دریاب(۲۱)
پى نوشت ها:
ــــــــــــــــــــــ
۱. کافی، ج ۱، ص ۳۴۳، کتاب الغیبة، ص ۱۶۴؛ رجال کشی (دانشگاه مشهد)، ص ۱۹۲.
۲. کمال الدین، ج ۱، ص ۱۵۵؛ الخرایج والجرایح، قطب راوندی، ج ۲، ص ۵۵۰.
۳. کمال الدین، ج ۱، ص ۱۵۵، ور. ک: کفایة الاثر، ص ۲۶۶.
۴. اثبات الهداة، شیخ حرّ عاملی، ج ۷، ص ۳۹۰.
۵. کشف الغمة فی معرفة الائمة، الاربلی، دار الاضواء، ج ۳، ص ۲۶۰، ح ۲۴.
۶. فرائد السمطین جوینی، ج ۲، ص ۳۱۲.
۷. الامالی، ابوجعفر صدوق، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ص ۷۹، ح ۹؛ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص ۱۰۲.
۸. عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، (کتابفروشی طوس) ج ۱، ص ۲۶۲، ح ۲۲؛ کافی، ج ۱، ص ۴۳۲، ح ۹۱.
۹. بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، دار الکتب الاسلامیة، ج ۵۱، ص ۷۳، ح ۱۹.
۱۰. کشف الغمة، ج ۳، ص ۳۲۸.
۱۱. بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۹۵.
۱۲. مضمون روایات فوق «یَمْلاَءُ الاَرْضَ عَدْلاً وَقِسْطا...» را گروهی از اهل سنت، مانند: شیخ عبدالحق در «لمعات»، وصبّان در «اسعاف الراغبین»، وشبلنجی در «نور الابصار»، وابن حجر در «صواعق»، وسید احمد بن السید زینی دحلان مفتی الشافعیه، در «الفتوحات الاسلامیة»، وگنجی شافعی از طریق پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) متواتر واجماعی می دانند، وگروهی دیگر روایات فوق وامثال آن را صحیح السند وموثق می دانند، مانند: ابن حجر شافعی، ابوالسرور احمد بن ضیاء الحنفی، ومحمد بن محمد المالکی ویحیی بن محمد الحنبلی ومسعود بن عمر التّفتازانی وشیخ محمد الجزری الدمشقی الشافعی وعبدالرحمن ابن خلدون در مقدمه اش و....
۱۳. سنن ترمذی، دار الفکر، بیروت، ۱۴۰۸ ه ق، ج ۴، ص ۴۳۹، ح ۲۲۳۲.
۱۴. منتخب الاثر، ص ۳۱۱.
۱۵. موسوعة احادیث الامام المهدی، کورانی، مؤسسة المعارف، قم، ۱۴۱۱ ق، ج۱، ص۲۲۱.
۱۶. همان، ج ۱، ص ۲۴۶، ح ۱۵۲.
۱۷. بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۶۸.
۱۸. منتخب الاثر، لطف الله صافی، (قم، نشر کتاب، ص ۴۷۲.
۱۹. عصر الظهور، کورانی، ترجمه عباس جلالی، سازمان تبلیغات اسلامی، قم، ۱۳۶۹، ص ۳۲۵.
۲۰. موسوعة احادیث المهدی، کورانی، مؤسسة المعارف الاسلامیّة، ج ۱، ص ۲۲۱.
۲۱. شعر از محمد علی مجاهد.
